Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Vaspurakan, Basoropeda – əsasən, Van gölünün c.-q.-in dəki və Urmiya gölünün şm.-q.-in dəki torpaqlardan başlanıb, indiki Nax. MR-in c.-q. hissəsini əhatə edən əraziyə qədərki bölgədə tarixi vilayət.
Tarixi
Vaspurakan torpaqları e. ə. II əsrin əvvəllərinədək Atropatenaya məxsus idi. Buna görə də bəzi mənbələr də Vaspurakan Şimali (və ya Yuxarı) Midiya da adlanırdı. Strabonun məlumatına görə e. ə. II əsrin əvvəllərində Ermənistan çarları midiyalıların hakimiyyəti altında olan bəzi torpaqları tutmuşdular. Güman ki, Vaspurakan da həmin dövrdə işğal edilmişdi. Sonralar Vaspurakan gah müstəqil, gah Parfiya Arşakilərinin, daha sonralar isə Sasanilərin tabeliyində olmuşdur.
Son tədqiqatlara görə, Vaspurakan adı 6-7 əsrlərdən tez olmayaraq meydana gəlib. 591-ci il Bizans-İran müqaviləsinə görə Vaspurakan, elə cə də Sünik və Dəbil siyasi baxımdan İrana tabe edildi.
Alban əyaləti Sünikin vilayətlərindən olan Naxçıvan və Qoğtən (Ordubad ərazisi) də bu tarixdən Vaspurakanın tərkibinə qatıldı. Mehranilər sülaləsinin Albaniyada dövlətçiliyi bərpa etmələri ilə (7 əsrin 30-cu illəri) Naxçıvan və Qoğtən yenidən Albaniyanın tabeliyinə keçdi. VII əsrin 2-ci yarısında başlanan ərəb istilaları nəticəsində yaranan Ərəb xilafətinin tərkibinə daxil edilmiş Vaspurakan ərəb mənbələrində Basfurracan (Busfaracan) adı ilə qeydə alındı. Ərəb istilalarına Xüsusi əsər həsr etmiş tarixçi əl-Bəlazurinin (9 əsr) məlumatına görə Basfurracan ərəblərin Cənubi Qafqazda tutduqları yerləri özündə birləşdirən yeni inzibati-ərazi bölgüsünə daxil edilmişdi. Burada və digər ərəb mənbələrində həmin bölgüyə əsasən Nəşavə (Naxçıvan) Arran vilayətinə aid edilən Basfurracanın əsas şəhəri adlandırıldı. 9 əsrdə Naxçıvan Azərbaycanın digər bölgələri ilə birlikdə Sacilər dövlətinin tərkibinə daxil edildi. Vaspurakan isə erməni feodal nəsli Artsrunilərin xanədanına çevrildi. 11 əsrin 1-ci yarısında adı çəkilən xanədan Bizans imperiyasına qatıldı.
Vaspurakan ərəb mənbələrində
Busfurracan, Basfurcan (erkən orta əsr qaynaqlarınada Vapurakan)- Arranının əyaləti. Yaqut əl- Həməviyyə görə, Basfurcan (Arran ərasində əyalət (Kura), əsas şəhəri Nəşavə, bura həmçinin Nakcəvandır" (Naxçıvan)..
İstinadlar
- Vəlixalı N.M.Göstərilən əsəri. S.30-31
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Vaspurakan Basoropeda esasen Van golunun c q in deki ve Urmiya golunun sm q in deki torpaqlardan baslanib indiki Nax MR in c q hissesini ehate eden eraziye qederki bolgede tarixi vilayet TarixiVaspurakan torpaqlari e e II esrin evvellerinedek Atropatenaya mexsus idi Buna gore de bezi menbeler de Vaspurakan Simali ve ya Yuxari Midiya da adlanirdi Strabonun melumatina gore e e II esrin evvellerinde Ermenistan carlari midiyalilarin hakimiyyeti altinda olan bezi torpaqlari tutmusdular Guman ki Vaspurakan da hemin dovrde isgal edilmisdi Sonralar Vaspurakan gah musteqil gah Parfiya Arsakilerinin daha sonralar ise Sasanilerin tabeliyinde olmusdur Son tedqiqatlara gore Vaspurakan adi 6 7 esrlerden tez olmayaraq meydana gelib 591 ci il Bizans Iran muqavilesine gore Vaspurakan ele ce de Sunik ve Debil siyasi baximdan Irana tabe edildi Alban eyaleti Sunikin vilayetlerinden olan Naxcivan ve Qogten Ordubad erazisi de bu tarixden Vaspurakanin terkibine qatildi Mehraniler sulalesinin Albaniyada dovletciliyi berpa etmeleri ile 7 esrin 30 cu illeri Naxcivan ve Qogten yeniden Albaniyanin tabeliyine kecdi VII esrin 2 ci yarisinda baslanan ereb istilalari neticesinde yaranan Ereb xilafetinin terkibine daxil edilmis Vaspurakan ereb menbelerinde Basfurracan Busfaracan adi ile qeyde alindi Ereb istilalarina Xususi eser hesr etmis tarixci el Belazurinin 9 esr melumatina gore Basfurracan ereblerin Cenubi Qafqazda tutduqlari yerleri ozunde birlesdiren yeni inzibati erazi bolgusune daxil edilmisdi Burada ve diger ereb menbelerinde hemin bolguye esasen Nesave Naxcivan Arran vilayetine aid edilen Basfurracanin esas seheri adlandirildi 9 esrde Naxcivan Azerbaycanin diger bolgeleri ile birlikde Saciler dovletinin terkibine daxil edildi Vaspurakan ise ermeni feodal nesli Artsrunilerin xanedanina cevrildi 11 esrin 1 ci yarisinda adi cekilen xanedan Bizans imperiyasina qatildi Vaspurakan ereb menbelerindeBusfurracan Basfurcan erken orta esr qaynaqlarinada Vapurakan Arraninin eyaleti Yaqut el Hemeviyye gore Basfurcan Arran erasinde eyalet Kura esas seheri Nesave bura hemcinin Nakcevandir Naxcivan IstinadlarVelixali N M Gosterilen eseri S 30 31Hemcinin baxXarici kecidler