Uşaq psixologiyası : İnkişaf üzrə ekspertlərin bu mövzuda apardığı geniş araşdırmaların analizləri 2 ümumi yaş qrupunun xususi önəmini vurğulayır. 1.) Erkən uşaqlıq yaşları, əsasən 2-6 yaş qrupu uşaqlar, 2.) Məktəb yaşında olan uşaqlar, əsasən 6 yaşdan 12 yaşa qədər.
Mütəxəssislərin bu mövzuda araşdırmaları göstərirki əsas inkişaf sahələri əzələlərin inkişafı (motor development), dərk etmə qabiliyitində dəyişikliklər (cognitive changes), danışıq qabiliyyətinə yiyələnmə (language acquisition), yetkinlikdə olan emosiyalar (emotional maturity) və sosyal fəaliyyətlərdir (social interactions).
Erkən uşaqlıq illəri
Erkən uşaqlıq illərinə həmçinin məktəbəqədər illərdə deyilir və bu illər “oynamaq illəri” adlandırılır. Bütün bəşər insanları erkən uşaqlıq yaşlarında olarkən oyaq olduqları vaxtları oyun oynamaqla keçirir. İnkişaf ekspertləri bu oyunların uşaqların böyüməsinə və əsas inkişaf sahələrinin artımına səbəb olduğunu qəbul edirlər.
5 yaşa qədər olan uşaqlarda gedən fiziki və əzələ inkişafı onlara oyun meydançalarında qaçmasına və bir-biriləri ilə müstəqil şəkildə oynamasına imkan yaradır. İnkişaf nəzəriyyəsinə əsasən (bu sosiyal-mədəni nəzəriyyədə adlanır) bu yaşda olan uşaqların yetişkin təlimatı olmadan digər uşaqlarla oynaması əsas inkişaf sahələrinin daha yaxşı artımına gətirib cıxarır.
Erkən uşaqlıq illərində olanların beynində gedən nevroloji dəyişikliklər onların dil öyrənmə qabiliyyətinə təsir edir. Çünki bu yaşda olan uşaqlar danışarkən heç bir feli səhv etməkdən qorxmurlar, onlar daha çox ünsiyyətə can atır, qorxunun gətirdiyi xəcalət hissinin bu yaşda olan körpələrdə olmaması onların dildən sərbəst şəkildə istifadəsinə gətirib çıxarır və nəticədə bu uşaqların lüğət bazasını genişləndirməyə, qrammatik və tələffüzdə olan səhvlərini aradan qaldırmağa yardımçı olur.
Sürətlə gedən nevroloji dəyişikliklər ilə bağlı olan zəngin təxəyyüllü və yaradıcı oyunlar uşaqların dərk etmə bacarıqlarını inkişaf etdirir. 3-5 yaşda olan uşaqlarda anlama, dərk etmə qabiliyyətləri inkişaf edir. Bu yaşlardakı uşaqlar digərlərindən fərqli düşünür və başqalarının düşüncələri onlara anlaşılmaz və ya yanlış gəlir.
Əlavə olaraq, 2-6 yaşında olan uşaqlar qorxu və əsəb impulslarını idarə edərək emosiyalarını nizamlaya bilirlər. Misal olaraq 2 yaşında olan uşaq təpiklə zərbələr endirir, qışqırır, agressiv rəftarlar ortaya qoyur. Bu uşaq 5 yaşına gəldiyi zaman isə əsəblərini daha yaxşı necə idarə etməyi və emosiyaları konstruktiv nizamlamağı bacarır. Eynilə 2 yaşlı uşaq valideyinlərinin və ya dayələrinin qucağından düşmək istəmirlərsə, onlar 5-6 yaşa çatdıqları zaman daha az qorxurlar və sərbəst hərəkət edirlər.
İnkişaf üzrə ekspertlər bu yaşlarda olan uşaqlarda sosyal fəaliyyət bacarıqlarının inkişaf etdiyini vurğulayır. 5 Yaşa qədər olan uşaqlar uğurlu şəkildə qrup fəaliyyətlərində iştirak edir, həmyaşıdları ilə mübahisələr yaşayır, özlərinə oyun yoldaşı seçirlər.
Məktəb yaşı
Bütün inkişaf üzrə ekspertlər, 7-11 yaşlı uşaqların daha istəkli , bacarıqlı və genış sosiyal əlaqələr yaratmağa hazır olduqları mövzusunda həmfikirdirlər. Psixoloqlar, uşaqlarda davam edən nevroloji dəyişikliklər bir-birinə sıx bağlı olan dərk etmə və əzələ dəyişikliklərinə təsir edir.
Əzələ bacarıqlarının inkişafı bu yaşda olan uşaqlarda fiziki reaksiya muddətinin artmasına əhəmiyyətli təsir edir. Nevroloji dəyişikliklər həmçinin gözün kordinasiya bacarığını, balansını və yaxşı kordinasiya olunmuş hərəkəti tənzimləyir. İnkişaf ekspertləri bu yaşda olan uşaqlarında oyunlar oynadıqlarını, idmanla məşqul olduqlarını, oyun meydançalarında vaxt keçirdiklərini, dostluq münasibətlərini inkişaf elətdirdiklərini və bu proseslərin böyüməyə , öyrənməyə və yetkinliyə təsir etdiyini vurğulayırlar.
Nevroloji dəyişikliklərin reaksiya muddətini və bədən kordinasiyasını inkişaf etdirdiyi kimi, uşaqlarda məntiq, mühakimə qabiliyyətləri və dili mükəmməl səviyyədə qavrama bacarıqlarını artırır. Bu yaşda olan uşaqlar daha tez öyrənir, böyük həcimli məlumatları beyində daha yaxşı saxlayır və bu məlumatlara çox qısa zamanda çata bilirlər. Onlar mahnı sözləri əzbərləyir, yukşək bacarıq tələb edən kompüter oyunları oynayır, müsiqi alətlərində ifa edir, mənalı hekayələr və şeirlər yazırlar.
Bu müddətdə inkişaf edən bir digər əqli cəhətdə “düşüncəni mühakimə etmə” bacarığıdır. Bu bacarığı inkişaf etdirən uşaqlar qarşıya çıxan problemləri analız edir, onların həlli yolları haqqında düşünür, bu problemləri uğurlu şəkildə necə həll etməyi öyrənirlər.
7-11 Yaşlı uşaqlar üçün dostluq münasibətlərinin qurulması və sosiyal fəaliyyətlər önəmlidir. Uşaqlar artıq sosyal kontekslər əlaqələr haqqında daha çox düşünür və əlaqələrə bu konteksdən yəktəbə qanaşıb, özlərini digər uşaqlar ilə müqayisə edirlər. 11-12 Yaşlı uşaqlar 5-6 yaşlı uşaqlara nisbətən öz emosiyalarını daha yaxşı idarə edir
Məktəqədər yaşlı uşaqlarda zaman və məkan qavrayışının inkişafı
Uşağın qavrayışımın inkişafı sensor əməliyyatları mənimsəməyə xidmət edən uzun müddətli prosesdir.Məlumdurki,öz həyatının birinci yarısında uşaq əşyaların əlamətlərini fərqləndirməyə qadir olmur.Sonralar müxtəlif tədqiqat-axtarış xarakterli reflekslərin formalaşması və inkişafı zəminində,əşyavi əhatəsində və onların yardimnı ilə sesor sosial təcrübəyə və qabiyyətlərə sahib olur.Sensor sosial təcrübə tərəfindən tarixən yaradılmış persepti əməliyyat sistemi başa düşülür
Uşağın qavrayışı yeni persepptiv əməliyyatları mənimsəmək vasitəsilə genişlənir və təkmilləşir."Perseptiv əməliyyatlar" dedikdə,inssanın qavrayış əsasında hissi dərketmə fəaliyyətin təmin edən struktur vahidlər başa düşülür.Ətraf xarici aləmin cisim və hadisələrini dərk olunması prosesi qavrayışdan başlanır.Dərketmənin digər bütün formaları-hafizə,təfəkkür və təxəyyül qavrayış sürətləri əsasında yaranır,onlarım yenidən işlənməsinin nəticəsindədir.Ona görə də normal əqli inkişaf mükəmməl qavrayışa istinad etmədən mümkün deyildir.Psixoloji tədqiqatlar vasitəsilə müəyyən edilmişdir ki,birinci sinif şagirdlərinin təlimdə qarşılaşdıqları çətinliklərin böyük bir qismi qavrayış dəqiq və dərinliyinin olmaması ilə bağılıdır Səthi və dəqiq olamayan qavrayış nəticəsində uşaqlar əlifba təlimində.riyaziyyat dərslərində səhvlərə yol verir.rəqəmləri və hərfləri olunmuş formada yazır,şəkil çəkərkən,əmək təlimi dərslərində çox qüsurlara yol vermiş olurlar
Canlanma komplekesi
Dünyaya yeni gəlmiş körpə öz həyatını ilk günlər şərtsiz reflektor xarakter daçıyan ilı başlayır.Fiziloqlar uşağın ilk çığırtısının səs axının spazması (sıxılması) kimi qiymətləndirirlər.Bu spazma tənəffüs refleksləri ilə müşayət olunur.Bir sıra alimlər belə hesab edirlər ki,çığırtı mənfi emosiyanın ilk təzahürüdür.Körpədə müşahidə olunan ilk müsbət emosiya təbəssümdür.Təbəssüm ifadəli bir emosiya kimi çığırtdan xeyli sonra,ikinci ayda müşahidə olunur.Bu uşağa qarşı yaşlının nəvazişi, gülümsər baxışları
fonunda baş verir.Psixoloqlar bu zəmində bir qədər sonra uşağın emosional sferasında yaranan sintetik hərəkətləri "canlanma kopleksi" adlandırlar.Bu fenomen ilk dəfə rus Psixoloqu N.M.Şeliano tərəfindən ötən əsrin 20-ci qeydə almıışdır:
1.Görmənin mərkəzləşməsi;
2.Təbəssüm;
3.Hərəki canlamal;
4.vokalizasiya (qırıq-qırıq uca səslər).
" Canlanma kompleksi"nin mahiyyəti ondan ibarət ki, uşaq əyilərək ona tərəf baxan adama gülümsəyir,əlləri ə ayaqları ilə canlı hərəkət edir,sakit səslər çıxarır.Bu,uşağın emosiyanal ünsiyyəti,yaşlı ilə ünsiyyət ilk sosial təlabatı kimi üzrə çıxır."Canlanma kompleksi" çağalıq dörü ilə körpəlik dövrünün sərhəddində,yəni körpəlik dövrünün yaranır
Körpəlik dövrünün sonunda uşağın hərəki fəallığının artması zımındə elementar manipulyasiyadan əşyaların funksional,həqiqi xüssusiyyətlərinin müəyyən edilməsinə yönəlmiş əşyavi fəaliyyətə keçid onların əqli inkiafının,əyani-əməli təfəkkürünün formalaşmasına geniş imkanlar açır
uşaq, psixologiyası, inkişaf, üzrə, ekspertlərin, mövzuda, apardığı, geniş, araşdırmaların, analizləri, ümumi, yaş, qrupunun, xususi, önəmini, vurğulayır, erkən, uşaqlıq, yaşları, əsasən, yaş, qrupu, uşaqlar, məktəb, yaşında, olan, uşaqlar, əsasən, yaşdan, yaş. Usaq psixologiyasi Inkisaf uzre ekspertlerin bu movzuda apardigi genis arasdirmalarin analizleri 2 umumi yas qrupunun xususi onemini vurgulayir 1 Erken usaqliq yaslari esasen 2 6 yas qrupu usaqlar 2 Mekteb yasinda olan usaqlar esasen 6 yasdan 12 yasa qeder Mutexessislerin bu movzuda arasdirmalari gosterirki esas inkisaf saheleri ezelelerin inkisafi motor development derk etme qabiliyitinde deyisiklikler cognitive changes danisiq qabiliyyetine yiyelenme language acquisition yetkinlikde olan emosiyalar emotional maturity ve sosyal fealiyyetlerdir social interactions Erken usaqliq illeriErken usaqliq illerine hemcinin mektebeqeder illerde deyilir ve bu iller oynamaq illeri adlandirilir Butun beser insanlari erken usaqliq yaslarinda olarken oyaq olduqlari vaxtlari oyun oynamaqla kecirir Inkisaf ekspertleri bu oyunlarin usaqlarin boyumesine ve esas inkisaf sahelerinin artimina sebeb oldugunu qebul edirler 5 yasa qeder olan usaqlarda geden fiziki ve ezele inkisafi onlara oyun meydancalarinda qacmasina ve bir birileri ile musteqil sekilde oynamasina imkan yaradir Inkisaf nezeriyyesine esasen bu sosiyal medeni nezeriyyede adlanir bu yasda olan usaqlarin yetiskin telimati olmadan diger usaqlarla oynamasi esas inkisaf sahelerinin daha yaxsi artimina getirib cixarir Erken usaqliq illerinde olanlarin beyninde geden nevroloji deyisiklikler onlarin dil oyrenme qabiliyyetine tesir edir Cunki bu yasda olan usaqlar danisarken hec bir feli sehv etmekden qorxmurlar onlar daha cox unsiyyete can atir qorxunun getirdiyi xecalet hissinin bu yasda olan korpelerde olmamasi onlarin dilden serbest sekilde istifadesine getirib cixarir ve neticede bu usaqlarin luget bazasini genislendirmeye qrammatik ve teleffuzde olan sehvlerini aradan qaldirmaga yardimci olur Suretle geden nevroloji deyisiklikler ile bagli olan zengin texeyyullu ve yaradici oyunlar usaqlarin derk etme bacariqlarini inkisaf etdirir 3 5 yasda olan usaqlarda anlama derk etme qabiliyyetleri inkisaf edir Bu yaslardaki usaqlar digerlerinden ferqli dusunur ve basqalarinin dusunceleri onlara anlasilmaz ve ya yanlis gelir Elave olaraq 2 6 yasinda olan usaqlar qorxu ve eseb impulslarini idare ederek emosiyalarini nizamlaya bilirler Misal olaraq 2 yasinda olan usaq tepikle zerbeler endirir qisqirir agressiv reftarlar ortaya qoyur Bu usaq 5 yasina geldiyi zaman ise eseblerini daha yaxsi nece idare etmeyi ve emosiyalari konstruktiv nizamlamagi bacarir Eynile 2 yasli usaq valideyinlerinin ve ya dayelerinin qucagindan dusmek istemirlerse onlar 5 6 yasa catdiqlari zaman daha az qorxurlar ve serbest hereket edirler Inkisaf uzre ekspertler bu yaslarda olan usaqlarda sosyal fealiyyet bacariqlarinin inkisaf etdiyini vurgulayir 5 Yasa qeder olan usaqlar ugurlu sekilde qrup fealiyyetlerinde istirak edir hemyasidlari ile mubahiseler yasayir ozlerine oyun yoldasi secirler Mekteb yasiButun inkisaf uzre ekspertler 7 11 yasli usaqlarin daha istekli bacariqli ve genis sosiyal elaqeler yaratmaga hazir olduqlari movzusunda hemfikirdirler Psixoloqlar usaqlarda davam eden nevroloji deyisiklikler bir birine six bagli olan derk etme ve ezele deyisikliklerine tesir edir Ezele bacariqlarinin inkisafi bu yasda olan usaqlarda fiziki reaksiya muddetinin artmasina ehemiyyetli tesir edir Nevroloji deyisiklikler hemcinin gozun kordinasiya bacarigini balansini ve yaxsi kordinasiya olunmus hereketi tenzimleyir Inkisaf ekspertleri bu yasda olan usaqlarinda oyunlar oynadiqlarini idmanla mesqul olduqlarini oyun meydancalarinda vaxt kecirdiklerini dostluq munasibetlerini inkisaf eletdirdiklerini ve bu proseslerin boyumeye oyrenmeye ve yetkinliye tesir etdiyini vurgulayirlar Nevroloji deyisikliklerin reaksiya muddetini ve beden kordinasiyasini inkisaf etdirdiyi kimi usaqlarda mentiq muhakime qabiliyyetleri ve dili mukemmel seviyyede qavrama bacariqlarini artirir Bu yasda olan usaqlar daha tez oyrenir boyuk hecimli melumatlari beyinde daha yaxsi saxlayir ve bu melumatlara cox qisa zamanda cata bilirler Onlar mahni sozleri ezberleyir yuksek bacariq teleb eden komputer oyunlari oynayir musiqi aletlerinde ifa edir menali hekayeler ve seirler yazirlar Bu muddetde inkisaf eden bir diger eqli cehetde dusunceni muhakime etme bacarigidir Bu bacarigi inkisaf etdiren usaqlar qarsiya cixan problemleri analiz edir onlarin helli yollari haqqinda dusunur bu problemleri ugurlu sekilde nece hell etmeyi oyrenirler 7 11 Yasli usaqlar ucun dostluq munasibetlerinin qurulmasi ve sosiyal fealiyyetler onemlidir Usaqlar artiq sosyal konteksler elaqeler haqqinda daha cox dusunur ve elaqelere bu konteksden yektebe qanasib ozlerini diger usaqlar ile muqayise edirler 11 12 Yasli usaqlar 5 6 yasli usaqlara nisbeten oz emosiyalarini daha yaxsi idare edirMekteqeder yasli usaqlarda zaman ve mekan qavrayisinin inkisafi RedakteUsagin qavrayisimin inkisafi sensor emeliyyatlari menimsemeye xidmet eden uzun muddetli prosesdir Melumdurki oz heyatinin birinci yarisinda usaq esyalarin elametlerini ferqlendirmeye qadir olmur Sonralar muxtelif tedqiqat axtaris xarakterli reflekslerin formalasmasi ve inkisafi zemininde esyavi ehatesinde ve onlarin yardimni ile sesor sosial tecrubeye ve qabiyyetlere sahib olur Sensor sosial tecrube terefinden tarixen yaradilmis persepti emeliyyat sistemi basa dusulurUsagin qavrayisi yeni persepptiv emeliyyatlari menimsemek vasitesile genislenir ve tekmillesir Perseptiv emeliyyatlar dedikde inssanin qavrayis esasinda hissi derketme fealiyyetin temin eden struktur vahidler basa dusulur Etraf xarici alemin cisim ve hadiselerini derk olunmasi prosesi qavrayisdan baslanir Derketmenin diger butun formalari hafize tefekkur ve texeyyul qavrayis suretleri esasinda yaranir onlarim yeniden islenmesinin neticesindedir Ona gore de normal eqli inkisaf mukemmel qavrayisa istinad etmeden mumkun deyildir Psixoloji tedqiqatlar vasitesile mueyyen edilmisdir ki birinci sinif sagirdlerinin telimde qarsilasdiqlari cetinliklerin boyuk bir qismi qavrayis deqiq ve derinliyinin olmamasi ile bagilidir Sethi ve deqiq olamayan qavrayis neticesinde usaqlar elifba teliminde riyaziyyat derslerinde sehvlere yol verir reqemleri ve herfleri olunmus formada yazir sekil cekerken emek telimi derslerinde cox qusurlara yol vermis olurlarCanlanma komplekesi RedakteDunyaya yeni gelmis korpe oz heyatini ilk gunler sertsiz reflektor xarakter daciyan ili baslayir Fiziloqlar usagin ilk cigirtisinin ses axinin spazmasi sixilmasi kimi qiymetlendirirler Bu spazma teneffus refleksleri ile musayet olunur Bir sira alimler bele hesab edirler ki cigirti menfi emosiyanin ilk tezahurudur Korpede musahide olunan ilk musbet emosiya tebessumdur Tebessum ifadeli bir emosiya kimi cigirtdan xeyli sonra ikinci ayda musahide olunur Bu usaga qarsi yaslinin nevazisi gulumser baxislarifonunda bas verir Psixoloqlar bu zeminde bir qeder sonra usagin emosional sferasinda yaranan sintetik hereketleri canlanma kopleksi adlandirlar Bu fenomen ilk defe rus Psixoloqu N M Seliano terefinden oten esrin 20 ci qeyde almiisdir 1 Gormenin merkezlesmesi 2 Tebessum 3 Hereki canlamal 4 vokalizasiya qiriq qiriq uca sesler Canlanma kompleksi nin mahiyyeti ondan ibaret ki usaq eyilerek ona teref baxan adama gulumseyir elleri e ayaqlari ile canli hereket edir sakit sesler cixarir Bu usagin emosiyanal unsiyyeti yasli ile unsiyyet ilk sosial telabati kimi uzre cixir Canlanma kompleksi cagaliq doru ile korpelik dovrunun serheddinde yeni korpelik dovrunun yaranirKorpelik dovrunun sonunda usagin hereki fealliginin artmasi ziminde elementar manipulyasiyadan esyalarin funksional heqiqi xussusiyyetlerinin mueyyen edilmesine yonelmis esyavi fealiyyete kecid onlarin eqli inkiafinin eyani emeli tefekkurunun formalasmasina genis imkanlar acirXarici kecidler Redaktehttp www allpsychologycareers com topics childhood developmental psychology html Arxivlesdirilib 2014 08 16 at the Wayback Machine https en wikipedia org wiki Child developmentMenbe https az wikipedia org w index php title Usaq psixologiyasi amp oldid 6074174, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
