Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Vitim çayı (evenk dili Видым)- Şərqi Sibirin ən böyük çaylarından biridir, Vitimkana və Çin çayları ilə birləşərək Lena çayının sağ qolunu əmələ gətirir.
| Vitim çayı | |
|---|---|
| saxa Өлүөнэ | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Vitikman çayı |
| • Yüksəkliyi | 1171 m |
| Mənsəbi | Lena çayı |
| • Yüksəkliyi | 176 m |
| Uzunluğu | 1 837 km |
| Su sərfi | 1.520 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 225000 km² |
| | |
| [ru] | 18030200112117100015361 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Çyın uzunluğu- 1837 kilometrdir. (Vitimkan çayı ilə birlikdə 1978 km).
Vitim çayı İkatskoqo dağ silsiləsinin şərq yamaclarından öz başlanğıcını gğtürür. Çin çayının Vitimkana birləşməsi vaxtı adı Vitim olaraq qəbul edilir. Qərbdən şərqə doğru böyük qövslə Vitimskanın cənub hissəsində yaylanı əhatə edir, sonra şimalda Cənubi-Muyski və Şimali-Muyski dağ silsilələrini kəsir, Şimalda Baykalı bölür və Patomskoe dağından Lena çayına tökülür.
Əvvəlcə Buryatiyanın (həmçinin Yeravninski rayonunun ərazisinə görə təxminən 150 kilometr) Bauntovski rayonunun ərazisindən axır, sonra Zabaykal diyarı ilə Buryatiyanın Bauntovski və Muyski rayonlarının sərhədi üzrə axır və İrkutsk vilayətindən (Bodaybinski və Mamsko-Çuyskiy rayonlar) keçərək Lena çayına tökülür. Son 50 kilometri və Vitimin deltası — Saxa-Yakutiya Respublikasının ərazisində yerləşmişdir.
Mamakan qəsəbəsi yaxınlığında Vitim çayında, Bodaybodan 17 kilometr məsafədə "Kovrijka" adlı daş dövrünün arxeoloji qazıntıları yerləşmişdir. "Kovrijka-4" qazıntı yerində isə Venera heykəlciyi tapılmışdı.
Hidrologiya
Əsasən yağış suyu ilə qidalanır. Bodaybo şəhərində orta illik suyun sərf edilməsi 1530 m³/s, başlanğıcında isə — təxminən 2000 m³/s-dir. Vitim üçün 8–10 m-ə qədər suyun qalxmasıyla daşqınların yaranması xarakterikdir (may ayından oktyabra qədər). Ən bolsulu olduğu ay — iyundur (4900-ə qədər m³/s). Mart ayı üzrə apreldən çayın suyu kəskin azalır (80-ə qədər m³/s). Noyabrın başlanğıcında donur, mayın 2-ci ongünlüyündə isə donu yenidən açılır. Həmin ərazidə Kalakan çayı 100-120 gün donur.
Axar sular
Sağ qolları: Kuanda, Karenqa, Kalakan, Kalar, Bodaybo, Taksima
Sol qolları: Tsipa, Muya, Mamakan, Mama
Qənaətli istifadə
Vitim çayının sahilində yerləşən yeganə şəhər Bodaybodur. Yaxın illərdə Vitim SES-in tikintisi planlaşdırılır. Bu SES Moskva SES-in başlanğıc stansiyası olacaq.
Çayın hövzəsində — qızıl yataqları, nefrit və mika mədənləri yerləşmişdir.
Yaşayış məntəqələri
Vitim çayının sahilində və çay vadisində, Buryatiyanın, Zabaykal və İrkutsk vilayətlərinin ərazisində aşağıdakı yaşayış məntəqələri yerləşib:Varvarinski (Vitimkanda), Ust-Djilinda, Romanovka, Buqunda, Qırmızı Uçurum, Vitim, Ust-Muya, Muya, Nelyatı, Barqalino, Nerpo, Bodaybo, Böyük Şimali Mamakan, Muskovit, Vitimskiy, Toxmaq, Teterinsk, Ana, Vorontsovka. Vitimin sahilində şəhər tipli qəsəbə yaradılmışdır.
İstinadlar
- Большая Советская Энциклопедия. Гл. ред. А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 5. Вешин — Газли. 1971. 640 стр., илл.; 38 л. илл. и карт. 1 карта-вкл.
- "Статуэтку, найденную на раскопках в Бодайбинском районе, отнесли к разряду палеолитических «венер»". 2020-11-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-04-17.
Xarici keçidlər
- Витим в «Словаре современных географических названий»[ölü keçid]
- Фризер Я. Д. Золотопромышленность в Баргузинском округе и её нужды. М., 1901. — 151 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vitim cayi evenk dili Vidym Serqi Sibirin en boyuk caylarindan biridir Vitimkana ve Cin caylari ile birleserek Lena cayinin sag qolunu emele getirir Vitim cayisaxa ӨlүoneOlkeler Rusiya SaxaMenbeyi Vitikman cayi Yuksekliyi 1171 mMensebi Lena cayi Yuksekliyi 176 mUzunlugu 1 837 kmSu serfi 1 520 m sHovzesinin sahesi 225000 km menbeyi mensebiVitim cayi Irkutsk vilayetinin xeritesinde 54 20 23 sm e 112 25 13 s u 59 28 06 sm e 112 36 04 s u ru 18030200112117100015361 Vikianbarda elaqeli mediafayllarVitim cayinin yuxaridan gorunusuCografiyasiVitim hovzesi Cyin uzunlugu 1837 kilometrdir Vitimkan cayi ile birlikde 1978 km Vitim cayi Ikatskoqo dag silsilesinin serq yamaclarindan oz baslangicini ggturur Cin cayinin Vitimkana birlesmesi vaxti adi Vitim olaraq qebul edilir Qerbden serqe dogru boyuk qovsle Vitimskanin cenub hissesinde yaylani ehate edir sonra simalda Cenubi Muyski ve Simali Muyski dag silsilelerini kesir Simalda Baykali bolur ve Patomskoe dagindan Lena cayina tokulur Evvelce Buryatiyanin hemcinin Yeravninski rayonunun erazisine gore texminen 150 kilometr Bauntovski rayonunun erazisinden axir sonra Zabaykal diyari ile Buryatiyanin Bauntovski ve Muyski rayonlarinin serhedi uzre axir ve Irkutsk vilayetinden Bodaybinski ve Mamsko Cuyskiy rayonlar kecerek Lena cayina tokulur Son 50 kilometri ve Vitimin deltasi Saxa Yakutiya Respublikasinin erazisinde yerlesmisdir Mamakan qesebesi yaxinliginda Vitim cayinda Bodaybodan 17 kilometr mesafede Kovrijka adli das dovrunun arxeoloji qazintilari yerlesmisdir Kovrijka 4 qazinti yerinde ise Venera heykelciyi tapilmisdi HidrologiyaEsasen yagis suyu ile qidalanir Bodaybo seherinde orta illik suyun serf edilmesi 1530 m s baslangicinda ise texminen 2000 m s dir Vitim ucun 8 10 m e qeder suyun qalxmasiyla dasqinlarin yaranmasi xarakterikdir may ayindan oktyabra qeder En bolsulu oldugu ay iyundur 4900 e qeder m s Mart ayi uzre aprelden cayin suyu keskin azalir 80 e qeder m s Noyabrin baslangicinda donur mayin 2 ci ongunluyunde ise donu yeniden acilir Hemin erazide Kalakan cayi 100 120 gun donur Axar sularSag qollari Kuanda Karenqa Kalakan Kalar Bodaybo Taksima Sol qollari Tsipa Muya Mamakan MamaQenaetli istifadeVitim cayinin sahilinde yerlesen yegane seher Bodaybodur Yaxin illerde Vitim SES in tikintisi planlasdirilir Bu SES Moskva SES in baslangic stansiyasi olacaq Cayin hovzesinde qizil yataqlari nefrit ve mika medenleri yerlesmisdir Yasayis menteqeleriVitim cayinin sahilinde ve cay vadisinde Buryatiyanin Zabaykal ve Irkutsk vilayetlerinin erazisinde asagidaki yasayis menteqeleri yerlesib Varvarinski Vitimkanda Ust Djilinda Romanovka Buqunda Qirmizi Ucurum Vitim Ust Muya Muya Nelyati Barqalino Nerpo Bodaybo Boyuk Simali Mamakan Muskovit Vitimskiy Toxmaq Teterinsk Ana Vorontsovka Vitimin sahilinde seher tipli qesebe yaradilmisdir IstinadlarBolshaya Sovetskaya Enciklopediya Gl red A M Prohorov 3 e izd T 5 Veshin Gazli 1971 640 str ill 38 l ill i kart 1 karta vkl Statuetku najdennuyu na raskopkah v Bodajbinskom rajone otnesli k razryadu paleoliticheskih vener 2020 11 30 tarixinde Istifade tarixi 2016 04 17 Xarici kecidlerVitim v Slovare sovremennyh geograficheskih nazvanij olu kecid Frizer Ya D Zolotopromyshlennost v Barguzinskom okruge i eyo nuzhdy M 1901 151 s