Uçan qazlar modeli

Uçan qazlar modeli, uçan qazlar nəzəriyyəsi (yap. 雁行形態論) və ya haqlayan inkişaf modeli — Kaname Akamatsu tərəfindən yaradılan, iqtisadi nəzəriyyə. Bu nəzəriyyə ilə Akamatsu Yaponiyanın regiondaki rolunu öz nümunəsi ilə liderlik eləyən bir ölkə olduğduğunu kimi izah edirdi.

Akamatsu 1961-ci ilin məqaləsində öz modeli paz quruluşunda payız zamanı Yaponiyaya Sibirdən uçub gələn və yazdan əvvəl geri qayıdan qazlarla müqayisə edib

Modelə görə, Asiya ölkələri qərb ilə öz regional iyerarxiyanın hissəsi olaraq haqlanacaqlar. Bu regional iyerarxiyada əmtəə mal istehsalı davamlı olaraq daha çox inkişaf etmiş ölkələrdən, daha az inkişaf etmiş ölkələrə göçəcək. Beləliklə, regionun zəif inkişaf etmiş ölkələr onların fərqli inkişaf pillələrinə görə ardıcıl olaraq, inkişaf etmiş sənayələşdirilmiş ölkələrin arxasında vəhşi qazlar quruluş şəkildə sıralayıb. Ən qabağda uçan qaz Yaponiyadır. İkinci sırada uçan qazlar sənayəşdirilən iqtisadiyyatlardır (Cənubi Koreya, Sinqapur, Çin Respublikası və Honkonq). Üçüncü sırada ASEAN-ın ən inkişaf edən ölkələri (Tayland, Malayziya və İndoneziya). Dördüncü sırada uçan qazlar isə regionun ən az inkişaf etmiş ölkələrdir (Çin, Vyetnam, Filippin).

İnkişaf pillələri

Akamatsu öz modelində inkişafı üç pilləyə bölürdü:

I pillə: az inkişaf olmuş iqtisadiyyat beynəlxalq iqtisadiyyata ilk daxil olanda, onun təfərrüatı olan ilkin mallar ixrac olunur, sənayə malları isə istehlak üçün iqtisadiyata idxal vasitəsi ilə daxil olur.

II pillə: ölkənin gələcəkdə milli ixracının böyüməsi üçün idxal olunan malların yeni daxili istehsal yerləri yaradılır. Daxili bazarda alıcı güvvəti artdığına görə, orda satmaq gəlirli olur və beləliklə, yeni istehsal olunan mallar elə daxili bazarda satılır və daxili kapital bu aktivliyə cəlb olunur. Milli iqtisadi siyasət bu daxili istehsal meyili üzə çıxanda onu stimullaşdırır. Daha inkişaf olmuş ölkələrdə istehsal olunan malların idxalı ləngiyib, aşağı düşür. Eyni zamanda, istehlak malların istehsalın sıçrayışına görə, daha inkişaf olmuş ölkələrdən mexaniki avadanlığın idxalı qalxır.

III pillə: Daxili istehlak malların istehsalı ixrac sənayəsi səviyyəsinə çatır. Bu pillə zamanı daxili bazarların çoxluğu daxili sənayə malların bazarlarına çevirdi. İstehsal kütləvi səviyyəsinə çatır və xarici bazarlara ifrat malların ixracı baş verir. Əvvəl idxal olunan mexanik avadanlığın dahili istehsalı böyüyür, idxalı isə azalmağa başlayır.

Akamatsudan təsirlənən Odzavanın firkinə görə, Yaponiyanın iqtisadi inkişafı uçan qazlar modelin ilə, birbaşa xarici investisiyalar və başqa iqtisadi faktorların nəticəsi idi. Halbuki, o Yaponiyanın inkişaf modeli beş pillə ilə izah edir:

I pillə: yüngül sənayə (toxuculuq).

II pillə: ağır sənayə (polad və kimyəvi).

III pillə: quraşdırma sənayəsi (avtomobil).

IV pillə: araşdırma və inkişaf sənayəsi (mikroçip və kompyuter).

V pillə: internet sənayəsi (məlumat).

İstinadlar

1. НОВАЯ СТАДИЯ В «ДОГОНЯЮЩЕМ» РАЗВИТИИ (НА ПРИМЕРЕ СТРАН – ЧЛЕНОВ АТЭС) by И.С. Троекурова с.3
2. Japan and the 'Flying Geese' Pattern of East Asian Integration by Fumitaka Furuoka p. 2
3. Ohaşi, Hiroşi (2008). "Book Review: Terutomo Ozawa, Institutions, Industrial Upgrading, and Economic Performance in Japan, 2005". J. Japanese Int. Economies (22): 683–686.
4. Ozawa, T. (2005): Institutions, Industrial Upgrading, and Economic Performance in Japan – The ‘Flying-Geese Paradigm of Catch-up Growth. Northampton, Massachusetts: Edward Elgar Publishing. p. 9
5. Kasahara S. (2004): The Flying Geese Paradigm: A Critical study of Its Application to East Asian Regional Development, United Nations Conference on Trade and Development, Discussion Paper # 169, April. pp. 2-13
6. НОВАЯ СТАДИЯ В «ДОГОНЯЮЩЕМ» РАЗВИТИИ (НА ПРИМЕРЕ СТРАН – ЧЛЕНОВ АТЭС) by И.С. Троекурова с.3-4
7. Kojima, Kiyoshi (2000). "The "flying geese" model of Asian economic development: origin, theoretical extensions, and regional policy implications". Journal of Asian Economics (11): 375–401.