fbpx
Wikipedia

Yanqantau geoparkı

Yanvar 21, 2022

Yanqantau geoparkı (rus. Геопарк Янган-Тау, başq. «Янғантау» геопаркы) — Rusiya Federasiyası Başqırdıstan Respublikasının Salavat rayonunda yerləşən geoloji, bioloji, tarixi və mədəni irs obyektləri kompleksi. Geoparkın ərazisində beynəlxalq əhəmiyyətli geoloji obyektlər yerləşir: Meçetlino geoloji kəsikləri, Böyük Luka, Laklı və Yanqantau dağı.

Yanqantau geoparkı
Fəaliyyəti Geopark
Yaranma tarixi 2017
Fəaliyyət göstərdiyi yer Salavat rayonu, Başqırdıstan
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

Geoparkın sahəsi 1700 km²-dir. Ərazi Başqırdıstan Respublikasının Salavat bölgəsinin sərhədləri daxilindədir. Cənub-qərb hissəsi Çelyabinsk vilayətinin Aşinski və Katav-İvanovski rayonları və Çelyabinsk vilayətinin Ust-Katav şəhər dairəsi ilə həmsərhəddir. Cənub-şərq hissəsi Çelyabinsk vilayətinin Ust-Katav şəhər dairəsi və Satka rayonu ilə yanaşıdır. Şimal-qərbdən geopark Başqırdıstan Respublikasının Nurimanovski rayonu, şimal-şərqdən Kiginski rayonu ilə həmsərhəddir. Şimaldan ərazi Başqırdıstan Respublikasının Duvan rayonu ilə yanaşıdır.

Relyefi

 
Geoparkın xəritə sxemi

Geoparkın ərazisinin relyefi təpəli, çala-çuxur və silsilə düzənlikdən ibarətdir. Təpələr, çala-çuxur və dərələrarası silsilələr cənubdan şimala istiqamətlənir və tektonik quruluşların uzanma istiqaməti ilə üst-üstə düşür. Yalnız Karatau dağ silsiləsi istisandır ki, digər dağ quruluşlarından fərqli olaraq uzunluq yox en istiqamətinə sahibdir.

Torpağı

Geoparkda ən çox yayılan tünd boz və açıq boz meşə torpaqlarıdır. Çayların çaylaqlarında allüvial torpaqlar mövcuddur. Geoparkın şimalında torpaq örtüyü podzollaşmış qaratorpaqdan ibarətdir. Torpağı formalaşdıran əsas süxurlar eluvial-delüvial və allüvialdır.

İqlimi

Ərazinin iqlimi kəskin kontinental və mülayim istidir. Ortalama illik temperatur + 1.5 °C, yanvar ayının ortalama temperaturu −15.4 °C, iyul ayının ortalama temperaturu +17.8 °C. Orta illik yağıntı kəmiyyəti 565 mm olarkən isti aylarda (aprel-oktyabr) 410 mm yağır. Qar örtüyünün orta hündürlüyü 44 mm-dir. İl ərzində cənub-qərb küləkləri (29%) və cənub küləkləri (17%) üstünlük təşkil edirlər, yaz və yayda əsasən cənub-qərb küləkləri (14-26%) əsir, küləyin orta sürəti 3,4 m/s bərabərdir.

Səth suları

Düzənlik Ay və Yuryuzan çaylarının sistemləri ilə drenajlanır. Karstın inkişafı səbəbindən çay şəbəkəsi qeyri-bərabər paylanır. Uzunluğu 404 km olan Yuryuzan çayı Başqırdıstanın ən böyük on çayından biridir.

Flora və fauna

Florası qarışıq hesab olunur. Bitki örtüyü əsasən tozağacı meşələrindən ibarətdir. Təpələr və çala-çuxurların daşlı yamaclarında çoxlu dənli və ceyranotu bitkili qarışıq ot çölləri var. Karatau dağ silsiləsi boyunca iynəyarpaqlı və sıxyarpaqlı meşələr yayılıb, bura Başqırdıstan Respublikasında bu meşələrin arealının şimal-şərq sərhədi sayılır. Çay vadilərində və karst depressiyalarında bataqlıqlar geniş yayılmışdır.

Faunası əsasən meşə heyvanlarından ibarətdir. Çaylarda balıq bolluğu ilə seçilirlər.

Geologiyası

 
Kissyataş qayası. idris mağarasına olan görüntü.
 
Meçetlino kəsiyi

Yanqantau geoparkının ərazisinə rifeydən tutmuş dördüncü çöküntülərə qədər geniş süxurlar daxildir. Bölgədə müxtəlif daş süxurları geniş yayılmışdır: qumdaşı, alevrolit, şistlər, əhəngdaşı, mergel, kvarsit, dolomit, konqlomerat, giltorpaq, gil, qum, çaqıl daşı, göl-bataqlıq çöküntüləri. Geoparkın ərazisində iki böyük tektonik quruluşu Şərqi Avropa platforması və Ural qatlı bölgəsi seçilir. Qərbdən şərqə qədər ərazidə Şərqi Avropa platforması (Perm-Başqırd qübbəsi), Preduralski qarılması (Yuryuzana-Sılvensk depressiyası) və Başqırd meqantiklinorisi.

Pangeya materikinin yaranması zamanı geopark sahəsi Şərqi Avropa platformasında qədim dəniz hövzəsinin şelfi idi. Qitə kütlələrinin toqquşması qatlama prosesləri və örtüklərin formalaşması ilə müşayiət olunurdu.

Yaranma tarixi

Geopark Başqırdıstan Respublikası Hökumətinin sərəncamı ilə 2017-ci ildə yaradılmışdır. Ərazidə ola 20-dən çox geoloji obyektin 3-ü (Meçetlino kəsiyi, Bolşaya Luka kəsiyi və Yanqantau dağı) beynəxalq, 10-u milli və 21-i təhsil əhəmiyyəti daşıyırlar. Yanqantau dağının hidrotermal fenomeni ilə əlaqəli olan Salavat bölgəsinin balneoloji ehtiyatları dünyaca məşhurdur.

Geoparkın idarə edilməsi "Yanqantau sanatoriyası" ASC-nin bazasında elm və geoformalaşma, turizm və yerli biznes sahəsində tərəfdaşların iştirakı ilə həyata keçirilir.

Geoparkın təbiət irsi

Təbii unikallıq, Rusiya Qırmızı Kitabı və Başqırdıstan Qırmızı Kitabına əlavə olunan müxtəlif bitki və heyvan növləri ilə əlaqələndirilir. Ərazidə Rusiyanın əsas beynəlxalq ornitoloji ərazisi BS-022 "Ufa Yaylası" yerləşir, hansı ki milli və beynəxlaq əhəmiyyət daşıyır. Geoparkın doqquz təbii və geoloji obyekti xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin regional şəbəkəsinə daxil edilmişdir.

Ai və Yuryuzan çayları boyunca alacüllüt və şahinlərin sıx populyasiyası qeydə alınmışdır. Geoparkın ərazisində Başqırdıstan Respublikasında ən böyük iki vağlar koloniyası var. Bu xüsusiyyət ərazidə getdikcə populyarlaşan ekoturizmin sahəsi olan quş müşahidəsi inkişaf etdirməyə imkan verir.

İstinadlar

  1. Почвы Башкортостана. Уфа: "Гилем". 1995.
  2. Выпуск 1, 2018 год | Геологический вестник
  3. . 2020-06-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-02.
  4. "Геопарк "Янган-Тау"".

Yanvar 21, 2022
yanqantau, geoparkı, Геопарк, Янган, Тау, başq, Янғантау, геопаркы, rusiya, federasiyası, başqırdıstan, respublikasının, salavat, rayonunda, yerləşən, geoloji, bioloji, tarixi, mədəni, obyektləri, kompleksi, geoparkın, ərazisində, beynəlxalq, əhəmiyyətli, geol. Yanqantau geoparki rus Geopark Yangan Tau basq Yangantau geoparky Rusiya Federasiyasi Basqirdistan Respublikasinin Salavat rayonunda yerlesen geoloji bioloji tarixi ve medeni irs obyektleri kompleksi Geoparkin erazisinde beynelxalq ehemiyyetli geoloji obyektler yerlesir Mecetlino geoloji kesikleri Boyuk Luka Lakli ve Yanqantau dagi Yanqantau geoparkiFealiyyeti GeoparkYaranma tarixi 2017Fealiyyet gosterdiyi yer Salavat rayonu Basqirdistan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Cografiyasi 1 1 Relyefi 1 2 Torpagi 1 3 Iqlimi 1 4 Seth sulari 1 5 Flora ve fauna 2 Geologiyasi 3 Yaranma tarixi 4 Geoparkin tebiet irsi 5 IstinadlarCografiyasi Redakte Geoparkin sahesi 1700 km dir Erazi Basqirdistan Respublikasinin Salavat bolgesinin serhedleri daxilindedir Cenub qerb hissesi Celyabinsk vilayetinin Asinski ve Katav Ivanovski rayonlari ve Celyabinsk vilayetinin Ust Katav seher dairesi ile hemserheddir Cenub serq hissesi Celyabinsk vilayetinin Ust Katav seher dairesi ve Satka rayonu ile yanasidir Simal qerbden geopark Basqirdistan Respublikasinin Nurimanovski rayonu simal serqden Kiginski rayonu ile hemserheddir Simaldan erazi Basqirdistan Respublikasinin Duvan rayonu ile yanasidir Relyefi Redakte Geoparkin xerite sxemi Geoparkin erazisinin relyefi tepeli cala cuxur ve silsile duzenlikden ibaretdir Tepeler cala cuxur ve derelerarasi silsileler cenubdan simala istiqametlenir ve tektonik quruluslarin uzanma istiqameti ile ust uste dusur Yalniz Karatau dag silsilesi istisandir ki diger dag quruluslarindan ferqli olaraq uzunluq yox en istiqametine sahibdir Torpagi Redakte Geoparkda en cox yayilan tund boz ve aciq boz mese torpaqlaridir Caylarin caylaqlarinda alluvial torpaqlar movcuddur Geoparkin simalinda torpaq ortuyu podzollasmis qaratorpaqdan ibaretdir Torpagi formalasdiran esas suxurlar eluvial deluvial ve alluvialdir 1 Iqlimi Redakte Erazinin iqlimi keskin kontinental ve mulayim istidir Ortalama illik temperatur 1 5 C yanvar ayinin ortalama temperaturu 15 4 C iyul ayinin ortalama temperaturu 17 8 C Orta illik yaginti kemiyyeti 565 mm olarken isti aylarda aprel oktyabr 410 mm yagir Qar ortuyunun orta hundurluyu 44 mm dir Il erzinde cenub qerb kulekleri 29 ve cenub kulekleri 17 ustunluk teskil edirler yaz ve yayda esasen cenub qerb kulekleri 14 26 esir kuleyin orta sureti 3 4 m s beraberdir Seth sulari Redakte Duzenlik Ay ve Yuryuzan caylarinin sistemleri ile drenajlanir Karstin inkisafi sebebinden cay sebekesi qeyri beraber paylanir Uzunlugu 404 km olan Yuryuzan cayi Basqirdistanin en boyuk on cayindan biridir Flora ve fauna Redakte Florasi qarisiq hesab olunur Bitki ortuyu esasen tozagaci meselerinden ibaretdir Tepeler ve cala cuxurlarin dasli yamaclarinda coxlu denli ve ceyranotu bitkili qarisiq ot colleri var Karatau dag silsilesi boyunca iyneyarpaqli ve sixyarpaqli meseler yayilib bura Basqirdistan Respublikasinda bu meselerin arealinin simal serq serhedi sayilir Cay vadilerinde ve karst depressiyalarinda bataqliqlar genis yayilmisdir Faunasi esasen mese heyvanlarindan ibaretdir Caylarda baliq bollugu ile secilirler Geologiyasi Redakte Kissyatas qayasi idris magarasina olan goruntu Mecetlino kesiyi Yanqantau geoparkinin erazisine rifeyden tutmus dorduncu cokuntulere qeder genis suxurlar daxildir Bolgede muxtelif das suxurlari genis yayilmisdir qumdasi alevrolit sistler ehengdasi mergel kvarsit dolomit konqlomerat giltorpaq gil qum caqil dasi gol bataqliq cokuntuleri Geoparkin erazisinde iki boyuk tektonik qurulusu Serqi Avropa platformasi ve Ural qatli bolgesi secilir Qerbden serqe qeder erazide Serqi Avropa platformasi Perm Basqird qubbesi Preduralski qarilmasi Yuryuzana Silvensk depressiyasi ve Basqird meqantiklinorisi 2 3 Pangeya materikinin yaranmasi zamani geopark sahesi Serqi Avropa platformasinda qedim deniz hovzesinin selfi idi Qite kutlelerinin toqqusmasi qatlama prosesleri ve ortuklerin formalasmasi ile musayiet olunurdu Yaranma tarixi RedakteGeopark Basqirdistan Respublikasi Hokumetinin serencami ile 2017 ci ilde yaradilmisdir Erazide ola 20 den cox geoloji obyektin 3 u Mecetlino kesiyi Bolsaya Luka kesiyi ve Yanqantau dagi beynexalq 10 u milli ve 21 i tehsil ehemiyyeti dasiyirlar Yanqantau daginin hidrotermal fenomeni ile elaqeli olan Salavat bolgesinin balneoloji ehtiyatlari dunyaca meshurdur Geoparkin idare edilmesi Yanqantau sanatoriyasi ASC nin bazasinda elm ve geoformalasma turizm ve yerli biznes sahesinde terefdaslarin istiraki ile heyata kecirilir Geoparkin tebiet irsi RedakteTebii unikalliq Rusiya Qirmizi Kitabi ve Basqirdistan Qirmizi Kitabina elave olunan muxtelif bitki ve heyvan novleri ile elaqelendirilir Erazide Rusiyanin esas beynelxalq ornitoloji erazisi BS 022 Ufa Yaylasi yerlesir hansi ki milli ve beynexlaq ehemiyyet dasiyir Geoparkin doqquz tebii ve geoloji obyekti xususi muhafize olunan tebiet erazilerinin regional sebekesine daxil edilmisdir 4 Ai ve Yuryuzan caylari boyunca alacullut ve sahinlerin six populyasiyasi qeyde alinmisdir Geoparkin erazisinde Basqirdistan Respublikasinda en boyuk iki vaglar koloniyasi var Bu xususiyyet erazide getdikce populyarlasan ekoturizmin sahesi olan qus musahidesi inkisaf etdirmeye imkan verir Istinadlar Redakte Pochvy Bashkortostana Ufa Gilem 1995 Vypusk 1 2018 god Geologicheskij vestnik Arxivlenmis suret 2020 06 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 02 Geopark Yangan Tau Menbe https az wikipedia org w index php title Yanqantau geoparki amp oldid 6138054, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.