Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Uryanxay diyarı (tıva Таңды Урянхай , çin. 唐努烏梁海, sadələşdirilmiş çincə : 唐努乌梁海, pinyin:Tángnǔ Wūliánghǎi) — bölgənin 1914-1921-ci illərdə ruslar tərəfindən qoyulmuş adı. 1912-ci ilə qədər diyar Çini idarə edən, mancur Tzin sülaləsinin hakimiyyəti altında olub və "Tannu-Uryanxay" adını daşıyıb.
| Tarixi dövlət | |||
| Uryanxay diyarı | |||
|---|---|---|---|
| tıva Таңды Урянхай | |||
| |||
 | |||
 | |||
| Paytaxt | Kızıl | ||
| Dilləri | Tıva dili, rus dili | ||
| Rəsmi dilləri | tıva dili, rus dili | ||
| Dövlət dini | Tibet buddizmi, Şamanizm, şərqi ortodoks xristianlıq | ||
| Valyuta | qızıl rubl[d] | ||
| Əhalisi | 60.000 | ||
Haqqında
"Uryanxay" termini monqolcadır. XVII və XX əsrin əvvəllərində rus sənədlərində tuvalılar uryanxay, uryanxaylı kimi adlandırılıblar. Uryanxay diyarı haqqında ilk məlumat 1616-cı ildə Altan xanlar dövlətinə göndərilmiş rus səfirləri, V.Tyuments və İ.Petrov tərəfindən verilib. 1838-1839-cu illərdə bu diyara rus qızıl axtaranları gəlməyə başlayırlar. Onlar Böyük və Kiçik Alqiyak çaylarında qızıl axtarmağa başlayırlar. 1903-1904-cü illərdə bölgənin folklorunu F.Kon öyrənirdi. 1870-ci ildən etibarən bölgəyə rus kəndlilərin köçürülməsinə başlanılır və artıq 1909-cu ildə burada 9 min rus yaşayırdı. 1906-1910-cu illərdə rus hökuməti Uryanxay diyarına təbii sərvətləri kəşf etmək məqsədilə bir neçə ekspedisiya təşkil edir.
Çində baş tutmuş Sinxay inqilabından sonra 1912-1913-cü illərdə Tuva noyonları (ambın-noyon Kombu-Dorju, Çamzı Xambı-lama, noyon Daa-xoşuna Buyan Badırqı və digərləri) bir neçə dəfə çar hökumətinə Tuvanın Rusiya protektoratına keçməsi ilə bağlı müraciətlər etmişdilər.
4 aprel 1914-cü ildə Uryanxay diyarının 5 xoşunu (bölgə) üzərində Rusiya protektoratı quruldu. Diyar Yenisey quberniyasının tərkibinə daxil edildi. Tuvadakı siyası və diplomatik işləri aparmaq isə İrkutsk general-qubernatoruna tapşırıldı. Diyarın idarəetməsi formal oalraq ambın-noyanın əlində idi. Faktiki olaraq isə diyarı Uryanxaydakı rus komissarı və köçürülmə idarəsinin məmuru idarə edirdi. Onların mərkəz şəhəri 1914-cü ildə Belotsarsk qəsəbəsi oldu. Diyarın əhalisi o dövrdə 73 min nəfər idi.
Uryanxay diyarı inzibati olaraq 7 xoşuna bölünürdü. Bunlar Beyse, Daa, Maadı, Oyunnarsk, Salçaksk, Todjinsk və Çoodu xoşunlarıdır. 1921-ci ildə burada Tannu-Tıva Xalq Respublikası elan edildi. 1926-cı ildən isə bu dövlət Tuva Xalq Respublikası adlandırılmağa başladı. 1944-cü ildə respublika RSFSR ərazisinə Tuva muxtar vilayəti kimi daxil edildi. 1961-ci ildə Tuva MSSR, 1992-ci ildən Tuva Respublikası, 1993-cü ildən Tıva Respublikası adlandırılıb.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Урянхайский край / Uryanxay diyarı" (rus. ). megabook.ru. 11 iyun 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 11 iyun 2020.
- "Урянхайский край" (rus. ). spsl.nsc.ru. 31 mart 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 11 iyun 2020.
- Tatyana Bondarenko. "История создания города в центре Азии / Asiyanın mərkəzində yaradılmış şəhərin tarixi" (rus. ). tuva.asia. 24 dekabr 2009. 2011-01-02 tarixində . İstifadə tarixi: 11 iyun 2020.
- A.Nikolayev. "Урянхайский край // «Историческая энциклопедия Сибири»" (rus. ). irkipedia.ru. 17 avqust 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 11 iyun 2020.
- "Tuva" (it. ). rbvex.it. 10 dekabr 2004 tarixində . İstifadə tarixi: 11 iyun 2020.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Uryanxay diyari tiva Tandy Uryanhaj cin 唐努烏梁海 sadelesdirilmis cince 唐努乌梁海 pinyin Tangnǔ Wulianghǎi bolgenin 1914 1921 ci illerde ruslar terefinden qoyulmus adi 1912 ci ile qeder diyar Cini idare eden mancur Tzin sulalesinin hakimiyyeti altinda olub ve Tannu Uryanxay adini dasiyib Tarixi dovletUryanxay diyaritiva Tandy UryanhajBayraq 1914 1921Paytaxt KizilDilleri Tiva dili rus diliResmi dilleri tiva dili rus diliDovlet dini Tibet buddizmi Samanizm serqi ortodoks xristianliqValyuta qizil rubl d Ehalisi 60 000Haqqinda Uryanxay termini monqolcadir XVII ve XX esrin evvellerinde rus senedlerinde tuvalilar uryanxay uryanxayli kimi adlandiriliblar Uryanxay diyari haqqinda ilk melumat 1616 ci ilde Altan xanlar dovletine gonderilmis rus sefirleri V Tyuments ve I Petrov terefinden verilib 1838 1839 cu illerde bu diyara rus qizil axtaranlari gelmeye baslayirlar Onlar Boyuk ve Kicik Alqiyak caylarinda qizil axtarmaga baslayirlar 1903 1904 cu illerde bolgenin folklorunu F Kon oyrenirdi 1870 ci ilden etibaren bolgeye rus kendlilerin kocurulmesine baslanilir ve artiq 1909 cu ilde burada 9 min rus yasayirdi 1906 1910 cu illerde rus hokumeti Uryanxay diyarina tebii servetleri kesf etmek meqsedile bir nece ekspedisiya teskil edir Cinde bas tutmus Sinxay inqilabindan sonra 1912 1913 cu illerde Tuva noyonlari ambin noyon Kombu Dorju Camzi Xambi lama noyon Daa xosuna Buyan Badirqi ve digerleri bir nece defe car hokumetine Tuvanin Rusiya protektoratina kecmesi ile bagli muracietler etmisdiler 4 aprel 1914 cu ilde Uryanxay diyarinin 5 xosunu bolge uzerinde Rusiya protektorati quruldu Diyar Yenisey quberniyasinin terkibine daxil edildi Tuvadaki siyasi ve diplomatik isleri aparmaq ise Irkutsk general qubernatoruna tapsirildi Diyarin idareetmesi formal oalraq ambin noyanin elinde idi Faktiki olaraq ise diyari Uryanxaydaki rus komissari ve kocurulme idaresinin memuru idare edirdi Onlarin merkez seheri 1914 cu ilde Belotsarsk qesebesi oldu Diyarin ehalisi o dovrde 73 min nefer idi Uryanxay diyari inzibati olaraq 7 xosuna bolunurdu Bunlar Beyse Daa Maadi Oyunnarsk Salcaksk Todjinsk ve Coodu xosunlaridir 1921 ci ilde burada Tannu Tiva Xalq Respublikasi elan edildi 1926 ci ilden ise bu dovlet Tuva Xalq Respublikasi adlandirilmaga basladi 1944 cu ilde respublika RSFSR erazisine Tuva muxtar vilayeti kimi daxil edildi 1961 ci ilde Tuva MSSR 1992 ci ilden Tuva Respublikasi 1993 cu ilden Tiva Respublikasi adlandirilib Hemcinin baxTiva Tuva Xalq RespublikasiIstinadlar Uryanhajskij kraj Uryanxay diyari rus megabook ru 11 iyun 2015 tarixinde Istifade tarixi 11 iyun 2020 Uryanhajskij kraj rus spsl nsc ru 31 mart 2007 tarixinde Istifade tarixi 11 iyun 2020 Tatyana Bondarenko Istoriya sozdaniya goroda v centre Azii Asiyanin merkezinde yaradilmis seherin tarixi rus tuva asia 24 dekabr 2009 2011 01 02 tarixinde Istifade tarixi 11 iyun 2020 A Nikolayev Uryanhajskij kraj Istoricheskaya enciklopediya Sibiri rus irkipedia ru 17 avqust 2016 tarixinde Istifade tarixi 11 iyun 2020 Tuva it rbvex it 10 dekabr 2004 tarixinde Istifade tarixi 11 iyun 2020