fbpx
Wikipedia

Xədicə Qayıbova

Avqust 06, 2021

Xədicə Qayıbova (d. 24 may 1893, Tbilisi, Rusiya imperiyası — ö. 27 oktyabr 1938, Bakı, SSRİ) — incəsənət xadimi və Azərbaycanın ilk qadın pianoçularından biri.

Xədicə Qayıbova
Qayıbova (qız. Müftizadə) Xədicə Osman qızı
Doğum tarixi
Doğum yeri Tiflis, Tiflis qəzası, Tiflis quberniyası, Qafqaz canişinliyi, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (45 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vəfat səbəbi repressiya
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası
AXC
SSRİ
Həyat yoldaşı Nadir bəy Qayıbov
Təhsili
Fəaliyyəti pianoçu

Həyatı

Xədicə Qayıbova 24 may 1893-cü ildə ailəsinin altıncı uşağı olaraq Tiflisdə dünyaya gəlmişdir. Atası torpaq idarəsində çalışan və Tiflisin məşhur ruhanilərindən olan Osman bəy Müftizadə, anası isə XIX əsrdə burada məskunlaşan tatar əsilli Terequlovlar ailəsinə mənsub Züleyxa xanım idi. Atası qızına mükəmməl təhsil vermək arzusunda idi. Ona görə də bütün imkanlarından istifadə edərək onun Müqəddəs Nina Qızlar məktəbinə daxil olmasına nail oldu. Xədicə xanım burada orta təhsillə yanaşı, eyni zamanda mükəmməl fortepiano təhsili də aldı. 1911-ci ildə Xədicə xanım “Qızıl xaç nişanı” ilə orta təhsilini başa vurmuş, eyni zamanda professor N. Nikolayevin fortepiano sinfi ndə xüsusi kurs keçərək Qızıl haşiyəli diploma layiq görülmüşdür.

Ancaq atası, bacısı və qardaşını vərəmdən itirən Xədicə xanımın təhsili yarımçıq qalır. 1911-ci ildə buradan ayrılan 18 yaşlı Xədicə xanım Nadir Qayıbovla ailə həyatı qurdu. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Hüseyn Əfəndi Qayıbov həmçinin bütün Qafqazda məşhur olan Qori Müəllimlər Seminariyasında Azərbay can bölməsinin açılmasının təşəbbüskarlarından biri olub.Sonrakı bir neçə ildə qadınlar üçün nəzərdə tutulan rus-müsəlman məktəbində dərs deməyə başlayan Xədicə xanım 1919-cu ildə ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçdü. Sovet ordusunun Bakını işğal etməsindən sonra Azərbaycan SSR Xalq Təhsil Komissarlığında Şərq musiqisi şöbəsinə rəhbər təyin edildi.Musiqiçinin təşəbbüsü ilə «Qısamüddətli Şərq musiqi kursları» təşkil edilir, uşaq xoru yaradılır. Onun təşəbbüsü və birbaşa iştirakı ilə Azərbaycanlı qadınları üçün musiqi-dram studiyası yaradılmışdır.O illərdə qurulan Şərq konservatoriyasının banilərindən hesab olunan Xədicə xanım fortepianoda ifa etdiyi klassik muğam əsərləri ilə qısa zamanda şöhrət qazandı. Şərq və Avropa musiqisinin gözəl bilicisi kimi o, respublikanın mədəni həyatında fəal iştirak edir, Ü.Hacıbəyov, R.M. Qliyer (sovet bəstəkarı), Bülbül,H. Sarabski, M.L.Presman, L.Rudolf, L.Ab, Q.Primov kimi sənətkarlarla əlaqə saxlayır, Azərbaycan musiqi folklorunun toplanmasında böyük rol oynamışdır.

1927-1931-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakültəsində təhsil almışdır. 1933-cü ildə Xədicə xanım həbs edildi və əks-inqilabçılıqda ittiham olundu. Ancaq lazımi qədər dəlil olmadığından 3 ay sonra sərbəst buraxılan Xədicə xanım çox keçmədən öz peşəkar fəaliyyətinə davam etdi.Onu əksinqilabi fəaliyyətdə və türkçülük ideyalarının yayılmasında günahlandırsalar da heç bir sübut, dəlil, olmadığına görə həbsdən azad edirlər. 1934-cü ildən Xədicə xanım Dövlət Konservatoriyasıda elmi-tədqiqat işi aparmağa başlamışdır. 1934-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının tədqiqat heyətinə daxil oldu və Azərbaycanın musiqi mirasının araşdırılması ilə vəzifələndirildi.

16 mart 1938 tarixində Azərbaycan Daxili İşlər Xalq Komissarlığının Dövlət Təhlükəsizlik İdarəsi birinci bölməsinin 3-cü şöbə rəisinin müavini leytenant Tevosyan belə bir arayış tərtib edib:

"Türk və İngilis qərarqahlarının Bakıda olduqları zaman 1893-cü ildə anadan olmuş, Xədicə xanım Qayıbova onlarla yaxın əlaqədə olub. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra Qayıbova öz evində musavat partiyasının başçılarından biri olan Mustafa Vəkilovu gizləmiş və onun qaçması üçün şərait yaratmışdır. M. Vəkilov xaricə qaçıb və hazırda Türkiyədədir. 1924-cü ildə Qayıbovanın evində türk ordusunun zabiti Sultan Hüseynzadə gizlənib. Sonra o, İrana qaçıb və orada alman və yapon kəşfiyyatlarına xidmət edir. Qayıbovanın həyat yoldaşı Rəşid Qayıbov XDİK tərəfindən əksinqilabi-millətçi təşkilatının üzvü kimi həbs edilmişdir. Göstərilənlərə əsasən Qayıbova həbs edilib Azərbaycan SSR CM-nin 68 maddəsinə əsasən istintaqa cəlb edilməlidir".

Məhz bu arayışa əsasən 17 mart 1938 tarixində, ikinci həyat yoldaşı Rəşad Qayıbovun həbs olunmasından qısa müddət sonra Xədicə xanım da həbs edildi. 1938-ci il aprelin 28-ə kimi Xədicə xanım müstəntiq tərəfindən 9 dəfə dindirilmişdi. 1938-ci il mayın 7-də Xədicə Qayıbovanın işi üzrə istintaqın başa çatması barədə protokol tərtib edlib. Bu ittihamnaməyə əsasən Xədicə xanım Qayıbova Azərbaycan SSR CM-nin 68 maddəsi ilə müqəssir hesab edilir. Azərbaycan SSR XDİK-in Xüsusi Üçlüyünün 1938-ci il 19 oktyabr tarixli qərarına əsasən Qayıbova Xədicə xanım Osman qızı Türkiyə konsulluğu ilə əlaqəsinə və casusluq fəaliyyətinə görə əmlakı müsadirə edilməklə güllələnməyə məhkum edilmişdir. Cəza 1 həftə sonra Bakıda icra olunmuşdur. 1954-cü ildə Xədicə xanımın qızı Sultanova Alanqu Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət edərək anası haqqında məlumat istəmişdir. 1955-ci il aprelin 28-də Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin xüsusi şöbəsinin müstəntiqi Menyayev A. Sultanovanın ərizəsi ilə bağlı bildirmişdir:

"Qayıbova Xədicə xanım yoxlanmamış və səthi ifadələrlə ifşa olunub. İstintaq Qayıbovanın casusluğunu təsdiq edən heç bir material əldə etməmişdir. Buna görə də Azərbaycan XDİK-in Xüsusi Üçlüyünün 1938-ci il oktyabrın 19-da Qayıbova Xədicə xanım Osman qızının güllələnməsi haqda qərarı əsassız hesab edilib, ləğv olunmalı və işdə cinayət tərkibi olmadığı üçün iş xətm olunmalıdır."

Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi cinayət işləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının 14 fevral 1956-cı il qərarına əsasən Qayıbova Xədicə xanım Osman qızına bəraət verilmiş və fevralın 29-da qızı Alanquya bu haqda arayış təqdim edilmişdir.

Ailəsi

 
Nadir Qayıbov

Həyat yoldaşı Nadir bəy Hüseyn əfəndi oğlu Qayıbov 25 sentyabr 1874-cü ildə Qazaxın Salahlı kəndində anadan olmuşdur. 1893-də Tiflis klassik gimnaziyasını bitirərək Peterburq Yol Mühəndisləri İnstitutuna daxil olub, ancaq xəstəliyi üzündən 1894-cü ildə 2-ci kursdan çıxıb. Ölüm tarixi məlum deyil.

Maraqlı faktlar

  • 1927-ci il tarixli məşhur çıxışından: "Qadın istərsə, başarar, nail olar. Tək gərək savad və maarif üçün çalışmaqdır. Mən vətənimin qızlarına sonsuz etimad edirəm."
  • İsmailiyyədə baş tutan konsertlərdə çıxış edən Xədicə xanıma H.Z.Tağıyevin xüsusi hörməti varmış. Hətta ona üstündə öz şəkli olan servis və çox qiymətli briliant qaşlı üzük də bağışlamışdır.
  • Məhkum olduğu illərdə eyni hücrədə qaldığı Zivər xanım Əfəndiyeva (Sultanməcid Əfəndiyevin xanımı) sonrakı illərdə xatirələrində qeyd edir ki, hər kəs Xədicə xanımın sürgün ediləcəyini düşünürdü. Ancaq bilinməyən bir səbəbdən 15 dəqiqəlik bir məhkəmə prosesi güllələnmə əmrilə başa çatdı.Xədicə Qayıbovanın adı Azərbaycanda təkcə fortepianoda muğamların ilk ifaçısı kimi deyil, həm də repressiyaya məruz qalan bir musiqiçi kimi də tarixə düşüb.

Həmçinin bax

Mənbə

  • Bağırova Nərmin. Azərbaycanın ilk peşəkar qadın pianoçusu Xədicə xanım Qayıbova (Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin materialları əsasında). S. 119-127 / Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi-2012. Bakı, 2012.

İstinadlar

  1. Görkəmli musiqi xadimləri – Xədicə Qayıbova
  2. Xədicə Qayıbova
  3. Трагическая судьба первой пианистки Азербайджана  (rus.)
  4. http://www.anl.az/down/meqale/az_muellimi/2012/fevral/233548.htm

Avqust 06, 2021
xədicə, qayıbova, 1893, tbilisi, rusiya, imperiyası, oktyabr, 1938, bakı, ssri, incəsənət, xadimi, azərbaycanın, qadın, pianoçularından, biri, qayıbova, qız, müftizadə, xədicə, osman, qızıdoğum, tarixi, 1893doğum, yeri, tiflis, tiflis, qəzası, tiflis, quberniy. Xedice Qayibova d 24 may 1893 Tbilisi Rusiya imperiyasi o 27 oktyabr 1938 Baki SSRI incesenet xadimi ve Azerbaycanin ilk qadin pianocularindan biri 1 Xedice QayibovaQayibova qiz Muftizade Xedice Osman qiziDogum tarixi 24 may 1893Dogum yeri Tiflis Tiflis qezasi Tiflis quberniyasi Qafqaz canisinliyi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 27 oktyabr 1938 45 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVefat sebebi repressiyaVetendasligi Rusiya Imperiyasi AXC SSRIHeyat yoldasi Nadir bey QayibovTehsili Uzeyir Hacibeyov adina Baki Musiqi AkademiyasiFealiyyeti pianocu Mundericat 1 Heyati 2 Ailesi 3 Maraqli faktlar 4 Hemcinin bax 5 Menbe 6 IstinadlarHeyati RedakteXedice Qayibova 24 may 1893 cu ilde ailesinin altinci usagi olaraq Tiflisde dunyaya gelmisdir Atasi torpaq idaresinde calisan ve Tiflisin meshur ruhanilerinden olan Osman bey Muftizade anasi ise XIX esrde burada meskunlasan tatar esilli Terequlovlar ailesine mensub Zuleyxa xanim idi Atasi qizina mukemmel tehsil vermek arzusunda idi Ona gore de butun imkanlarindan istifade ederek onun Muqeddes Nina Qizlar mektebine daxil olmasina nail oldu Xedice xanim burada orta tehsille yanasi eyni zamanda mukemmel fortepiano tehsili de aldi 2 1911 ci ilde Xedice xanim Qizil xac nisani ile orta tehsilini basa vurmus eyni zamanda professor N Nikolayevin fortepiano sinfi nde xususi kurs kecerek Qizil hasiyeli diploma layiq gorulmusdur Ancaq atasi bacisi ve qardasini veremden itiren Xedice xanimin tehsili yarimciq qalir 1911 ci ilde buradan ayrilan 18 yasli Xedice xanim Nadir Qayibovla aile heyati qurdu Onu da qeyd etmek lazimdir ki Huseyn Efendi Qayibov hemcinin butun Qafqazda meshur olan Qori Muellimler Seminariyasinda Azerbay can bolmesinin acilmasinin tesebbuskarlarindan biri olub Sonraki bir nece ilde qadinlar ucun nezerde tutulan rus muselman mektebinde ders demeye baslayan Xedice xanim 1919 cu ilde ailesi ile birlikde Bakiya kocdu Sovet ordusunun Bakini isgal etmesinden sonra Azerbaycan SSR Xalq Tehsil Komissarliginda Serq musiqisi sobesine rehber teyin edildi Musiqicinin tesebbusu ile Qisamuddetli Serq musiqi kurslari teskil edilir usaq xoru yaradilir Onun tesebbusu ve birbasa istiraki ile Azerbaycanli qadinlari ucun musiqi dram studiyasi yaradilmisdir O illerde qurulan Serq konservatoriyasinin banilerinden hesab olunan Xedice xanim fortepianoda ifa etdiyi klassik mugam eserleri ile qisa zamanda sohret qazandi Serq ve Avropa musiqisinin gozel bilicisi kimi o respublikanin medeni heyatinda feal istirak edir U Hacibeyov R M Qliyer sovet bestekari Bulbul H Sarabski M L Presman L Rudolf L Ab Q Primov kimi senetkarlarla elaqe saxlayir Azerbaycan musiqi folklorunun toplanmasinda boyuk rol oynamisdir 1927 1931 ci illerde Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasinin bestekarliq fakultesinde tehsil almisdir 1933 cu ilde Xedice xanim hebs edildi ve eks inqilabciliqda ittiham olundu Ancaq lazimi qeder delil olmadigindan 3 ay sonra serbest buraxilan Xedice xanim cox kecmeden oz pesekar fealiyyetine davam etdi Onu eksinqilabi fealiyyetde ve turkculuk ideyalarinin yayilmasinda gunahlandirsalar da hec bir subut delil olmadigina gore hebsden azad edirler 1934 cu ilden Xedice xanim Dovlet Konservatoriyasida elmi tedqiqat isi aparmaga baslamisdir 1934 cu ilde Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasinin tedqiqat heyetine daxil oldu ve Azerbaycanin musiqi mirasinin arasdirilmasi ile vezifelendirildi 16 mart 1938 tarixinde Azerbaycan Daxili Isler Xalq Komissarliginin Dovlet Tehlukesizlik Idaresi birinci bolmesinin 3 cu sobe reisinin muavini leytenant Tevosyan bele bir arayis tertib edib Turk ve Ingilis qerarqahlarinin Bakida olduqlari zaman 1893 cu ilde anadan olmus Xedice xanim Qayibova onlarla yaxin elaqede olub Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulandan sonra Qayibova oz evinde musavat partiyasinin bascilarindan biri olan Mustafa Vekilovu gizlemis ve onun qacmasi ucun serait yaratmisdir M Vekilov xarice qacib ve hazirda Turkiyededir 1924 cu ilde Qayibovanin evinde turk ordusunun zabiti Sultan Huseynzade gizlenib Sonra o Irana qacib ve orada alman ve yapon kesfiyyatlarina xidmet edir Qayibovanin heyat yoldasi Resid Qayibov XDIK terefinden eksinqilabi milletci teskilatinin uzvu kimi hebs edilmisdir Gosterilenlere esasen Qayibova hebs edilib Azerbaycan SSR CM nin 68 maddesine esasen istintaqa celb edilmelidir Mehz bu arayisa esasen 17 mart 1938 tarixinde ikinci heyat yoldasi Resad Qayibovun hebs olunmasindan qisa muddet sonra Xedice xanim da hebs edildi 1938 ci il aprelin 28 e kimi Xedice xanim mustentiq terefinden 9 defe dindirilmisdi 1938 ci il mayin 7 de Xedice Qayibovanin isi uzre istintaqin basa catmasi barede protokol tertib edlib Bu ittihamnameye esasen Xedice xanim Qayibova Azerbaycan SSR CM nin 68 maddesi ile muqessir hesab edilir Azerbaycan SSR XDIK in Xususi Ucluyunun 1938 ci il 19 oktyabr tarixli qerarina esasen Qayibova Xedice xanim Osman qizi Turkiye konsullugu ile elaqesine ve casusluq fealiyyetine gore emlaki musadire edilmekle gullelenmeye mehkum edilmisdir Ceza 1 hefte sonra Bakida icra olunmusdur 1954 cu ilde Xedice xanimin qizi Sultanova Alanqu Azerbaycan Daxili Isler Nazirliyine muraciet ederek anasi haqqinda melumat istemisdir 1955 ci il aprelin 28 de Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin xususi sobesinin mustentiqi Menyayev A Sultanovanin erizesi ile bagli bildirmisdir Qayibova Xedice xanim yoxlanmamis ve sethi ifadelerle ifsa olunub Istintaq Qayibovanin casuslugunu tesdiq eden hec bir material elde etmemisdir Buna gore de Azerbaycan XDIK in Xususi Ucluyunun 1938 ci il oktyabrin 19 da Qayibova Xedice xanim Osman qizinin gullelenmesi haqda qerari esassiz hesab edilib legv olunmali ve isde cinayet terkibi olmadigi ucun is xetm olunmalidir Azerbaycan SSR Ali Mehkemesi cinayet isleri uzre Mehkeme Kollegiyasinin 14 fevral 1956 ci il qerarina esasen Qayibova Xedice xanim Osman qizina beraet verilmis ve fevralin 29 da qizi Alanquya bu haqda arayis teqdim edilmisdir 3 Ailesi Redakte Nadir Qayibov Heyat yoldasi Nadir bey Huseyn efendi oglu Qayibov 25 sentyabr 1874 cu ilde Qazaxin Salahli kendinde anadan olmusdur 1893 de Tiflis klassik gimnaziyasini bitirerek Peterburq Yol Muhendisleri Institutuna daxil olub 4 ancaq xesteliyi uzunden 1894 cu ilde 2 ci kursdan cixib Olum tarixi melum deyil Maraqli faktlar RedakteAnasi tatar esilli Terequlovlar ailesine mensub bir zadegan ilk heyat yoldasi Nadir Qayibov dovrun Qafqaz muftisi Huseyn Efendi Qayibovun oglu ve Azerbaycanin ilk sefqet bacisi Nigar Sixlinskayanin qardasi idi 1927 ci il tarixli meshur cixisindan Qadin isterse basarar nail olar Tek gerek savad ve maarif ucun calismaqdir Men vetenimin qizlarina sonsuz etimad edirem Ismailiyyede bas tutan konsertlerde cixis eden Xedice xanima H Z Tagiyevin xususi hormeti varmis Hetta ona ustunde oz sekli olan servis ve cox qiymetli briliant qasli uzuk de bagislamisdir Mehkum oldugu illerde eyni hucrede qaldigi Ziver xanim Efendiyeva Sultanmecid Efendiyevin xanimi sonraki illerde xatirelerinde qeyd edir ki her kes Xedice xanimin surgun edileceyini dusunurdu Ancaq bilinmeyen bir sebebden 15 deqiqelik bir mehkeme prosesi gullelenme emrile basa catdi Xedice Qayibovanin adi Azerbaycanda tekce fortepianoda mugamlarin ilk ifacisi kimi deyil hem de repressiyaya meruz qalan bir musiqici kimi de tarixe dusub Hemcinin bax RedakteAzerbaycan musiqisi Nadir Qayibov TerequlovlarMenbe RedakteBagirova Nermin Azerbaycanin ilk pesekar qadin pianocusu Xedice xanim Qayibova Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin materiallari esasinda S 119 127 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi 2012 Baki 2012 Istinadlar Redakte Gorkemli musiqi xadimleri Xedice Qayibova Xedice Qayibova Tragicheskaya sudba pervoj pianistki Azerbajdzhana rus http www anl az down meqale az muellimi 2012 fevral 233548 htmMenbe https az wikipedia org w index php title Xedice Qayibova amp oldid 5974701, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.