fbpx
Wikipedia

Xırdazirə

Avqust 25, 2022

Yalançı cirə, xırdazirə (lat. Pimpinella, Anisum) — çətirçiçəklilər sırasının çətirkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

?Yalançı cirə
Pimpinella

Yabanı cirəgülü (Pimpinella saxifraga)
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Rozidlər
Sıra:Çətirçiçəklilər
Fəsilə:Çətirkimilər
Cins: Yalançı cirə
Elmi adı
Pimpinella L., 1753
Sinonimlər
  • Anisum Hill
  • Platyraphe Miq.
  • Reutera Boiss.
  • Similisinocarum Cauwet & Farille
  • Spiroceratium H.Wolff
  • Tragium Spreng.
  • Tragoselinum Mill.

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  29821
NCBI  40958
EOL  71007
GRIN  9404
IPNI  40395

Botaniki xarakteristikası:

Adi cirəgülü birillik bitki olub, hündürlüyü 50-60 sm-dir. Gövdəsi düzqalxan, dairəvi, yuxarı tərəfi budaqlanandır. Kökətrafı və gövdənin aşağı hissəsinin yarpaqları uzun saplaqlı, bütöv və dayaz üçpərli, dairəvi-böyrəkşəkilli formalı, kənarları iridişli, orta uzunluqlu saplaqlı, qovuşuq olmaqla kənarları ikiyə bölünmüş, yan seqmenti normal, son seqmenti isə üçpərlidir.Yuxarı yarpaqları 3 və 5-ə bölünmüş dar xətti seqmentlidir. Çiçəkləri kiçik 5 üzvlü, ağ rəngli olub, mürəkkəb çətir çiçək qrupunda formalaşmışdır. Meyvələri müəyyən edilməyən sallaq meyvədir. Yumurtavari və ya tərs armadvari formalı, yan tərəfdən azacıq yastılaşmış, əsası geniş, zirvəsi isə daralmışdır. Zirvəsi beşdişli, kasacığı və dişiciküstü yarılmış vəziyyətdədir. Meyvənin yuxarı tərəfi kələ-kötür, nahamar, xarici tərəfi qabarıq, daxili tərəfi isə yastıdır. Hər meyvədə 5 zəif qabırğa vardır. Bunlar qabarıq olmaqla, 3-ü qabarcığın üzərində 2-si isə yanlarda yerləşirlər. Güclü aromat iylidir. Şirin-ədviyyəli dadlıdır.

İyun-iyul aylarında çiçəkləyir, avqust ayında isə yetişir.

Münbit, məhsuldar və bərəklətli torpaqlarda yaşamağı sevir.

Çətirlərinin 60-80%-i qonurlaşdıqda əllə və ya maşınla biçilməlidir. Biçildikdən sonra kölgə şəraitində naves altında qurudulur, döyülərək qarışıqlardan təmizlənir və təkrar olaraq brezent üzərinə sərilir. Efiryağlı xammal anbarlarda kisələrin içərisində saxlanılır. Saxlama müddəti 3 ildir.

Tərkibi və təsiri:

Meyvənin tərkibində 1-3%, bəzən 6% efir yağı vardır. Efir yağının tərkibində anetol (80-90%), metilxavikol (10%), cirə aldehid, cirə keton və cirə turşusu vardır. Adi cirəgülünin meyvələrinn tərkibində piyli yağlar (15-30%), zülali maddələr 29-31°С temperaturda sıxlaşdırıldıqda isə (20%) piyli yağlar alınır. Öskürəkkəsici dərmandır.

Adi cirəgülünin meyvələri, xammalı dərman hesab edilir. Öskürəkkəsici dərmandır. Qarışıqların tərkibinə (sinə qarışığı № 3; işlədici qarışıq №2) daxildir.

Cirə yağındakı anetol tənəffüs yollarının selikli qişasına təsir edir. Belə ki, tənəffüs yollarında kirpikli epitel hüceyrəsinı aktivləşdirərək, sekresiyanı gücləndirir və bəlğəmin evakuasiyasına səbəb olur. Həm də antiseptik xassəyə malikdir. Bronx və bağırsaqlardakı saya əzələlərə təsir edərək, spazmını aradan qaldırır, iltihabsorucu, sidikqovucu təsir edir və südverən qadınların südünü artırır.

Öskürəkkəsici dərman kimi yuxarı tənəffüs yollarının iltihabında, difteriyada təyin edilir. Farmakoloji cəhətcə tərkibindəki efir yağı sorucu və spazmalotik təsirə malikdir. Cirə meyvələrindən hazırlanan yağ bronxdan bəlğəmin durulaşdırılmasına təsir etməklə, çıxarılmasını tezləşdirərək, bakterisid təsir edir. Traxeid, laringit, bronxit, difteriya, xroniki bronxopnevmoniya və tonzillit xəstəliklərində çox yaxşı təsir edir. Cirə preparatlarını eyni zamanda qastrit, meteorizm, atonik qəbizlik və digər mədə-bağırsaq traktının xəstəliklərində müvəffəqiyyətlə tətbiq etmək mümkündür. Meyvələri sistit, pielonefrit, uretritdə yüngül sidikqovucu, həm də antiseptik və spazmolotik təsirə malikdir. Mamalıqda və genekologiyada meyvələri antispastik, sidikqovucu təsirdən başqa, keyfiyyətli köməkçi, yardımçı dərman kimi menstruasiya və doğuş fəaliyyətini də stimullaşdırır. Meyvələrinin xoşagələn ətrinə görə ət, balıq sıyıqlarının tərkibinə, kələm turşusuna, xiyar və pomidorun duza qoyulmasında istifadə edilir.   

Növləri

Azərbaycanın dərman bitkiləri

İstinadlar

  1. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
  3. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  4. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333

Avqust 25, 2022
xırdazirə, yalançı, cirə, xırdazirə, pimpinella, anisum, çətirçiçəklilər, sırasının, çətirkimilər, fəsiləsinə, bitki, cinsi, yalançı, cirəpimpinellayabanı, cirəgülü, pimpinella, saxifraga, elmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləry. Yalanci cire xirdazire lat Pimpinella Anisum 1 cetircicekliler sirasinin cetirkimiler fesilesine aid bitki cinsi 2 Yalanci cirePimpinellaYabani ciregulu Pimpinella saxifraga Elmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira CetirciceklilerFesile CetirkimilerCins Yalanci cireElmi adiPimpinella L 1753SinonimlerAnisum Hill Platyraphe Miq Reutera Boiss Similisinocarum Cauwet amp Farille Spiroceratium H Wolff Tragium Spreng Tragoselinum Mill VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 29821NCBI 40958EOL 71007GRIN 9404IPNI 40395 Mundericat 1 Botaniki xarakteristikasi 2 Terkibi ve tesiri 3 Novleri 3 1 Azerbaycanin derman bitkileri 4 IstinadlarBotaniki xarakteristikasi RedakteAdi ciregulu birillik bitki olub hundurluyu 50 60 sm dir Govdesi duzqalxan dairevi yuxari terefi budaqlanandir Koketrafi ve govdenin asagi hissesinin yarpaqlari uzun saplaqli butov ve dayaz ucperli dairevi boyreksekilli formali kenarlari iridisli orta uzunluqlu saplaqli qovusuq olmaqla kenarlari ikiye bolunmus yan seqmenti normal son seqmenti ise ucperlidir Yuxari yarpaqlari 3 ve 5 e bolunmus dar xetti seqmentlidir Cicekleri kicik 5 uzvlu ag rengli olub murekkeb cetir cicek qrupunda formalasmisdir Meyveleri mueyyen edilmeyen sallaq meyvedir Yumurtavari ve ya ters armadvari formali yan terefden azaciq yastilasmis esasi genis zirvesi ise daralmisdir Zirvesi besdisli kasacigi ve disicikustu yarilmis veziyyetdedir Meyvenin yuxari terefi kele kotur nahamar xarici terefi qabariq daxili terefi ise yastidir Her meyvede 5 zeif qabirga vardir Bunlar qabariq olmaqla 3 u qabarcigin uzerinde 2 si ise yanlarda yerlesirler Guclu aromat iylidir Sirin edviyyeli dadlidir Iyun iyul aylarinda cicekleyir avqust ayinda ise yetisir Munbit mehsuldar ve berekletli torpaqlarda yasamagi sevir Cetirlerinin 60 80 i qonurlasdiqda elle ve ya masinla bicilmelidir Bicildikden sonra kolge seraitinde naves altinda qurudulur doyulerek qarisiqlardan temizlenir ve tekrar olaraq brezent uzerine serilir Efiryagli xammal anbarlarda kiselerin icerisinde saxlanilir Saxlama muddeti 3 ildir 3 Terkibi ve tesiri RedakteMeyvenin terkibinde 1 3 bezen 6 efir yagi vardir Efir yaginin terkibinde anetol 80 90 metilxavikol 10 cire aldehid cire keton ve cire tursusu vardir Adi ciregulunin meyvelerinn terkibinde piyli yaglar 15 30 zulali maddeler 29 31 S temperaturda sixlasdirildiqda ise 20 piyli yaglar alinir Oskurekkesici dermandir Adi ciregulunin meyveleri xammali derman hesab edilir Oskurekkesici dermandir Qarisiqlarin terkibine sine qarisigi 3 isledici qarisiq 2 daxildir Cire yagindaki anetol teneffus yollarinin selikli qisasina tesir edir Bele ki teneffus yollarinda kirpikli epitel huceyresini aktivlesdirerek sekresiyani guclendirir ve belgemin evakuasiyasina sebeb olur Hem de antiseptik xasseye malikdir Bronx ve bagirsaqlardaki saya ezelelere tesir ederek spazmini aradan qaldirir iltihabsorucu sidikqovucu tesir edir ve sudveren qadinlarin sudunu artirir Oskurekkesici derman kimi yuxari teneffus yollarinin iltihabinda difteriyada teyin edilir Farmakoloji cehetce terkibindeki efir yagi sorucu ve spazmalotik tesire malikdir Cire meyvelerinden hazirlanan yag bronxdan belgemin durulasdirilmasina tesir etmekle cixarilmasini tezlesdirerek bakterisid tesir edir Traxeid laringit bronxit difteriya xroniki bronxopnevmoniya ve tonzillit xesteliklerinde cox yaxsi tesir edir Cire preparatlarini eyni zamanda qastrit meteorizm atonik qebizlik ve diger mede bagirsaq traktinin xesteliklerinde muveffeqiyyetle tetbiq etmek mumkundur Meyveleri sistit pielonefrit uretritde yungul sidikqovucu hem de antiseptik ve spazmolotik tesire malikdir Mamaliqda ve genekologiyada meyveleri antispastik sidikqovucu tesirden basqa keyfiyyetli komekci yardimci derman kimi menstruasiya ve dogus fealiyyetini de stimullasdirir Meyvelerinin xosagelen etrine gore et baliq siyiqlarinin terkibine kelem tursusuna xiyar ve pomidorun duza qoyulmasinda istifade edilir 4 Novleri RedakteAzerbaycanin derman bitkileri Redakte Etirli ciregulu Pimpinella aromatica Bieb Yabani ciregulu Dasdelen ciregulu Pimpinella saxifraga L Adi xirdazire Anisum vulgare Gaertn Pimpinella anisum L Istinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 Menbe https az wikipedia org w index php title Xirdazire amp oldid 6206134, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.