fbpx
Wikipedia

Xunzax

Avqust 20, 2021

Xunzax (avar Хунзахъ) — Dağıstan Respublikası, Xunzax rayonu ərazisində yerləşən kənd. İnzibati cəhətdən Xunzax rayonunun və Xunzax kənd sovetliyinin mərkəzidir. Levaşi kənd inzibati vahidliyinin yeganə yaşayış məntəqəsidir.

Xunzax
42°33′ şm. e. 46°45′ ş. u.
Ölkə
Əhalisi
Əhalisi
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi 368260
khunzakh.ru
Xəritəni göstər/gizlə
Xunzax

Əhalisi 4,2 min nəfərdir (2010). Kənd əhalisinin böyük əksəriyyətini avarlar təşkil edir.

Etimologiya

Elmi dünyada kəndin adının mənşəyi ilə bağlı fikir birliyi yoxdur, bu səbəbdən fərqli, bir-birinə ziddiyyətli versiyalar mövcuddur:

XI əsr gürcü tarixçisi Leonti Mroveli kəndin Nuh peyğənbərin nəslindən olan Xunzax tərəfindən salındığı bildirir. O, köçərilərin təzyiqindən dağlıq əraziyə köç etmək məcburiyyətində qalmış və burada bir şəhər salmışdır. öz adını isə bu yaşayış məntəqəsinə vermişdir.

Xunzax bir neçə dəfə dağılmış və yenidən qurulmuşdur. Buna görə bəziləri hesab edir ki, Xunzax adı “Xun bax” (Avar dilindən tərcümədə “öldü və yenidən doğuldu”) ifadəsindən yarana bilər.

Digər versiyaya görə isə bu toponim Xanbazax sözündən meydana gəlmişdir. Belə ki, Xunzax avar xanlarının mərkəzi iqamətgahı olmuşdur.

İstisna edilmir ki, Hunzaxın adı onun meydana gəldiyi yerin adından ortaya çıxmışdır. Avarlarda buna bənzər nümunələr çoxdur.

Bu adın qədim sabir türkləri ilə bağlı olması da istisna edilmir.

Coğrafiya

Coğrafi yerləşmə

Xunzax yaylası Dağıstanın mərkəzində, Mahaçqala şəhərindən 140 km məsafədə yerləşir. Yayla 1700-2000 m dəniz səvityyəsindən yuxarıda yerləşir. Qatı süxurlardan, qismən bərk əhəng daşlarından ibarətdir. Sıdırımlı, bəzi yerlərdə on və hətta yüzlərlə metr dik kənarları vardır. Xunzax yaylası respublikanın bütün yaylalarına nisbətdə daha geniş ərazini əhatə edir. Yayla 25 km uzunluğa, 8-10 km enə malikdir. Ümumulukdə yayla 250 km² ərazini əhatə edir. Relyef quruluşuna görə, Xunzax yaylası kiçik təpələrdən və yarğanlardan ibarət meylli düzənlikdir. Xunzax yaylası Sulak hövzəsinə aiddir.

Xunzaxdan digər yaşayış məntəqələrinə yol ilə məsafə.

Şəhər/kənd məsafə, km
1 Mahaçqala 140
2 Dərbənd 195
3 Buynaksk 90
4 İzberbaş 146

İqlimi

Xunzax yaylasının iqlim şəraiti Qunibdən daha sərtdir. Buradakı orta illik temperatur +6,6° C, illik yağıntının miqdarı 532 mm təşkil etdiyi halda, Yuxarı Qunibdə isə demək olar ki, eyni hündürlükdə orta illik temperatur +8.1°C, illik yağıntının miqdarı isə 507 mm təşkil edir. Xunzax üçün güclü küləklər xarakterikdir. Küləklərin gücü bəzən 8 bala çatır. Xunzax yaylasındakı iqlimin xüsusiyyəti açıq bir ərazidə yerləşməsi və demək olar ki, hər tərəfdən hava kütlələrinin nüfuz etməsi ilə izah olunur.

Tarix

Xunzax Avar xanlığının mərkəzi olmuşdur. 1837-ci ildə rus qoşunları tərəfindən işğal edilmişdir.. 1843-cü ildə Şeyx Şamilin nəzarətinə keçir. 1859-cu ildə isə yenidən ruslar tərəfindən ələ keçirilir. 1864-69-cu illərdə hərbi istinadgah inşa edilmişdir. 1864—1928-ci illərdə avar dairəsinin mərkəzi olur.

Tanınmış şəxsiyyətləri

Rəsul Həmzətov (1923-2003) - Avar şairi, nəsr yazıçısı, publisist; sovet, rus ictimaiyyi və siyasi xadimi, tərcüməçi.

Məsləmə ibn Əbdülmalik — şeyx, avarlar arasında islamı yayan, Xunzaxda dəfn olunmuşdur.

IV Ümmə xan — avar xanı.

IV Muhammed nusal — avar xanı.

Maqsud Əlixanov Avarski — çar generalı, Mərv mahalının başçısı və Tiflis valisi.

Kaytmaz Alixanov — polkovnik.

Hacı Murad — Lev Tolstoyun eyniadlı əsərinin baş qəhrəmanıdır.

Zaqidat Maqomedbekov (1920—1999) — Dağıstanşunas.

Zaid Hacıyev (1898—1971) — avar şairi, Dağıstan MSSR Xalq şairi.

Əlixan Hüseynov (1814—?) — Şamilin müridi, sonradan çar qoşunlarının general-mayoru.

Ömər ibn əbd-Assalam əd-Dağıstani (1759—1792) — Mədinədə yaşayan dini xafim, şair.

Əbubəkr ibn Abdusalyam Dağıstani — mədinədə yaşayan hənəfi məzhəbinə görə məşhur din xadimi.

Osman ibn Əbdussəlam ibn Əbubəkra ibn Əbdusalyam Dağıstani — Mədinədə hənəfi məzhəbinin müftisi.

İstinadlar

  1. http://www.webcitation.org6PXLnySO
  2. [Я. И. Костенецкий Аварская экспедиция 1837 г. // «Современник» 1850 г., кн. 10—12 (отдельное издание: Записки об Аварской экспедиции СПб., 1851)

Mənbə

  • Khunzakh.ru — Сайт Хунзахского района
  • Сайт Хунзахского района
  • Топографическая карта K-38-58. Хунзах
  • Неофициальный сайт села Хунзах
  • в Медине.

Avqust 20, 2021
xunzax, avar, Хунзахъ, dağıstan, respublikası, rayonu, ərazisində, yerləşən, kənd, inzibati, cəhətdən, rayonunun, kənd, sovetliyinin, mərkəzidir, levaşi, kənd, inzibati, vahidliyinin, yeganə, yaşayış, məntəqəsidir, ölkə, rusiyaəhalisiəhalisi, nəf, 2010, rəqəms. Xunzax avar Hunzah Dagistan Respublikasi Xunzax rayonu erazisinde yerlesen kend Inzibati cehetden Xunzax rayonunun ve Xunzax kend sovetliyinin merkezidir Levasi kend inzibati vahidliyinin yegane yasayis menteqesidir Xunzax42 33 sm e 46 45 s u Olke RusiyaEhalisiEhalisi 4 245 nef 2010 1 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 368260khunzakh ruXeriteni goster gizle XunzaxEhalisi 4 2 min neferdir 2010 Kend ehalisinin boyuk ekseriyyetini avarlar teskil edir Mundericat 1 Etimologiya 2 Cografiya 2 1 Cografi yerlesme 2 2 Iqlimi 3 Tarix 4 Taninmis sexsiyyetleri 5 Istinadlar 6 MenbeEtimologiya RedakteElmi dunyada kendin adinin menseyi ile bagli fikir birliyi yoxdur bu sebebden ferqli bir birine ziddiyyetli versiyalar movcuddur XI esr gurcu tarixcisi Leonti Mroveli kendin Nuh peygenberin neslinden olan Xunzax terefinden salindigi bildirir O kocerilerin tezyiqinden dagliq eraziye koc etmek mecburiyyetinde qalmis ve burada bir seher salmisdir oz adini ise bu yasayis menteqesine vermisdir Xunzax bir nece defe dagilmis ve yeniden qurulmusdur Buna gore bezileri hesab edir ki Xunzax adi Xun bax Avar dilinden tercumede oldu ve yeniden doguldu ifadesinden yarana biler Diger versiyaya gore ise bu toponim Xanbazax sozunden meydana gelmisdir Bele ki Xunzax avar xanlarinin merkezi iqametgahi olmusdur Istisna edilmir ki Hunzaxin adi onun meydana geldiyi yerin adindan ortaya cixmisdir Avarlarda buna benzer numuneler coxdur Bu adin qedim sabir turkleri ile bagli olmasi da istisna edilmir Cografiya RedakteCografi yerlesme Redakte Xunzax yaylasi Dagistanin merkezinde Mahacqala seherinden 140 km mesafede yerlesir Yayla 1700 2000 m deniz sevityyesinden yuxarida yerlesir Qati suxurlardan qismen berk eheng daslarindan ibaretdir Sidirimli bezi yerlerde on ve hetta yuzlerle metr dik kenarlari vardir Xunzax yaylasi respublikanin butun yaylalarina nisbetde daha genis erazini ehate edir Yayla 25 km uzunluga 8 10 km ene malikdir Umumulukde yayla 250 km erazini ehate edir Relyef qurulusuna gore Xunzax yaylasi kicik tepelerden ve yarganlardan ibaret meylli duzenlikdir Xunzax yaylasi Sulak hovzesine aiddir Xunzaxdan diger yasayis menteqelerine yol ile mesafe Seher kend mesafe km1 Mahacqala 1402 Derbend 1953 Buynaksk 904 Izberbas 146Iqlimi Redakte Xunzax yaylasinin iqlim seraiti Qunibden daha sertdir Buradaki orta illik temperatur 6 6 C illik yagintinin miqdari 532 mm teskil etdiyi halda Yuxari Qunibde ise demek olar ki eyni hundurlukde orta illik temperatur 8 1 C illik yagintinin miqdari ise 507 mm teskil edir Xunzax ucun guclu kulekler xarakterikdir Kuleklerin gucu bezen 8 bala catir Xunzax yaylasindaki iqlimin xususiyyeti aciq bir erazide yerlesmesi ve demek olar ki her terefden hava kutlelerinin nufuz etmesi ile izah olunur Tarix RedakteXunzax Avar xanliginin merkezi olmusdur 1837 ci ilde rus qosunlari terefinden isgal edilmisdir 2 1843 cu ilde Seyx Samilin nezaretine kecir 1859 cu ilde ise yeniden ruslar terefinden ele kecirilir 1864 69 cu illerde herbi istinadgah insa edilmisdir 1864 1928 ci illerde avar dairesinin merkezi olur Taninmis sexsiyyetleri RedakteResul Hemzetov 1923 2003 Avar sairi nesr yazicisi publisist sovet rus ictimaiyyi ve siyasi xadimi tercumeci Mesleme ibn Ebdulmalik seyx avarlar arasinda islami yayan Xunzaxda defn olunmusdur IV Umme xan avar xani IV Muhammed nusal avar xani Maqsud Elixanov Avarski car generali Merv mahalinin bascisi ve Tiflis valisi Kaytmaz Alixanov polkovnik Haci Murad Lev Tolstoyun eyniadli eserinin bas qehremanidir Zaqidat Maqomedbekov 1920 1999 Dagistansunas Zaid Haciyev 1898 1971 avar sairi Dagistan MSSR Xalq sairi Elixan Huseynov 1814 Samilin muridi sonradan car qosunlarinin general mayoru Omer ibn ebd Assalam ed Dagistani 1759 1792 Medinede yasayan dini xafim sair Ebubekr ibn Abdusalyam Dagistani medinede yasayan henefi mezhebine gore meshur din xadimi Osman ibn Ebdusselam ibn Ebubekra ibn Ebdusalyam Dagistani Medinede henefi mezhebinin muftisi Istinadlar Redakte http www webcitation org6PXLnySO Ya I Kosteneckij Avarskaya ekspediciya 1837 g Sovremennik 1850 g kn 10 12 otdelnoe izdanie Zapiski ob Avarskoj ekspedicii SPb 1851 Menbe RedakteKhunzakh ru Sajt Hunzahskogo rajona Sajt Hunzahskogo rajona Topograficheskaya karta K 38 58 Hunzah Neoficialnyj sajt sela Hunzah v Medine Menbe https az wikipedia org w index php title Xunzax amp oldid 4893495, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.