Universal onluq təsnifat dili — Universal onluq təsnifat (UOT) əsasən onluq prinsipinə görə qurulmuşdur, yəni bütün biliklər sahəsi ardıcıl olaraq 10 sahəyə bölünür. Bu sistemdən istifadə etməklə, istənilən sənədi indeksləşdirmək olar. Universal ona görə deyirlər ki, o bütün insan fəaliyyətini əhatə edir, onluq isə onun indeksinin 10 hissəyə bölünmə prinsipinə görə qurulmasıdır. Burada bütün anlayışlar (təsnifat obyektləri) UOT-a görə 2 qrupa bölünür: əsas və köməkçi. Əsas anlayışlar, ərəb rəqəmlərindən ibarət olan indekslərlə əks olnur. Onlar sistemlənmiş qaydada UOT cədvəlində göstərilir. Bu cədvəldə bütün anlayışlar 10 əsas bölmələrlə təsvir olunur. Həmin bölmələr 0-dan 9-a qədər rəqəmlərlə nomralanır və onların hər biri iyerarxik prinsipinə əsasən ümumidən başlayaraq alt bölmələrə bölünür. Burada axtarışın keyfiyyətli aparılması xatirinə hər bir bölmə, alt bölmə və s. müəyyən əlamətlərə və ya onların tez-tez istifadə olunmalarına görə 10-dan böyük olmayan 10 hissəyə ardıcıl olaraq qruplara bölünür. Bununla praktiki indeksləşdirmə məqsədi ilə qruplara bölmə sayı alınır (müxtəlif əlamətlərə görə).
Məsələn, iki rəqəmli sıra üçün, 5 və 6 bölmələri üçün UOT aşağıdakı kimi göstərilə bilər:
5 Riyaziyyat. Təbii elmlər. 50 Riyaziyyatın və təbii elmlərin ümumi sualları 51 Riyaziyyat. 52 Astronomiya. Geodeziya 53 Fizika 54 Kimya. 55 Geologiya və ona qohum elmlər. 56 Palentologiya. 57 Biologiya elmləri. 58 Botanika. 59 Zoologiya
6 Tətbiqi elmlər 60 Tətbiqi biliklərin 61 Tibb 62 Texnika. Mühəndis işi. 63 Kənd və meşə təsərrüfatı. Ovçuluq. Balıqtutma. 64 Ev işləri. 65 Sənayenin, rabitənin və nəqliyyatın təşkili və idarə edilməsi. 66 Kimya və ona qohum sənaye sahələri. Kimya texnologiyası. 67/68 Sənayenin və sənətin(peşənin) müxtəlif sahələri. 69 Tikinti məhsulları və işləri. Tikinti.
Əsas indekslər UOT-da onluq kəsr kimi baxılır. Onların uzunluğu bölmələrin iyerarxiyasını göstərir. Belə ki, eyni ranqdan olan predmetlərin və ya fənnlərin indeksləri eyni uzunluqda olmalıdır. İndekslərin yaxşı oxunması üçün hər 3 rəqəmdən sonra nöqtə işarəsi qoyulur. Oxunma zamanı həmin nöqtələr oxunmur. İndeksi oxuyan zaman “pauza” və ya ara verilir. UOT-un istənilən indeksinin sonunda nöqtə qoyulmur.
6 Tətbiqi elmlər 62 Mühəndis işi. Texnika 621 Maşınqyırma 621.7 Plastik forma quraşdırma və materialların emalı 621.78 Qızdırma. Termik emal. Materialların üstlərinin möhkəmləndirilməsi 621.783 Peçlər, vannalar, qızdırma və möhkəmlik üçün başqa qurğular 621.783.2 Peçlar 621.783.23 Qaldırıcısı olan peçlər 621.783.237 Tunel peçləri.
Elm və texnikanın böyük sürətlə inkişaf etməsi indekslərin iyerarxiya anlayışları və qarşılıqlı əlaqələri dayışır. Ona görə də UOT-un cədvəlində iyerarxiya pilləri şərti hesab olunur. UOT cədvəlinin əsas indeksləri köhnələn kimi dəyişdirilir və dəqiqləşdirilir. UOT-un əsas indekslərinin bölünməsi zamanı yaxşı olar ki, 2, 3, 4,...,8 indekslərindən istifadə olunsun və 1 ilə 9 ehtiyatda saxlansın. Yəni detalların hazırlanmasında yaxşı olar ki, səkkiz indeksdən istifadə olunsun, hansı ki, onlar “oktan prinsipi” adını daşıyır. Bundan başqa formaların, dillərin, yerlərin, vaxtların və vaxtlara nəzərən aspektlərin ümumi təyinatlarını fərqləndirirlər. Formaların təyinediciləri (0...) kimi qeyd olunur və “mötərizə sıfır” kimi oxunur. Məsələn: (01) Elmlərin nəzəriyyəsi və ya predmeti (fənni) Dilin təyinedicisi (...) təyin olunur. Oxunur “=işarəsi” Məsələn: =956 Yapon dili (dilin ümumi təyinedicisi) Yerin təyinedicisi (...) təyin olunur. Oxunur “mötərizələr”. Mötərizələrin içərisində rəqəmlər yazılır. Məsələn, (44) yerin göstəricisi “Fransa”-nı təyin edir. Vaxtın təyinedicisi «0..» kimi yazılır və “apostroflar” kimi oxunur. Məsələn: «1905.01.09» göstərir ki, 9 yanvar 1905-ci il Bundan başqa ümumi təyinedicilərdən vaxtlara nəzərən, aspektlər əsas göstəricilərdən biridir. O, .00. kimi göstərilir və “nöqtə, sıfır, sıfır” kimi oxunur. Məsələn:
.001 Nəzəri görünüş nöqtəsi .001.11 Anlayışın təyin edilməsi (qeyd etmə). Terminologiya.
Yuxarıda göstərilən indekslərin detallaşması ilə yanaşı UOT-un əsas indeksinin alfavit-rəqəm ixtiyari bölünməsindən də istifadə olunur. Məsələn, “Uçan aparatlar” anlayışı (629.7 “Aviasiya, Kosmonavtika, Raket texnikası”) konstruktiv fikrə görə uçan aparat, ayrı-ayrı maşınların adlarına, kosmik uçuşların adlarına, raketlərin növlərinə və başqa əlamətlərə görə bölmək olar. Məsələn: 629.735.33 AH-10 AH-10 növlü təyyarə 629.735.33 Antey Antey tipli (növlü) təyyarə 629.764 Kosmik gəmilərin raket-daşıyıcıları 629.764 Apollon Apollon sistemində istifadə olunan raket-daşıyıcıları
Beləliklə, UOT-un cədvəlindən istifadə etdikdə onun müsbət və mənfi cəhətlərini nəzərə almaq lazımdır. Sistemin yaxşı (müsbət) cəhətləri kimi aşağıdakıları göstərmək olar: 1. Elm və texnikanın bütün sahələri əhatə etməsi. 2. Klassifikasiyanın əsas quruluşunu pozmadan ona bölmə prinsipi ilə bütün anlayışların sonsuz sayda alt siniflərə bölünməsi 3. Yalnız indeks kimi rəqəmlərdən istifadə olunməsi belə ki, müxtəlif dillərdə danışan insanlar tərəfindən asan oxunur və yadda saxlanır. 4. Anlayış sisteminin geniş əldə olması. 5. İndekslərin quruluşunda kombinasiya prinsipinin istifadəa olunması. 6. İstənilən sayda sanədin ixtiyari bölmə dəracəsinə görə sistemləşməsinin mümkünlüyü.
Sistemin mənfi və ya çatışmayan cəhətləri kimi aşağıdakıları göstərmək olar. 1. İnsan biliyinin cəminin yalnız 10 hissəyə bölünməsi. Bu cür onluq klassifikasiyaya bölmə şərti qəbul olunur və prosesi mürəkkəbləşdirir. 2. Çox vaxtı eyni anlayışların müxtəlif indekslərlə göstərilməsi baxmayaraq ki, onların hər biri düzgün yazılışdır. Nəticədə onu demək olar ki, UOT-dan istifadə edən şəxs adətən ya sənədlərin müəlliflərinin adlarına görə, ya da sənədlərin məzmunlarına görə axtarış apara bilərlər.
İstinadlar
Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. Bu məqalə sonuncu dəfə 10 ay əvvəl Nuray95 tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)
Avqust 01, 2021
universal, onluq, təsnifat, dili, universal, onluq, təsnifat, əsasən, onluq, prinsipinə, görə, qurulmuşdur, yəni, bütün, biliklər, sahəsi, ardıcıl, olaraq, sahəyə, bölünür, sistemdən, istifadə, etməklə, istənilən, sənədi, indeksləşdirmək, olar, universal, görə. Universal onluq tesnifat dili Universal onluq tesnifat UOT esasen onluq prinsipine gore qurulmusdur yeni butun bilikler sahesi ardicil olaraq 10 saheye bolunur Bu sistemden istifade etmekle istenilen senedi indekslesdirmek olar Universal ona gore deyirler ki o butun insan fealiyyetini ehate edir onluq ise onun indeksinin 10 hisseye bolunme prinsipine gore qurulmasidir Burada butun anlayislar tesnifat obyektleri UOT a gore 2 qrupa bolunur esas ve komekci Esas anlayislar ereb reqemlerinden ibaret olan indekslerle eks olnur Onlar sistemlenmis qaydada UOT cedvelinde gosterilir Bu cedvelde butun anlayislar 10 esas bolmelerle tesvir olunur Hemin bolmeler 0 dan 9 a qeder reqemlerle nomralanir ve onlarin her biri iyerarxik prinsipine esasen umumiden baslayaraq alt bolmelere bolunur Burada axtarisin keyfiyyetli aparilmasi xatirine her bir bolme alt bolme ve s mueyyen elametlere ve ya onlarin tez tez istifade olunmalarina gore 10 dan boyuk olmayan 10 hisseye ardicil olaraq qruplara bolunur Bununla praktiki indekslesdirme meqsedi ile qruplara bolme sayi alinir muxtelif elametlere gore Meselen iki reqemli sira ucun 5 ve 6 bolmeleri ucun UOT asagidaki kimi gosterile biler 5 Riyaziyyat Tebii elmler 50 Riyaziyyatin ve tebii elmlerin umumi suallari 51 Riyaziyyat 52 Astronomiya Geodeziya 53 Fizika 54 Kimya 55 Geologiya ve ona qohum elmler 56 Palentologiya 57 Biologiya elmleri 58 Botanika 59 Zoologiya 6 Tetbiqi elmler 60 Tetbiqi biliklerin 61 Tibb 62 Texnika Muhendis isi 63 Kend ve mese teserrufati Ovculuq Baliqtutma 64 Ev isleri 65 Senayenin rabitenin ve neqliyyatin teskili ve idare edilmesi 66 Kimya ve ona qohum senaye saheleri Kimya texnologiyasi 67 68 Senayenin ve senetin pesenin muxtelif saheleri 69 Tikinti mehsullari ve isleri Tikinti Esas indeksler UOT da onluq kesr kimi baxilir Onlarin uzunlugu bolmelerin iyerarxiyasini gosterir Bele ki eyni ranqdan olan predmetlerin ve ya fennlerin indeksleri eyni uzunluqda olmalidir Indekslerin yaxsi oxunmasi ucun her 3 reqemden sonra noqte isaresi qoyulur Oxunma zamani hemin noqteler oxunmur Indeksi oxuyan zaman pauza ve ya ara verilir UOT un istenilen indeksinin sonunda noqte qoyulmur 6 Tetbiqi elmler 62 Muhendis isi Texnika 621 Masinqyirma 621 7 Plastik forma qurasdirma ve materiallarin emali 621 78 Qizdirma Termik emal Materiallarin ustlerinin mohkemlendirilmesi 621 783 Pecler vannalar qizdirma ve mohkemlik ucun basqa qurgular 621 783 2 Peclar 621 783 23 Qaldiricisi olan pecler 621 783 237 Tunel pecleri Elm ve texnikanin boyuk suretle inkisaf etmesi indekslerin iyerarxiya anlayislari ve qarsiliqli elaqeleri dayisir Ona gore de UOT un cedvelinde iyerarxiya pilleri serti hesab olunur UOT cedvelinin esas indeksleri kohnelen kimi deyisdirilir ve deqiqlesdirilir UOT un esas indekslerinin bolunmesi zamani yaxsi olar ki 2 3 4 8 indekslerinden istifade olunsun ve 1 ile 9 ehtiyatda saxlansin Yeni detallarin hazirlanmasinda yaxsi olar ki sekkiz indeksden istifade olunsun hansi ki onlar oktan prinsipi adini dasiyir Bundan basqa formalarin dillerin yerlerin vaxtlarin ve vaxtlara nezeren aspektlerin umumi teyinatlarini ferqlendirirler Formalarin teyinedicileri 0 kimi qeyd olunur ve moterize sifir kimi oxunur Meselen 01 Elmlerin nezeriyyesi ve ya predmeti fenni Dilin teyinedicisi teyin olunur Oxunur isaresi Meselen 956 Yapon dili dilin umumi teyinedicisi Yerin teyinedicisi teyin olunur Oxunur moterizeler Moterizelerin icerisinde reqemler yazilir Meselen 44 yerin gostericisi Fransa ni teyin edir Vaxtin teyinedicisi 0 kimi yazilir ve apostroflar kimi oxunur Meselen 1905 01 09 gosterir ki 9 yanvar 1905 ci il Bundan basqa umumi teyinedicilerden vaxtlara nezeren aspektler esas gostericilerden biridir O 00 kimi gosterilir ve noqte sifir sifir kimi oxunur Meselen 001 Nezeri gorunus noqtesi 001 11 Anlayisin teyin edilmesi qeyd etme Terminologiya Yuxarida gosterilen indekslerin detallasmasi ile yanasi UOT un esas indeksinin alfavit reqem ixtiyari bolunmesinden de istifade olunur Meselen Ucan aparatlar anlayisi 629 7 Aviasiya Kosmonavtika Raket texnikasi konstruktiv fikre gore ucan aparat ayri ayri masinlarin adlarina kosmik ucuslarin adlarina raketlerin novlerine ve basqa elametlere gore bolmek olar Meselen 629 735 33 AH 10 AH 10 novlu teyyare 629 735 33 Antey Antey tipli novlu teyyare 629 764 Kosmik gemilerin raket dasiyicilari 629 764 Apollon Apollon sisteminde istifade olunan raket dasiyicilariBelelikle UOT un cedvelinden istifade etdikde onun musbet ve menfi cehetlerini nezere almaq lazimdir Sistemin yaxsi musbet cehetleri kimi asagidakilari gostermek olar 1 Elm ve texnikanin butun saheleri ehate etmesi 2 Klassifikasiyanin esas qurulusunu pozmadan ona bolme prinsipi ile butun anlayislarin sonsuz sayda alt siniflere bolunmesi 3 Yalniz indeks kimi reqemlerden istifade olunmesi bele ki muxtelif dillerde danisan insanlar terefinden asan oxunur ve yadda saxlanir 4 Anlayis sisteminin genis elde olmasi 5 Indekslerin qurulusunda kombinasiya prinsipinin istifadea olunmasi 6 Istenilen sayda sanedin ixtiyari bolme deracesine gore sistemlesmesinin mumkunluyu Sistemin menfi ve ya catismayan cehetleri kimi asagidakilari gostermek olar 1 Insan biliyinin ceminin yalniz 10 hisseye bolunmesi Bu cur onluq klassifikasiyaya bolme serti qebul olunur ve prosesi murekkeblesdirir 2 Cox vaxti eyni anlayislarin muxtelif indekslerle gosterilmesi baxmayaraq ki onlarin her biri duzgun yazilisdir Neticede onu demek olar ki UOT dan istifade eden sexs adeten ya senedlerin muelliflerinin adlarina gore ya da senedlerin mezmunlarina gore axtaris apara bilerler Istinadlar Redakte Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 10 ay evvel Nuray95 terefinden redakte olunub Yenile Menbe https az wikipedia org w index php title Universal onluq tesnifat dili amp oldid 5473811, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
