Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
“Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün Qarabağ Bəyannaməsi” - 6 iyul 2024-cü il tarixində Şuşada Türk Dövlətləri Təşkilatının “Nəqliyyat, bağlantı və iqlim fəaliyyəti vasitəsilə dayanıqlı gələcəyin qurulması” mövzusunda qeyri-rəsmi Zirvə görüşü çərçivəsində imzalanıb.
Bəyannamənin mətni
| ]Türk Dövlətləri Təşkilatının (bundan sonra TDT adlandırılacaq) “Nəqliyyat, bağlantı və iqlim fəaliyyəti vasitəsilə dayanıqlı gələcəyin qurulması” mövzusunda qeyri-rəsmi Zirvə görüşü Azərbaycan Respublikasının təşəbbüsü ilə 2024-cü il iyulun 6-da Şuşada keçirilmişdir.
Görüşə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri İlham Əliyev ev sahibliyi etmişdir. Görüşdə Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri Kasım-Jomart Tokayev, Qırğız Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri Sadır Japarov, Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri Şavkat Mirziyoyev, Türkiyə Respublikasının Vitse-prezidenti Zati-aliləri Cevdet Yılmaz, Macarıstanın Baş naziri Zati-aliləri Viktor Orban, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin Prezidenti Zati-aliləri Ersin Tatar, eləcə də Türk Dövlətləri Təşkilatının Baş katibi Zati-aliləri Kubanıçbek Ömüralıyev iştirak etmişlər.
Türk Dövlətləri Təşkilatının dövlət başçıları,
Türk dünyasını regionda və dünyada sülh, təhlükəsizlik, sabitlik, inkişaf və tərəqqi ideyalarına sadiq olan türk xalqlarının ortaq etnik köklər, tarix, dil, mədəniyyət, ənənələr və dəyərlərinə söykənən ailə olduğunu hesab edərək;
Türk xalqlarının qitə miqyasında töhfələrini, qlobal siyasət, iqtisadiyyat və sivilizasiyaların inkişafında tarix boyu oynadığı rolunun ən yüksək dəyərini vurğulayaraq;
Bəşəriyyət tarixində Türk xalqlarının siyasi, iqtisadi və bəşəri nailiyyətlərinə əsaslanaraq;
2023-cü il noyabrın 3-də “TÜRKTIME” şüarı altında keçirilmiş, TDT-nin gələcək transformasiyasında və Türk dünyasının inteqrasiyası səylərində, eləcə də onların xalqlarının birlik və rifahının gücləndirilməsində növbəti mühüm mərhələ olan TDT-nin yubiley – Astana Zirvə görüşünün uğurlu təşkilinə görə Qazaxıstan Respublikasının sədrliyini dəyərləndirərək;
TDT-nin yaradılmasına dair Naxçıvan Sazişinə uyğun olaraq, Dövlət Başçıları Şurasının (DBŞ) müntəzəm görüşləri ilə yanaşı, ildə bir dəfə DBŞ-nin qeyri-rəsmi görüşlərinin keçirilməsi ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri İlham Əliyevin təklifini alqışlayaraq;
Geniş Türk dünyasından olan xalqların bir araya gətirilməsində Şuşa şəhərinin mənəvi əhəmiyyətini qəbul edərək, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin tam bərpasından sonra Şuşada keçirilən görüşün Türk xalqlarının birliyinin, onların sülhə və ədalətə sadiqliyinin bariz təzahürü olduğunu bəyan edərək;
Yüz minlərlə azərbaycanlı keçmiş məcburi köçkünün öz ata-baba yurdlarına qayıdışı üçün şərait yaradacaq genişmiqyaslı minatəmizləmə fəaliyyəti və humanitar minasızlaşdırma səyləri də daxil olmaqla, işğaldan azad edilmiş torpaqların yenidən qurulması və bərpası səylərində Azərbaycan hökuməti və xalqı ilə həmrəyliklərini ifadə edərək;
Türk Dövlətləri arasında sabit və çoxşaxəli əlaqələrin inkişafına, o cümlədən iqlim fəaliyyəti vasitəsilə sağlam planetin qorunmasına yönəlmiş birgə səylərlə davamlı gələcəyin mümkün olduğunu təsdiq edərək;
Dünyanın üzləşdiyi hazırkı geosiyasi və təhlükəsizlik çağırışlarının türk dövlətlərinin vahid güc kimi çıxış etməsini tələb etdiyini və qarşılıqlı maraq kəsb edən regional və beynəlxalq məsələlərlə bağlı mütəmadi məsləhətləşmələrin aparılmasının zəruriliyini etiraf edərək,
Bəyan etdilər ki, onlar:
1. TDT-nin qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün 2023-cü ildə “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” olmuş Şuşa şəhərində keçirilməsinin tarixi dəyərini vurğulayırlar;
2. Strateji tərəfdaşlığın daha da möhkəmləndirilməsi və dərinləşdirilməsi, TDT-nin kollektiv strategiyasının formalaşdırılması üçün siyasi, iqtisadi, nəqliyyat, müdafiə sənayesi, humanitar, təhsil və mədəniyyət sahələrində türk dövlətlərinin tam potensialından və imkanlarından istifadə edilməsinin vacibliyini bir daha vurğulayırlar;
3. Türk dövlətlərinin qlobal miqyasda potensialı nəzərə alınmaqla daha iddialı məqsədlərin qarşıya qoyulmasının, birgə səylərin artırılması və strateji əhəmiyyətli regional layihələrin həyata keçirilməsi yolu ilə dayanıqlı gələcəyin qurulması baxımından TDT-nin vəzifə və məqsədlərinin səmərəli həyata keçirilməsi üçün müvafiq mexanizm və qaydaların tətbiqinin zəruriliyini qeyd edirlər;
4. Türk dövlətlərinin regionda və dünyada qlobal ticarətin və iqtisadiyyatın inkişafında əvəzsiz rolu nəzərə alınmaqla, müvafiq nəqliyyat infrastrukturunun və səmərəli trans-regional dəhlizlərin yaradılması yolu ilə türk dövlətləri arasında bağlılığın daha da inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulayırlar;
5. Ticarət həcmlərini artırmaq, limanlara, dəmir yollarına, avtomobil yollarına və logistika qovşaqlarına infrastruktur investisiyalarını cəlb etməklə dayanıqlı inkişaf, iqtisadi rifah və beynəlxalq ticarət üçün təməl daşı kimi Avropa-Türkiyə-Cənubi Qafqaz-Mərkəzi Asiya-Çini birləşdirən Transxəzər Beynəlxalq Şərq-Qərb Orta Dəhlizi vasitəsilə üzvlər arasında regional əlaqəni və inteqrasiyanı gücləndirmək, nəqliyyat əməliyyatlarını, gömrük prosedurlarını optimallaşdırmaq və rəqəmsallaşmanı əhatə etmək üçün üzv dövlətlər arasında sıx əməkdaşlığa çağırırlar;
Bu məqsədlə nəqliyyata məsul olan nazirlərə nəqliyyat və tranzit prosedurlarının optimallaşdırılması və rəqəmsallaşdırılması, daha çox yükdaşıma həcminin artırılması məqsədilə özəl sektor üçün stimullaşdırıcı mexanizmlərin təqdim edilməsi və dəhliz boyu müntəzəm nəqliyyat xidmətlərinin yaradılması istiqamətində gələcək addımların atılmasını tapşırırlar;
6. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin modernləşdirilməsini, bu yol boyu mal və nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarətinin sürətləndirilməsi ilə bağlı Azərbaycanın, Gürcüstanın və Türkiyənin üçtərəfli səylərini qiymətləndirirlər;
7. Bütün TDT regionunda beynəlxalq ticarətin, investisiya və tranzit potensialının artırılmasına da töhfə verəcək Qırğız Respublikasının Nazirlər Kabineti, Çin Xalq Respublikası Hökuməti və Özbəkistan Respublikası Hökuməti arasında 2024-cü il iyunun 6-da imzalanmış Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu layihəsinin təşviqi istiqamətində birgə əməkdaşlıq üzrə tarixi Sazişi alqışlayırlar;
8. Regional ticarət həcminin davamlı artdığını məmnunluq hissi ilə qeyd edirlər, qarşıdan gələn illərdə ticarət həcminin həqiqi potensialına çatdırılması üçün konkret tədbirlərin görülməsi barədə razılığa gəlirlər, beynəlxalq öhdəliklərə riayət etməklə ticarətdə texniki maneələrin aradan qaldırılmasının və DEPA (Rəqəmsal İqtisadiyyat üzrə Tərəfdaşlıq Sazişi) mətni üzrə müzakirələrin tamamlanmasının sürətləndirilməsinin vacibliyini vurğulayırlar;
9. İqlim dəyişikliyi və onun türk dövlətlərinin dayanıqlı inkişafına təsirlərinə birgə iqlim fəaliyyəti yolu ilə cavab verilməsində daha sıx əməkdaşlığın zəruriliyini vurğulayırlar;
10. Günəş, külək və su elektrik enerjisi kimi təmiz enerji mənbələrinin inteqrasiyasına diqqət yetirməklə dayanıqlı inkişafın təşviq edilməsi və rəqəmsal infrastruktur, ictimai xidmətlər və dayanıqlı təcrübələrin təkmilləşdirilməsi yolu ilə həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, iqtisadi artımı gücləndirmək, iqlim fəaliyyətini dəstəkləmək üçün türk dövlətləri çərçivəsində “ağıllı şəhər və kəndlər” konsepsiyasının iqlimə davamlılığının inkişafını təşviq edir və bu xüsusda TDT-nin İqlim və Yaşıl Rəqəmsal Platformasının və TDT-nin İqlimə Davamlı Kəndlər Forumunun yaradılması üzrə müzakirələrin aparılması təşəbbüsünü irəli sürürlər;
11. Bərpaolunan enerji və enerji səmərəliliyi sahələrində əməkdaşlığın inkişafı da daxil olmaqla türk dövlətləri arasında enerji sahəsində strateji tərəfdaşlığın əhəmiyyətini vurğulayır və Azərbaycan-Qazaxıstan-Özbəkistan enerji sistemlərinin qarşılıqlı əlaqələndirilməsi layihəsində (Yaşıl dəhliz) son inkişafları alqışlayırlar;
12. Türk dövlətlərində bərpaolunan geniş enerji potensialından, üzv dövlətlər arasında və üçüncü ölkələrə bərpaolunan mənbələrdən də daxil olmaqla elektrik enerjisinin ixracı və ticarəti üçün geniş enerji sistemlərinin inkişafı imkanlarının istifadəsi məqsədilə onların enerji sistemləri arasında enerji inteqrasiyası və qarşılıqlı əlaqəsi üzrə sıx əməkdaşlığa çağırırlar;
13. Təcrübələrin ötürülməsi məqsədilə TDT üzvlərinin aidiyyəti qurumları arasında ticarət, enerji, nəqliyyat kimi ümumi maraq doğuran sahələrdə institusional quruculuq mexanizminin (Tvinninq) inkişafını təşviq edirlər;
14. TDT ölkələrinin mövcud imkanlarından və infrastrukturundan istifadə etməklə Avropa ilə Asiya arasında yeni telekommunikasiya magistral marşrutu yaratmaq məqsədi daşıyan “Rəqəmsal İpək Yolu” layihəsinin fəal yerinə yetirilməsini alqışlayırlar;
15. Rəqəmsal hökumət (e-Hökumət) infrastrukturlarının daha da inkişaf etdirilməsi üzrə türk dövlətləri arasında əməkdaşlıq və mübadilələri; elektron sənəd mübadiləsi üçün e-imza/rəqəmsal imza mexanizmlərinin uyğunlaşdırılmasını və onlayn dövlət xidmətlərinin inteqrasiyasını; kiberinsidentlərə və kiberhücumlara qarşı ümumi kibertəhlükəsizliyin qorunması tədbirlərini; süni intellekt üzrə siyasətlərin, təlimatların və tərəfdaşlıqların qurulmasını; məlumat mərkəzlərinin və bulud infrastrukturlarının yaradılması üzrə siyasət və ən yaxşı təcrübələrin inkişaf etdirilməsini təşviq edirlər;
16. Süni intellekt layihələrinin uğurlu inkişafı üçün üzv dövlətlərin böyük dil modelinin yaradılmasının və mədəniyyətlərarası ünsiyyəti asanlaşdırmaq, təhsil platformalarını inkişaf etdirmək, səhiyyə texnologiyalarını təkmilləşdirmək və iqtisadi inteqrasiyanı təşviq etmək üçün böyük dil modeli formasında ümumi platformadan istifadənin vacibliyini qeyd edirlər;
17. Milli kosmik proqramların potensialının və rəqabət qabiliyyətinin artırılması məqsədilə kosmik layihələrin birgə inkişafı üçün səylərin birləşdirilməsinin, texnoloji inkişaf səviyyəsinin və birgə layihələrin rəqabət qabiliyyətinin artırılması üçün kosmik texnologiyalar sahəsində kompleks inkişafın vacibliyini qeyd edirlər;
18. İqlim dəyişikliyi çağırışlarına regional və qlobal reaksiyanın gücləndirilməsi üçün ətraf mühitin mühafizəsi və iqlim gündəliyi sahəsində əməkdaşlıq etmək məqsədilə üzv və müşahidəçi dövlətlərin müvafiq orqanlarının əməkdaşlıq mexanizminin yaradılması ilə bağlı Katibliyə tapşırıq verirlər;
19. 2023-cü ildə Astana Zirvə görüşündə bəyan edilmiş, nazirlər səviyyəsində daimi Türk Ekoloji Forumunun yaradılması ilə bağlı Özbəkistan Respublikasının təşəbbüsünü və onun Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının (UNFCCC) Tərəflər Konfransının 2024-cü il noyabrın 11-22-də Bakının ev sahibliyi edəcəyi 29-cu sessiyası (COP29) çərçivəsində keçirilməsi nəzərdə tutulan ilk iclasını alqışlayırlar;
20. 2024-cü il noyabrın 11-22-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının (UNFCCC) Tərəflər Konfransının (COP29) 29-cu sessiyasına ev sahibliyi etməkdə Azərbaycan Respublikası Hökumətinə uğurlar arzulayır və Konvensiyanın tərəflərinin gözləntiləri əsasında COP29-un konkret nəticələrinin əldə edilməsində Azərbaycanın ardıcıl səylərini dəstəkləyirlər;
21. BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransının illik təqvimində “Dağlar və İqlim” adlı yeni qlobal dialoqun yaradılması təşəbbüsünün təşviqində iştirak etməyə hazır olduqlarını bildirir və “Dağ gündəliyinin irəlilədilməsi üçün fəaliyyətə çağırış: UNFCCC çərçivəsində əsas dağlar” sənəd layihəsinə qoşulmağı nəzərdən keçirirlər;
22. Qazaxıstanın 2026-cı ildə BMT və beynəlxalq təşkilatların himayəsi altında Regional İqlim Sammitinə ev sahibliyi etmək təşəbbüsünü alqışlayırlar;
23. 2024-cü avqustun 9-da Astanada Mərkəzi Asiya ölkələrinin Dövlət Başçılarının 6-cı Məşvərət Görüşünün keçirilməsində Qazaxıstan Respublikası Hökumətinə uğurlar arzulayırlar;
24. Üzv dövlətlərin milli qanunvericiliyinə uyğun olaraq müdafiə sənayesi sahəsində birgə fəaliyyətin davam etdirilməsi niyyətlərini bir daha vurğulayır və bu xüsusda lazımi tədbirlərin görülməsi üçün üzv dövlətlərin aidiyyəti qurumlarına tapşırıq verirlər;
25. Qəzzada baş vermiş humanitar fəlakət vəziyyətinə görə dərin narahatlığını ifadə edir və mülki əhalinin seçimsiz hədəfə alınmasını qınayır; dərhal və daimi atəşkəsin təmin edilməsinə, Qəzzaya maneəsiz humanitar yardımın göstərilməsinə, eləcə də beynəlxalq hüquqa, o cümlədən BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələrinə tam riayət edilməsinə; daha sonra İsrail-Fələstin münaqişəsinin iki dövlətli həll əsasında ədalətli və uzunmüddətli həllinə çağırırlar;
Paytaxtı Şərqi Qüds olmaqla 1967-ci il sərhədlərinə əsaslanan, müstəqil, suveren və vahid Fələstin Dövlətinin beynəlxalq səviyyədə tanınmasını dəstəkləyir, Fələstin Dövlətinin BMT-yə üzvlüyə yararlı olduğunu və buna görə də onun BMT-yə üzvlüyə qəbul edilməli olduğunu müəyyən edən BMT Baş Assambleyasının 2024-cü il 10 may tarixli qətnaməsinin qəbul olunmasını məmnuniyyətlə alqışlayır; habelə bunu etməyən bütün ölkələri Fələstin Dövlətini tanımağa çağırırlar;
26. Macarıstan, Türkmənistan və Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin müşahidəçi qismində TDT-yə dəyərli töhfələrini alqışlayırlar;
27. Türk Dövlətlərinin Parlament Assambleyası (TÜRKPA), Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY), Türk Akademiyası, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu (TMİF) və Türk İnvestisiya Fondu (TİF) kimi türk əməkdaşlıq təşkilatları arasında davamlı əməkdaşlığı və artan sinerjini təqdir edirlər;
28. Qırğız Respublikası 2024-cü il oktyabrın 24-də Bişkekdə TDT-nin 11-ci Zirvə görüşünə ev sahibliyi etməyə hazır olduğunu bir daha təsdiq etdi;
29. Hökumət Başçıları/Vitse-Prezidentlər Şurasına dair Qırğız Respublikasının təklifini nəzərə alırlar;
30. Türk dünyasının nizamnaməsi ilə bağlı Özbəkistan Respublikasının təşəbbüsünü dəstəkləyir və Katibliyə Bişkekdə keçiriləcək növbəti Zirvə görüşündə qəbul edilməsi üçün sənəd layihəsinin yekunlaşdırılması tapşırığını verirlər;
31. TDT çərçivəsində iqtisadi əlaqələrin möhkəmləndirilməsinin əhəmiyyətli mərhələsi kimi Macarıstanın Türk İnvestisiya Fondunun yaradılması haqqında Sazişə qoşulmasını alqışlayırlar;
TDT-nin Dövlət başçıları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri İlham Əliyevə Türk dünyasının birliyi, həmrəyliyi, təhlükəsizliyi və rifahına verdiyi böyük və davamlı töhfəsinə, TDT-nin vahid ruhunun gücləndirilməsində qətiyyətli liderliyinə və Şuşada qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə uğurla yekunlaşan müzakirələrə sədrlik etdiyinə görə dərin təşəkkür bildirir, Azərbaycan Hökumətinin və xalqının səmimi qonaqpərvərliyini yüksək qiymətləndirirlər.
TDT-nin Baş katibinə bu Bəyannamədə nəzərdə tutulan qarşılıqlı fəaliyyəti və birgə səyləri əlaqələndirmək tapşırığı verilir.
2024-cü il iyulun 6-da Şuşa şəhərində Azərbaycan, qazax, qırğız, türk və özbək dillərində imzalanmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev
Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev
Qırğız Respublikasının Prezidenti Sadır Japarov
Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyev
Türkiyə Respublikasının Vitse-prezidenti Cevdet Yılmaz”.
İstinadlar
| ]- "Şuşada imzalanan Qarabağ Bəyannaməsinin TAM MƏTNİ". KONKRET (az.). 6 iyul 2024. 6 iyul 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 iyul 2024.
- "Şuşada Türk Dövlətləri Təşkilatının Dövlət başçılarının qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə Qarabağ Bəyannaməsi imzalanıb". President.az (az.). 6 iyul 2024. 6 iyul 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 iyul 2024.
| Üzvlər | |
|---|---|
| Müşahidəçi üzvlər | |
| Əlaqəli təşkilatlar | |
| Həmçinin bax | |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Turk Dovletleri Teskilatinin qeyri resmi Zirve gorusunun Qarabag Beyannamesi 6 iyul 2024 cu il tarixinde Susada Turk Dovletleri Teskilatinin Neqliyyat baglanti ve iqlim fealiyyeti vasitesile dayaniqli geleceyin qurulmasi movzusunda qeyri resmi Zirve gorusu cercivesinde imzalanib Turk Dovletleri Teskilatinin qeyri resmi Zirve gorusunun Qarabag Beyannamesinin imzalanmasi Susa 6 iyul 2024 cu il Beyannamenin metni span Turk Dovletleri Teskilatinin bundan sonra TDT adlandirilacaq Neqliyyat baglanti ve iqlim fealiyyeti vasitesile dayaniqli geleceyin qurulmasi movzusunda qeyri resmi Zirve gorusu Azerbaycan Respublikasinin tesebbusu ile 2024 cu il iyulun 6 da Susada kecirilmisdir Goruse Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Zati alileri Ilham Eliyev ev sahibliyi etmisdir Gorusde Qazaxistan Respublikasinin Prezidenti Zati alileri Kasim Jomart Tokayev Qirgiz Respublikasinin Prezidenti Zati alileri Sadir Japarov Ozbekistan Respublikasinin Prezidenti Zati alileri Savkat Mirziyoyev Turkiye Respublikasinin Vitse prezidenti Zati alileri Cevdet Yilmaz Macaristanin Bas naziri Zati alileri Viktor Orban Simali Kipr Turk Cumhuriyyetinin Prezidenti Zati alileri Ersin Tatar elece de Turk Dovletleri Teskilatinin Bas katibi Zati alileri Kubanicbek Omuraliyev istirak etmisler Turk Dovletleri Teskilatinin dovlet bascilari Turk dunyasini regionda ve dunyada sulh tehlukesizlik sabitlik inkisaf ve tereqqi ideyalarina sadiq olan turk xalqlarinin ortaq etnik kokler tarix dil medeniyyet eneneler ve deyerlerine soykenen aile oldugunu hesab ederek Turk xalqlarinin qite miqyasinda tohfelerini qlobal siyaset iqtisadiyyat ve sivilizasiyalarin inkisafinda tarix boyu oynadigi rolunun en yuksek deyerini vurgulayaraq Beseriyyet tarixinde Turk xalqlarinin siyasi iqtisadi ve beseri nailiyyetlerine esaslanaraq 2023 cu il noyabrin 3 de TURKTIME suari altinda kecirilmis TDT nin gelecek transformasiyasinda ve Turk dunyasinin inteqrasiyasi seylerinde elece de onlarin xalqlarinin birlik ve rifahinin guclendirilmesinde novbeti muhum merhele olan TDT nin yubiley Astana Zirve gorusunun ugurlu teskiline gore Qazaxistan Respublikasinin sedrliyini deyerlendirerek TDT nin yaradilmasina dair Naxcivan Sazisine uygun olaraq Dovlet Bascilari Surasinin DBS muntezem gorusleri ile yanasi ilde bir defe DBS nin qeyri resmi goruslerinin kecirilmesi ile bagli Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Zati alileri Ilham Eliyevin teklifini alqislayaraq Genis Turk dunyasindan olan xalqlarin bir araya getirilmesinde Susa seherinin menevi ehemiyyetini qebul ederek Azerbaycan Respublikasinin erazi butovluyunun ve suverenliyinin tam berpasindan sonra Susada kecirilen gorusun Turk xalqlarinin birliyinin onlarin sulhe ve edalete sadiqliyinin bariz tezahuru oldugunu beyan ederek Yuz minlerle azerbaycanli kecmis mecburi kockunun oz ata baba yurdlarina qayidisi ucun serait yaradacaq genismiqyasli minatemizleme fealiyyeti ve humanitar minasizlasdirma seyleri de daxil olmaqla isgaldan azad edilmis torpaqlarin yeniden qurulmasi ve berpasi seylerinde Azerbaycan hokumeti ve xalqi ile hemreyliklerini ifade ederek Turk Dovletleri arasinda sabit ve coxsaxeli elaqelerin inkisafina o cumleden iqlim fealiyyeti vasitesile saglam planetin qorunmasina yonelmis birge seylerle davamli geleceyin mumkun oldugunu tesdiq ederek Dunyanin uzlesdiyi hazirki geosiyasi ve tehlukesizlik cagirislarinin turk dovletlerinin vahid guc kimi cixis etmesini teleb etdiyini ve qarsiliqli maraq kesb eden regional ve beynelxalq meselelerle bagli mutemadi meslehetlesmelerin aparilmasinin zeruriliyini etiraf ederek Beyan etdiler ki onlar 1 TDT nin qeyri resmi Zirve gorusunun 2023 cu ilde Turk dunyasinin medeniyyet paytaxti olmus Susa seherinde kecirilmesinin tarixi deyerini vurgulayirlar 2 Strateji terefdasligin daha da mohkemlendirilmesi ve derinlesdirilmesi TDT nin kollektiv strategiyasinin formalasdirilmasi ucun siyasi iqtisadi neqliyyat mudafie senayesi humanitar tehsil ve medeniyyet sahelerinde turk dovletlerinin tam potensialindan ve imkanlarindan istifade edilmesinin vacibliyini bir daha vurgulayirlar 3 Turk dovletlerinin qlobal miqyasda potensiali nezere alinmaqla daha iddiali meqsedlerin qarsiya qoyulmasinin birge seylerin artirilmasi ve strateji ehemiyyetli regional layihelerin heyata kecirilmesi yolu ile dayaniqli geleceyin qurulmasi baximindan TDT nin vezife ve meqsedlerinin semereli heyata kecirilmesi ucun muvafiq mexanizm ve qaydalarin tetbiqinin zeruriliyini qeyd edirler 4 Turk dovletlerinin regionda ve dunyada qlobal ticaretin ve iqtisadiyyatin inkisafinda evezsiz rolu nezere alinmaqla muvafiq neqliyyat infrastrukturunun ve semereli trans regional dehlizlerin yaradilmasi yolu ile turk dovletleri arasinda bagliligin daha da inkisaf etdirilmesinin vacibliyini vurgulayirlar 5 Ticaret hecmlerini artirmaq limanlara demir yollarina avtomobil yollarina ve logistika qovsaqlarina infrastruktur investisiyalarini celb etmekle dayaniqli inkisaf iqtisadi rifah ve beynelxalq ticaret ucun temel dasi kimi Avropa Turkiye Cenubi Qafqaz Merkezi Asiya Cini birlesdiren Transxezer Beynelxalq Serq Qerb Orta Dehlizi vasitesile uzvler arasinda regional elaqeni ve inteqrasiyani guclendirmek neqliyyat emeliyyatlarini gomruk prosedurlarini optimallasdirmaq ve reqemsallasmani ehate etmek ucun uzv dovletler arasinda six emekdasliga cagirirlar Bu meqsedle neqliyyata mesul olan nazirlere neqliyyat ve tranzit prosedurlarinin optimallasdirilmasi ve reqemsallasdirilmasi daha cox yukdasima hecminin artirilmasi meqsedile ozel sektor ucun stimullasdirici mexanizmlerin teqdim edilmesi ve dehliz boyu muntezem neqliyyat xidmetlerinin yaradilmasi istiqametinde gelecek addimlarin atilmasini tapsirirlar 6 Baki Tbilisi Qars demir yolu xettinin modernlesdirilmesini bu yol boyu mal ve neqliyyat vasitelerine gomruk nezaretinin suretlendirilmesi ile bagli Azerbaycanin Gurcustanin ve Turkiyenin ucterefli seylerini qiymetlendirirler 7 Butun TDT regionunda beynelxalq ticaretin investisiya ve tranzit potensialinin artirilmasina da tohfe verecek Qirgiz Respublikasinin Nazirler Kabineti Cin Xalq Respublikasi Hokumeti ve Ozbekistan Respublikasi Hokumeti arasinda 2024 cu il iyunun 6 da imzalanmis Cin Qirgizistan Ozbekistan demir yolu layihesinin tesviqi istiqametinde birge emekdasliq uzre tarixi Sazisi alqislayirlar 8 Regional ticaret hecminin davamli artdigini memnunluq hissi ile qeyd edirler qarsidan gelen illerde ticaret hecminin heqiqi potensialina catdirilmasi ucun konkret tedbirlerin gorulmesi barede raziliga gelirler beynelxalq ohdeliklere riayet etmekle ticaretde texniki maneelerin aradan qaldirilmasinin ve DEPA Reqemsal Iqtisadiyyat uzre Terefdasliq Sazisi metni uzre muzakirelerin tamamlanmasinin suretlendirilmesinin vacibliyini vurgulayirlar 9 Iqlim deyisikliyi ve onun turk dovletlerinin dayaniqli inkisafina tesirlerine birge iqlim fealiyyeti yolu ile cavab verilmesinde daha six emekdasligin zeruriliyini vurgulayirlar 10 Gunes kulek ve su elektrik enerjisi kimi temiz enerji menbelerinin inteqrasiyasina diqqet yetirmekle dayaniqli inkisafin tesviq edilmesi ve reqemsal infrastruktur ictimai xidmetler ve dayaniqli tecrubelerin tekmillesdirilmesi yolu ile heyat keyfiyyetini yaxsilasdirmaq iqtisadi artimi guclendirmek iqlim fealiyyetini desteklemek ucun turk dovletleri cercivesinde agilli seher ve kendler konsepsiyasinin iqlime davamliliginin inkisafini tesviq edir ve bu xususda TDT nin Iqlim ve Yasil Reqemsal Platformasinin ve TDT nin Iqlime Davamli Kendler Forumunun yaradilmasi uzre muzakirelerin aparilmasi tesebbusunu ireli sururler 11 Berpaolunan enerji ve enerji semereliliyi sahelerinde emekdasligin inkisafi da daxil olmaqla turk dovletleri arasinda enerji sahesinde strateji terefdasligin ehemiyyetini vurgulayir ve Azerbaycan Qazaxistan Ozbekistan enerji sistemlerinin qarsiliqli elaqelendirilmesi layihesinde Yasil dehliz son inkisaflari alqislayirlar 12 Turk dovletlerinde berpaolunan genis enerji potensialindan uzv dovletler arasinda ve ucuncu olkelere berpaolunan menbelerden de daxil olmaqla elektrik enerjisinin ixraci ve ticareti ucun genis enerji sistemlerinin inkisafi imkanlarinin istifadesi meqsedile onlarin enerji sistemleri arasinda enerji inteqrasiyasi ve qarsiliqli elaqesi uzre six emekdasliga cagirirlar 13 Tecrubelerin oturulmesi meqsedile TDT uzvlerinin aidiyyeti qurumlari arasinda ticaret enerji neqliyyat kimi umumi maraq doguran sahelerde institusional quruculuq mexanizminin Tvinninq inkisafini tesviq edirler 14 TDT olkelerinin movcud imkanlarindan ve infrastrukturundan istifade etmekle Avropa ile Asiya arasinda yeni telekommunikasiya magistral marsrutu yaratmaq meqsedi dasiyan Reqemsal Ipek Yolu layihesinin feal yerine yetirilmesini alqislayirlar 15 Reqemsal hokumet e Hokumet infrastrukturlarinin daha da inkisaf etdirilmesi uzre turk dovletleri arasinda emekdasliq ve mubadileleri elektron sened mubadilesi ucun e imza reqemsal imza mexanizmlerinin uygunlasdirilmasini ve onlayn dovlet xidmetlerinin inteqrasiyasini kiberinsidentlere ve kiberhucumlara qarsi umumi kibertehlukesizliyin qorunmasi tedbirlerini suni intellekt uzre siyasetlerin telimatlarin ve terefdasliqlarin qurulmasini melumat merkezlerinin ve bulud infrastrukturlarinin yaradilmasi uzre siyaset ve en yaxsi tecrubelerin inkisaf etdirilmesini tesviq edirler 16 Suni intellekt layihelerinin ugurlu inkisafi ucun uzv dovletlerin boyuk dil modelinin yaradilmasinin ve medeniyyetlerarasi unsiyyeti asanlasdirmaq tehsil platformalarini inkisaf etdirmek sehiyye texnologiyalarini tekmillesdirmek ve iqtisadi inteqrasiyani tesviq etmek ucun boyuk dil modeli formasinda umumi platformadan istifadenin vacibliyini qeyd edirler 17 Milli kosmik proqramlarin potensialinin ve reqabet qabiliyyetinin artirilmasi meqsedile kosmik layihelerin birge inkisafi ucun seylerin birlesdirilmesinin texnoloji inkisaf seviyyesinin ve birge layihelerin reqabet qabiliyyetinin artirilmasi ucun kosmik texnologiyalar sahesinde kompleks inkisafin vacibliyini qeyd edirler 18 Iqlim deyisikliyi cagirislarina regional ve qlobal reaksiyanin guclendirilmesi ucun etraf muhitin muhafizesi ve iqlim gundeliyi sahesinde emekdasliq etmek meqsedile uzv ve musahideci dovletlerin muvafiq orqanlarinin emekdasliq mexanizminin yaradilmasi ile bagli Katibliye tapsiriq verirler 19 2023 cu ilde Astana Zirve gorusunde beyan edilmis nazirler seviyyesinde daimi Turk Ekoloji Forumunun yaradilmasi ile bagli Ozbekistan Respublikasinin tesebbusunu ve onun Birlesmis Milletler Teskilatinin Iqlim Deyismeleri uzre Cercive Konvensiyasinin UNFCCC Terefler Konfransinin 2024 cu il noyabrin 11 22 de Bakinin ev sahibliyi edeceyi 29 cu sessiyasi COP29 cercivesinde kecirilmesi nezerde tutulan ilk iclasini alqislayirlar 20 2024 cu il noyabrin 11 22 de Birlesmis Milletler Teskilatinin Iqlim Deyismeleri uzre Cercive Konvensiyasinin UNFCCC Terefler Konfransinin COP29 29 cu sessiyasina ev sahibliyi etmekde Azerbaycan Respublikasi Hokumetine ugurlar arzulayir ve Konvensiyanin tereflerinin gozlentileri esasinda COP29 un konkret neticelerinin elde edilmesinde Azerbaycanin ardicil seylerini destekleyirler 21 BMT nin Iqlim Deyismeleri Konfransinin illik teqviminde Daglar ve Iqlim adli yeni qlobal dialoqun yaradilmasi tesebbusunun tesviqinde istirak etmeye hazir olduqlarini bildirir ve Dag gundeliyinin ireliledilmesi ucun fealiyyete cagiris UNFCCC cercivesinde esas daglar sened layihesine qosulmagi nezerden kecirirler 22 Qazaxistanin 2026 ci ilde BMT ve beynelxalq teskilatlarin himayesi altinda Regional Iqlim Sammitine ev sahibliyi etmek tesebbusunu alqislayirlar 23 2024 cu avqustun 9 da Astanada Merkezi Asiya olkelerinin Dovlet Bascilarinin 6 ci Mesveret Gorusunun kecirilmesinde Qazaxistan Respublikasi Hokumetine ugurlar arzulayirlar 24 Uzv dovletlerin milli qanunvericiliyine uygun olaraq mudafie senayesi sahesinde birge fealiyyetin davam etdirilmesi niyyetlerini bir daha vurgulayir ve bu xususda lazimi tedbirlerin gorulmesi ucun uzv dovletlerin aidiyyeti qurumlarina tapsiriq verirler 25 Qezzada bas vermis humanitar felaket veziyyetine gore derin narahatligini ifade edir ve mulki ehalinin secimsiz hedefe alinmasini qinayir derhal ve daimi ateskesin temin edilmesine Qezzaya maneesiz humanitar yardimin gosterilmesine elece de beynelxalq huquqa o cumleden BMT Tehlukesizlik Surasinin muvafiq qetnamelerine tam riayet edilmesine daha sonra Israil Felestin munaqisesinin iki dovletli hell esasinda edaletli ve uzunmuddetli helline cagirirlar Paytaxti Serqi Quds olmaqla 1967 ci il serhedlerine esaslanan musteqil suveren ve vahid Felestin Dovletinin beynelxalq seviyyede taninmasini destekleyir Felestin Dovletinin BMT ye uzvluye yararli oldugunu ve buna gore de onun BMT ye uzvluye qebul edilmeli oldugunu mueyyen eden BMT Bas Assambleyasinin 2024 cu il 10 may tarixli qetnamesinin qebul olunmasini memnuniyyetle alqislayir habele bunu etmeyen butun olkeleri Felestin Dovletini tanimaga cagirirlar 26 Macaristan Turkmenistan ve Simali Kipr Turk Cumhuriyyetinin musahideci qisminde TDT ye deyerli tohfelerini alqislayirlar 27 Turk Dovletlerinin Parlament Assambleyasi TURKPA Beynelxalq Turk Medeniyyeti Teskilati TURKSOY Turk Akademiyasi Turk Medeniyyeti ve Irsi Fondu TMIF ve Turk Investisiya Fondu TIF kimi turk emekdasliq teskilatlari arasinda davamli emekdasligi ve artan sinerjini teqdir edirler 28 Qirgiz Respublikasi 2024 cu il oktyabrin 24 de Biskekde TDT nin 11 ci Zirve gorusune ev sahibliyi etmeye hazir oldugunu bir daha tesdiq etdi 29 Hokumet Bascilari Vitse Prezidentler Surasina dair Qirgiz Respublikasinin teklifini nezere alirlar 30 Turk dunyasinin nizamnamesi ile bagli Ozbekistan Respublikasinin tesebbusunu destekleyir ve Katibliye Biskekde kecirilecek novbeti Zirve gorusunde qebul edilmesi ucun sened layihesinin yekunlasdirilmasi tapsirigini verirler 31 TDT cercivesinde iqtisadi elaqelerin mohkemlendirilmesinin ehemiyyetli merhelesi kimi Macaristanin Turk Investisiya Fondunun yaradilmasi haqqinda Sazise qosulmasini alqislayirlar TDT nin Dovlet bascilari Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Zati alileri Ilham Eliyeve Turk dunyasinin birliyi hemreyliyi tehlukesizliyi ve rifahina verdiyi boyuk ve davamli tohfesine TDT nin vahid ruhunun guclendirilmesinde qetiyyetli liderliyine ve Susada qeyri resmi Zirve gorusunde ugurla yekunlasan muzakirelere sedrlik etdiyine gore derin tesekkur bildirir Azerbaycan Hokumetinin ve xalqinin semimi qonaqperverliyini yuksek qiymetlendirirler TDT nin Bas katibine bu Beyannamede nezerde tutulan qarsiliqli fealiyyeti ve birge seyleri elaqelendirmek tapsirigi verilir 2024 cu il iyulun 6 da Susa seherinde Azerbaycan qazax qirgiz turk ve ozbek dillerinde imzalanmisdir Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyev Qazaxistan Respublikasinin Prezidenti Kasim Jomart Tokayev Qirgiz Respublikasinin Prezidenti Sadir Japarov Ozbekistan Respublikasinin Prezidenti Savkat Mirziyoyev Turkiye Respublikasinin Vitse prezidenti Cevdet Yilmaz Istinadlar span Susada imzalanan Qarabag Beyannamesinin TAM METNI KONKRET az 6 iyul 2024 6 iyul 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 iyul 2024 Susada Turk Dovletleri Teskilatinin Dovlet bascilarinin qeyri resmi Zirve gorusunde Qarabag Beyannamesi imzalanib President az az 6 iyul 2024 6 iyul 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 iyul 2024 Turk Dovletleri TeskilatiUzvlerAzerbaycan Qazaxistan Qirgizistan Turkiye OzbekistanMusahideci uzvlerMacaristan TurkmenistanElaqeli teskilatlarTurk Medeniyyeti ve Irsi Fondu Turkdilli Dovletlerin Parlament Assambleyasi Beynelxalq Turk Medeniyyeti Teskilati Beynelxalq Turk AkademiyasiHemcinin baxNaxcivan muqavilesi Qarabag Beyannamesi Azerbaycan Turk Dovletleri Teskilati munasibetleri Turkdilli Olkeler Emekdasliq Gunu Turkdilli Dovletlerin Emekdasliq Gunu Turk Dovletleri Teskilatinin bayragi Kateqoriya 2024 cu ilde Susa