fbpx
Wikipedia

Volqa-Don kanalı

Avqust 02, 2021

Volqa-Don kanalı — Volqa və Don çaylarını birləşdirən gəmiçilik kanalı. Rusiyanın Avropa hissəsində vahid dərinsulu nəqliyyat sistemi.

Volqa-Don kanalı
Volqa-Don kanalı
Axdığı yerlər Rusiya Federasiyası, Volqoqrad
Mənsəb Volqa çayı, Simlyansk su anbarı
Uzunluğu 101 km
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kanalın çəkilməsi ilə bağlı ilk təşəbbüs

Hələ qədim zamanlardan gəmilərin bu iki çay arası ən qısa məsafədən birindən o birinə keçmələri söylənilməkdədir. Bunu Xəzərdə cövlan edən kazak soyğunçularının və 943 – 944-cü illərdə basqınçı rusların Azərbaycana yürüşü zamanı Xəzərə, Xəzərdən Kürə keçərək Bərdəni işğal etmələri barədə də demək olar. Şübhəsiz, yerli əhali tatarlar, noqaylar da Volqa-Don suayrıcının üstünlüklərindən istifadə edə bilirdilər. Çox-çox əvvəllərdən isə tarixin köksündə "Türk Or" yəni Türk Xəndəyi deyə yarımnəşəli, yarımpeşman bir xatirə vardı. Or “xəndək, qanov deməkdir. (müqayisə edək Or Kapı Perekopun əvvəlki adı – qala dərin, enli xəndəklə əhatələndiyindən Or Kapı adlandırılmışdı. Daha doğrusu, Krımın başlanğıcında – qapısında dayanan xəndəklə əhatələnmiş Or Kapı qalası; bir də Or çayı və üzərində Orsk şəhərinin adındakı “or”sözü dediklərimizə sübutdur). Osmanlı dövləti Rusların Kazan və Astarxanı istila etməsi və güclənib Volqaboyu torpaqlarda möhkəmlənməsi ilə böyük türk ölkələrinin itirilməsini qəbul edə bilmirdi. Çünki məhz Kazanın istilasından sonra Qafqazın da qapıları rusların üzünə açılmış olurdu, odur ki, İvan Qroznı qüvvələrinin Şimali Qafqaza yiyələnmələri təsadüfi hal deyildi. Odur ki, gözlənilən təhlükələrdən narahat olan Krım xanı 1565-ci ildə İvan Qroznıya (Qroznı bu qələbəsi ilə artıq çar titulu daşıyırdı) yazırdı ki, Astarxan və Kazandan əlini çək, yoxsa biz daha dostluq saxlaya bilmərik. Osmanlı dövləti də bu "əliuzunluq" qarşısında əlbəttə, narahat olmaya bilməzdi. Sultan Süleymanın varisi II Səlim 1569-cu ildə xüsusi yürüş planı hazırladı. Astarxanı azad etmək üçün Qasım paşanın rəhbərliyi altında türk ordusu hərəkətə keçməkdə idi. Məqsəd aydın idi: Don çayı ilə Volqanı birləşdirən xəndək qazmaq, bununla Volqa boyunda itirilmiş hüquqları qaytarmaq... Daha vaxt gözləmək olmazdı, Qasım paşanın rəhbərliyi altında 17 minlik türk ordusu Kəfə limanına çıxdı. Krım xanı Dövlət Gəray da çoxminli atlı dəstələri ilə türk qoşununa qoşuldu. Krım və Tamandan işçi qüvvəsi toplandı; Qasım paşa bu qüvvələr vasitəsilə çaylararası torpaqda xəndək qazdırmalı, bu yolla Astarxanla güclü əlaqə yaratmalı idi. Avqustun 15-də kanalın qazılmasına başlandı. Sentyabrın 15-də artıq kanalın qazılmasında 30 min işçi çalışırdı, deyə “Osmanlı dövləti və Qafqazya” əsərində Sadiq Bilgə yazırdı. Qasım paşanın muzdlu işə cəlb etdiyi əmələlər Volqa ilə Don çayını birləşdirən bu kanalı 3 aya qazmışdı. Lakin narazılıq artırdı, özünü göstərməkdə olan qış soyuğu əsil xof yaratmış, həm də qazmaçılar kazakların arasıkəsilməz basqınlarından da bezmişdilər. Bir yandan Astarxanı mühasirəyə alan Osmanlı əsgərləri üzücü mühasirə vəziyyətindən ruhdan düşməklə bərabər üzbəüz vuruşduqları Moskva qüvvələri ilə bərabər kazakların arxadan həmlələri də qoşunda hərcmərcliyi artırırdı. Bu baxımdan əsir rus Semyon Maltsovun qeydləri çox maraqlıdır. Cəzana gələn işçilər deyinərək: bütün məmləkəti gətirib bura çıxarsanız belə bu işi bitirmək olmaz, deyə əllərini işdən soyutdular. Get-gedə qoşunda da qarışıqlıq düşür, Krım xanı da yeni rus çarı ilə münasibəti pozmamaq məqsədi ilə çəkilib gedir. İşçilər bir yandan da maaşlarını vaxtında ala bilmədiklərindən üsyan alovları hər yanı bürüyür. Kazaklara da elə bu lazım idi; hər tərəfdən indi bu hala düşən başıpozuq guruhun üstünə tökülürlər. Qoşunun komandanri Qasım Paşa hövlündən düz Tamana qədər çəkilib getməli olur. Odur ki, bəlkə də 5-10 günlük işi qalan kanalın çəkilişi bitmədən yarımçıq qalır. Rus tarixi bu Türk Xəndəyini inkar edə bilməsə də həqiqəti şübhələrə bürüməkdədir. Lakin əslində tarixdən gələn həqiqət işartıları çox güclüydü, heç də sönən deyildi. Rus dövlətinin səlahiyyətli səfiri məşhur Novosiltsov türklərin çəkilib getməsindən az sonra İstanbula yollanarkən bu yerlərdən keçmiş, hətta torpaq qazmaq üçün gətirilmiş minlərlə atılıb qalmış bel, külüng, balta görmüşdü. Səfir bu yürüş haqqında qiymətli məlumatlar verir.

I Pytorun kanalla bağlı nəticəsiz qalan istəyi

Osmanlı dövləti və Qafqazlar hesabına, Rusiyanı cənuba doğru da genişləndirmək istəyən Pyotr bu torpaqları gəzərkən yarımçıq buraxılmış kanal onu bərk düşüncəyə çəkir. Coşqun temperamentli, dəlisov gənc çar göründüyü üzrə bu işə girişməkdədir. Türklərin 100-130 il bundan əvvəl qazdığı bu xəndək onu vəcdə gətirir: İşi bitirmək lazımdır. Azak dənizinə yürüşlərin uğurlu gedişində o xarici mütəxəssisləri bura cəlb etdi. 1697-ci ildə ingilislərin rəhbərliyi ilə işə başlandı. İşçi qüvvəsini Azov yürüşündə əsir düşən türklər (istər əsgəri qüvvə, istərsə də Azov boyu türk əhali) və sənədlərdən məlum olduğu kimi bura qovulan işçilər – İnsar, Arzamas, Kasım, Nijni –Novqorod(əsil adı Çul kala) və Aşağı Volqa şəhərlərindən olan 20-35 min tatarlar təşkil edirdi. Onlar həqarətlə "lopatniki" (bellə işləyənlər) adlanırdı. Çox-çox sonra rusların bitib-tükənməyən istila yürüşlərində daim yeni qazanılan topraqlarda qala, körpü, liman, qışla və s. işlərdə istifadə edilən belə əsir-yesir zümrələr bu adla qeyd olunurdu. İş ağır idi, işçilər qırılır, onların yerinə dərhal Aşağı Volqa tatarlarını sürüb gətirirdilər. Təsadüfi deyil ki, XIX əsrin lap axırlarında belə həmin xəndəkdən insan skeleti çıxırdı. Amma tələsgən, dəlisov Pyotr budur, artıq Baltik sahilləri üstündə davaya girişmişdi. İndi hələlik kanal məsələsi ona önəmli nəsə vəd etmirdi; çünki qədim bulqar-türk topraqları olan Azak və ətraf diyarlar əlinə keçmiş, həm də çar xəzinəsi onun arasıkəsilməz müharibələrinə ağır xərci ancaq çatdıra bilirdi. Odur ki, çar 1701-ci ildə Volqa-Don kanalında işi dayandırmaq əmrini verdi. Ardınca 1711-ci ildə isə məğlub olub Prut sülhü nəticəsində Azov və Don ağzı torpaqları itirən Rusiyanın bu yerlərdən əli çıxdı.

XIX-XX əsrin I yarısında kanalın taleyi

Yarımçıq buraxılmış kanallar hər zaman səyyahların, tarixçilərin marağına səbəb olmuşdur; 1826-cı ildə kanalın qalıqlarına baxan yol mühəndisi general Nikolay Kraft burada iki böyük kanal gördüyünü yazırdı: yuxarı xəndək Türk kanalı adlanır; onun eni 22 m dərinliyi 8 metrdir. Aşağı xəndək isə Pyotrun başlatdığı kanaldır, dərinliyi 7 metrdir. Türk kanalı düzgün çəkilmiş, aşağıdakı Pyotr xəndəyinə nisbətən yaxşı qalmışdır. Ondan 130 il əvvəl çəkilsə də XX əsrin başlanğıcında Yol-nəqliyyat nazirliyinin baş mühəndisi Moquçiy kanallara baxdığında Türk xəndəyini 8 m dərinlikdə, Pyotr xəndəyinin isə uçurulduğunu, yamaclarının sürüşdüyünü, dibinin də dayazlaşdığını xəbər verməkdədir.

Volqa-Don kanalının tikintisinin başa çatdırılması

Kanal yalnız böyük işçi qüvvəsinin və 100 mindən artıq alman əsirlərinin iştirakı ilə 1948-1952-ci illərdə çəkildi. O, birbaşa Sarı Su çayı vadisindən keçib Ergenek təpələrinin ətəyi ilə uzanıb gedir. Volqanın suları nəhayət ki, Kalaç şəhərində (kalaç-kalaca "qalaca, kiçik qala" türk sözündəndir) Don çayına qovuşur. Kanalın ümumi uzunluğu 101 km-dir. Onun 45 km-i, təxminən yarısı çaylardan və su ambarlarından keçir.

Kanalın tikintisində iştirak edənlər və onların mükafatlandırılması

1948-ci ildə hökumət bütün ölkə üzrə işçi qüvvəsi yığdı, ali məktəb, texnikum məzunlarını, səfərbərlikdən azad edilmiş hərbi qulluqçuları kanalın çəkilməsinə dəvət etdi. Könüllü işçilərin sayı təqribən 700 min nəfər idi. Tikintidə 100 minə yaxın alman hərbi əsir, 100 mindən çox sovet məhbusu da iştirak edirdi. Dustaqların əksəriyyəti daha çox xırda oğurluğa, dələduzluğa və fırıldaqçılığa görə həbs edilənlər idi, lakin onlar arasında siyasi məhbuslar. təkrar cinayət törədənlər də vardı. Məhbuslar da adi işçilərin işini görürdülər və bəzən briqadalar qarışıq olurdu. Bu işdə göstərilən xidmət bəzi məhbuslara müvəqqəti azad olunmaq hüququ vermişdi. Məsələn, Tsimlyansk hidrosistemində işləyənlərdən 26000 nəfər azad edilmişdir. Müvəqqəti azad edilənlərdən 3000-ə qədəri mükafatlarla təltif edilmişdi. Onlardan 15-i "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni ilə mükafatlandırılmışdı. Bütövlükdə tikintidə iştirak edənlərdən 964 nəfəri "Şərəf nişanı" ordeni, 661 nəfəri "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni, 295 nəfəri "Qırmızı Ulduz", 122 nəfəri Lenin ordenləri ilə təltif edilmişdi. Leni ordeni və "Oraq və Çəkic" qızıl medalı ilə birlikdə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına 12 nəfər layiq görülmüşdü.

 
Volqa-Don kanalı

  • Volqoqradda ilk şlyuz

  • Şlyuz №1

Filateliyada Volqa-Don kanalı

Poçt markalarının, markalı zərflərin kolleksiyasını yığmaq, toplamaq və öyrənmək Filateliya adlanır. Aşağıda təqdim edilən poçt markaları üzərində Volqa-Don kanalının təsviri öz əksini tapıb:

  • Poçt markası, 1951-ci il: Volqa-Don kanalı (SSRİ poçt markaları kataloqu № 1654)

  • Poçt markası, 1952-ci il: Volqa-Don kanalı gəmiçilik kanalı

  • 1953-cü il: V.İ.Lenin adına Volqa-Don gəmiçlik kanalı. "İosif Stalin" Teploxodu (SSRİ poçt markaları kataloqu №1719)

  • 1953-cü il: Şlyuz № 9

  • 1953-cü il: Şlyuz № 13

  • 1953-cü il: Şlyuz № 15

  • 2008-ci ilə aid marka

Kanalın fəaliyyəti

2006-cı ilin yekununa görə kanalla 8,053 milyon ton yük daşınmışdır ki, onun da 4,137 milyon tonu neft məhsulları olub. Kanalla yük daşınma göstəricisinin bu qədər aşağı olması Volqa-don su yolu ilə gəmi yüklərinə qoyulan məhdudiyyətdir. 2009-cu ildə kanalla 13,2 milyon ton yük daşınmış və 11 692 gəminin keçidinə icazə verilmişdir.

Mənbə

  1. Okeana yol: V. İ. Lenin adına Volqa-Don gəmiçilik kanalı haqqında /V. Qalaktionov ; tərc. ed. B. A. Həsənov ; red. M. Süleymanov. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1954, 79 s.
  2. С. В. Бернштейн-Коган. Волго-Дон. Историко-географический очерк. Издательство АН СССР: Москва, 1954.
  3. Н. И. Бусленко. Волго-Дон: слияние вод. Историко-экономические, социально-политические очерки строительства Волго-Донского канала, Цимлянского гидроузла и ирригационных систем Юго-Востока России. Документы. Комментарии. Мемуары. Беллетристика. В 5 кн. Ростов-на-Дону, 2011.

Xarici keçidlər

  • Volqa-Don Gəmiçilik kanalının 1-ci şlyuzunun kamerada sferik panoraması
  • Volqa-Don kanalı: tarix, şəkillər
  • "Volqa-Don-2" və "Avrasiya" kanallarının tikintisi: suallar cavablardan daha çoxdur. 2014-08-20 at the Wayback Machine

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ Tarixdə TÜRK-OR, bu gün VOLQA-DON kanalı
  2. Sveçnikova Y.Y. Kommunizmin böyük quruculuğu // Don vremenniki. 2010-cu il — Rostov-na-Don, 2009.
  3. Volqa-Don kanalının tarixi (rusca)[ölü keçid]
  4. ↑ Volqa-Don gəmiçilik kanalı ilə yük daşınmalarının həcmi 2009-cu ildə 16,8 % artmışdır. (rusca)[ölü keçid]

Avqust 02, 2021
volqa, kanalı, volqa, çaylarını, birləşdirən, gəmiçilik, kanalı, rusiyanın, avropa, hissəsində, vahid, dərinsulu, nəqliyyat, sistemi, axdığı, yerlər, rusiya, federasiyası, volqoqradmənsəb, volqa, çayı, simlyansk, anbarıuzunluğu, vikianbarda, əlaqəli, mediafayl. Volqa Don kanali Volqa ve Don caylarini birlesdiren gemicilik kanali Rusiyanin Avropa hissesinde vahid derinsulu neqliyyat sistemi 1 Volqa Don kanaliVolqa Don kanaliAxdigi yerler Rusiya Federasiyasi VolqoqradMenseb Volqa cayi Simlyansk su anbariUzunlugu 101 km Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Kanalin cekilmesi ile bagli ilk tesebbus 2 I Pytorun kanalla bagli neticesiz qalan isteyi 3 XIX XX esrin I yarisinda kanalin taleyi 4 Volqa Don kanalinin tikintisinin basa catdirilmasi 5 Kanalin tikintisinde istirak edenler ve onlarin mukafatlandirilmasi 6 Filateliyada Volqa Don kanali 7 Kanalin fealiyyeti 8 Menbe 9 Xarici kecidler 10 Hemcinin bax 11 IstinadlarKanalin cekilmesi ile bagli ilk tesebbus RedakteHele qedim zamanlardan gemilerin bu iki cay arasi en qisa mesafeden birinden o birine kecmeleri soylenilmekdedir Bunu Xezerde covlan eden kazak soyguncularinin ve 943 944 cu illerde basqinci ruslarin Azerbaycana yurusu zamani Xezere Xezerden Kure kecerek Berdeni isgal etmeleri barede de demek olar Subhesiz yerli ehali tatarlar noqaylar da Volqa Don suayricinin ustunluklerinden istifade ede bilirdiler Cox cox evvellerden ise tarixin koksunde Turk Or yeni Turk Xendeyi deye yarimneseli yarimpesman bir xatire vardi Or xendek qanov demekdir muqayise edek Or Kapi Perekopun evvelki adi qala derin enli xendekle ehatelendiyinden Or Kapi adlandirilmisdi Daha dogrusu Krimin baslangicinda qapisinda dayanan xendekle ehatelenmis Or Kapi qalasi bir de Or cayi ve uzerinde Orsk seherinin adindaki or sozu dediklerimize subutdur Osmanli dovleti Ruslarin Kazan ve Astarxani istila etmesi ve guclenib Volqaboyu torpaqlarda mohkemlenmesi ile boyuk turk olkelerinin itirilmesini qebul ede bilmirdi Cunki mehz Kazanin istilasindan sonra Qafqazin da qapilari ruslarin uzune acilmis olurdu odur ki Ivan Qrozni quvvelerinin Simali Qafqaza yiyelenmeleri tesadufi hal deyildi Odur ki gozlenilen tehlukelerden narahat olan Krim xani 1565 ci ilde Ivan Qrozniya Qrozni bu qelebesi ile artiq car titulu dasiyirdi yazirdi ki Astarxan ve Kazandan elini cek yoxsa biz daha dostluq saxlaya bilmerik Osmanli dovleti de bu eliuzunluq qarsisinda elbette narahat olmaya bilmezdi Sultan Suleymanin varisi II Selim 1569 cu ilde xususi yurus plani hazirladi Astarxani azad etmek ucun Qasim pasanin rehberliyi altinda turk ordusu herekete kecmekde idi Meqsed aydin idi Don cayi ile Volqani birlesdiren xendek qazmaq bununla Volqa boyunda itirilmis huquqlari qaytarmaq Daha vaxt gozlemek olmazdi Qasim pasanin rehberliyi altinda 17 minlik turk ordusu Kefe limanina cixdi Krim xani Dovlet Geray da coxminli atli desteleri ile turk qosununa qosuldu Krim ve Tamandan isci quvvesi toplandi Qasim pasa bu quvveler vasitesile caylararasi torpaqda xendek qazdirmali bu yolla Astarxanla guclu elaqe yaratmali idi Avqustun 15 de kanalin qazilmasina baslandi Sentyabrin 15 de artiq kanalin qazilmasinda 30 min isci calisirdi deye Osmanli dovleti ve Qafqazya eserinde Sadiq Bilge yazirdi Qasim pasanin muzdlu ise celb etdiyi emeleler Volqa ile Don cayini birlesdiren bu kanali 3 aya qazmisdi Lakin naraziliq artirdi ozunu gostermekde olan qis soyugu esil xof yaratmis hem de qazmacilar kazaklarin arasikesilmez basqinlarindan da bezmisdiler Bir yandan Astarxani muhasireye alan Osmanli esgerleri uzucu muhasire veziyyetinden ruhdan dusmekle beraber uzbeuz vurusduqlari Moskva quvveleri ile beraber kazaklarin arxadan hemleleri de qosunda hercmercliyi artirirdi Bu baximdan esir rus Semyon Maltsovun qeydleri cox maraqlidir Cezana gelen isciler deyinerek butun memleketi getirib bura cixarsaniz bele bu isi bitirmek olmaz deye ellerini isden soyutdular Get gede qosunda da qarisiqliq dusur Krim xani da yeni rus cari ile munasibeti pozmamaq meqsedi ile cekilib gedir Isciler bir yandan da maaslarini vaxtinda ala bilmediklerinden usyan alovlari her yani buruyur Kazaklara da ele bu lazim idi her terefden indi bu hala dusen basipozuq guruhun ustune tokulurler Qosunun komandanri Qasim Pasa hovlunden duz Tamana qeder cekilib getmeli olur Odur ki belke de 5 10 gunluk isi qalan kanalin cekilisi bitmeden yarimciq qalir Rus tarixi bu Turk Xendeyini inkar ede bilmese de heqiqeti subhelere burumekdedir Lakin eslinde tarixden gelen heqiqet isartilari cox gucluydu hec de sonen deyildi Rus dovletinin selahiyyetli sefiri meshur Novosiltsov turklerin cekilib getmesinden az sonra Istanbula yollanarken bu yerlerden kecmis hetta torpaq qazmaq ucun getirilmis minlerle atilib qalmis bel kulung balta gormusdu Sefir bu yurus haqqinda qiymetli melumatlar verir 1 I Pytorun kanalla bagli neticesiz qalan isteyi RedakteOsmanli dovleti ve Qafqazlar hesabina Rusiyani cenuba dogru da genislendirmek isteyen Pyotr bu torpaqlari gezerken yarimciq buraxilmis kanal onu berk dusunceye cekir Cosqun temperamentli delisov genc car gorunduyu uzre bu ise girismekdedir Turklerin 100 130 il bundan evvel qazdigi bu xendek onu vecde getirir Isi bitirmek lazimdir Azak denizine yuruslerin ugurlu gedisinde o xarici mutexessisleri bura celb etdi 1697 ci ilde ingilislerin rehberliyi ile ise baslandi Isci quvvesini Azov yurusunde esir dusen turkler ister esgeri quvve isterse de Azov boyu turk ehali ve senedlerden melum oldugu kimi bura qovulan isciler Insar Arzamas Kasim Nijni Novqorod esil adi Cul kala ve Asagi Volqa seherlerinden olan 20 35 min tatarlar teskil edirdi Onlar heqaretle lopatniki belle isleyenler adlanirdi Cox cox sonra ruslarin bitib tukenmeyen istila yuruslerinde daim yeni qazanilan topraqlarda qala korpu liman qisla ve s islerde istifade edilen bele esir yesir zumreler bu adla qeyd olunurdu Is agir idi isciler qirilir onlarin yerine derhal Asagi Volqa tatarlarini surub getirirdiler Tesadufi deyil ki XIX esrin lap axirlarinda bele hemin xendekden insan skeleti cixirdi Amma telesgen delisov Pyotr budur artiq Baltik sahilleri ustunde davaya girismisdi Indi helelik kanal meselesi ona onemli nese ved etmirdi cunki qedim bulqar turk topraqlari olan Azak ve etraf diyarlar eline kecmis hem de car xezinesi onun arasikesilmez muharibelerine agir xerci ancaq catdira bilirdi Odur ki car 1701 ci ilde Volqa Don kanalinda isi dayandirmaq emrini verdi Ardinca 1711 ci ilde ise meglub olub Prut sulhu neticesinde Azov ve Don agzi torpaqlari itiren Rusiyanin bu yerlerden eli cixdi 1 XIX XX esrin I yarisinda kanalin taleyi RedakteYarimciq buraxilmis kanallar her zaman seyyahlarin tarixcilerin maragina sebeb olmusdur 1826 ci ilde kanalin qaliqlarina baxan yol muhendisi general Nikolay Kraft burada iki boyuk kanal gorduyunu yazirdi yuxari xendek Turk kanali adlanir onun eni 22 m derinliyi 8 metrdir Asagi xendek ise Pyotrun baslatdigi kanaldir derinliyi 7 metrdir Turk kanali duzgun cekilmis asagidaki Pyotr xendeyine nisbeten yaxsi qalmisdir Ondan 130 il evvel cekilse de XX esrin baslangicinda Yol neqliyyat nazirliyinin bas muhendisi Moquciy kanallara baxdiginda Turk xendeyini 8 m derinlikde Pyotr xendeyinin ise ucuruldugunu yamaclarinin surusduyunu dibinin de dayazlasdigini xeber vermekdedir 1 Volqa Don kanalinin tikintisinin basa catdirilmasi RedakteKanal yalniz boyuk isci quvvesinin ve 100 minden artiq alman esirlerinin istiraki ile 1948 1952 ci illerde cekildi O birbasa Sari Su cayi vadisinden kecib Ergenek tepelerinin eteyi ile uzanib gedir Volqanin sulari nehayet ki Kalac seherinde kalac kalaca qalaca kicik qala turk sozundendir Don cayina qovusur Kanalin umumi uzunlugu 101 km dir Onun 45 km i texminen yarisi caylardan ve su ambarlarindan kecir 1 Kanalin tikintisinde istirak edenler ve onlarin mukafatlandirilmasi Redakte1948 ci ilde hokumet butun olke uzre isci quvvesi yigdi ali mekteb texnikum mezunlarini seferberlikden azad edilmis herbi qulluqculari kanalin cekilmesine devet etdi Konullu iscilerin sayi teqriben 700 min nefer idi Tikintide 100 mine yaxin alman herbi esir 100 minden cox sovet mehbusu da istirak edirdi Dustaqlarin ekseriyyeti daha cox xirda ogurluga deleduzluga ve firildaqciliga gore hebs edilenler idi lakin onlar arasinda siyasi mehbuslar tekrar cinayet toredenler de vardi Mehbuslar da adi iscilerin isini gorurduler ve bezen briqadalar qarisiq olurdu Bu isde gosterilen xidmet bezi mehbuslara muveqqeti azad olunmaq huququ vermisdi Meselen Tsimlyansk hidrosisteminde isleyenlerden 26000 nefer azad edilmisdir Muveqqeti azad edilenlerden 3000 e qederi mukafatlarla teltif edilmisdi Onlardan 15 i Qirmizi Emek Bayragi ordeni ile mukafatlandirilmisdi 2 Butovlukde tikintide istirak edenlerden 964 neferi Seref nisani ordeni 661 neferi Qirmizi Emek Bayragi ordeni 295 neferi Qirmizi Ulduz 122 neferi Lenin ordenleri ile teltif edilmisdi Leni ordeni ve Oraq ve Cekic qizil medali ile birlikde Sosialist Emeyi Qehremani adina 12 nefer layiq gorulmusdu 3 Volqa Don kanali Volqoqradda ilk slyuz Slyuz 1Filateliyada Volqa Don kanali RedaktePoct markalarinin markali zerflerin kolleksiyasini yigmaq toplamaq ve oyrenmek Filateliya adlanir Asagida teqdim edilen poct markalari uzerinde Volqa Don kanalinin tesviri oz eksini tapib Poct markasi 1951 ci il Volqa Don kanali SSRI poct markalari kataloqu 1654 Poct markasi 1952 ci il Volqa Don kanali gemicilik kanali 1953 cu il V I Lenin adina Volqa Don gemiclik kanali Iosif Stalin Teploxodu SSRI poct markalari kataloqu 1719 1953 cu il Slyuz 9 1953 cu il Slyuz 13 1953 cu il Slyuz 15 2008 ci ile aid markaKanalin fealiyyeti Redakte2006 ci ilin yekununa gore kanalla 8 053 milyon ton yuk dasinmisdir ki onun da 4 137 milyon tonu neft mehsullari olub Kanalla yuk dasinma gostericisinin bu qeder asagi olmasi Volqa don su yolu ile gemi yuklerine qoyulan mehdudiyyetdir 2009 cu ilde kanalla 13 2 milyon ton yuk dasinmis ve 11 692 geminin kecidine icaze verilmisdir 4 Menbe RedakteOkeana yol V I Lenin adina Volqa Don gemicilik kanali haqqinda V Qalaktionov terc ed B A Hesenov red M Suleymanov Baki Usaqgencnesr 1954 79 s S V Bernshtejn Kogan Volgo Don Istoriko geograficheskij ocherk Izdatelstvo AN SSSR Moskva 1954 N I Buslenko Volgo Don sliyanie vod Istoriko ekonomicheskie socialno politicheskie ocherki stroitelstva Volgo Donskogo kanala Cimlyanskogo gidrouzla i irrigacionnyh sistem Yugo Vostoka Rossii Dokumenty Kommentarii Memuary Belletristika V 5 kn Rostov na Donu 2011 Xarici kecidler RedakteVolqa Don Gemicilik kanalinin 1 ci slyuzunun kamerada sferik panoramasi Volqa Don kanali tarix sekiller Volqa Don 2 ve Avrasiya kanallarinin tikintisi suallar cavablardan daha coxdur Arxivlesdirilib 2014 08 20 at the Wayback MachineHemcinin bax RedakteVolqa Xezer kanali Volqa cayi Don cayiIstinadlar Redakte 1 2 3 4 5 Tarixde TURK OR bu gun VOLQA DON kanali Svecnikova Y Y Kommunizmin boyuk quruculugu Don vremenniki 2010 cu il Rostov na Don 2009 Volqa Don kanalinin tarixi rusca olu kecid Volqa Don gemicilik kanali ile yuk dasinmalarinin hecmi 2009 cu ilde 16 8 artmisdir rusca olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Volqa Don kanali amp oldid 6050098, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.