fbpx
Wikipedia

Tofiq Əliyev (riyaziyyatçı)

Avqust 04, 2021

Tofiq Əliyev (Mukeş) - riyaziyyatçı alim, riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetində müəllim, İdarəetmə Sistemləri İnstitutunda aparıcı elmi işçi.

Tofiq Əliyev
Tofiq Əliyev (Mukeş)
Doğum yeri Ağdam,
Elmi dərəcəsi Riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru

Həyatı

Tofiq Əliyev (Mukeş) 1944-cü il 30 may tarixində Azərbaycan Respublikasının Ağdam şəhərində anadan olmuşdur. 1961-ci ildə Ağdam şəhər 1 saylı orta məktəbini müvəffəq qiymətlərlə bitirmişdir. 1970-ci ildə BDU-nun mexanika- riyaziyyat fakültəsinin rus bölməsinin məzunu olmuşdur.

Fəaliyyəti

Tofiq Əliyev (Mukeş) 1973-cü ildə AMEA-nın İdarəetmə Sistemləri İnstitutunda (keçmiş Kibernetika İnstitutu) aspiranturaya daxil olmuş, 1976-1977-ci ildə isə Ukrayna Elmlər Akademiyasının Riyaziyyat İnstitutunda prof. İqor İvanoviç Yejovun rəhbərliyi altında “Diskret komponentli Markov prosesslərin köməyi ilə etibarsız cihazlarla olan kütləvi xidmət sistemlərinin tədqiqi” mövzusunda riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsi adına layiq görülmüşdür.

Aspiranturaya qədər və bundan sonra da ayrı-ayrı elmi-tədqiqat və tədris müəssisələrində, eləcə də AMEA-nın İdarəetmə Sistemləri İnstitutunda mühəndis-riyaziyyatçı, elmi işçi, müəllim, baş müəllim və dosent vəzifələrində çalışmaqla 40 ilə yaxın elmi-pedaqoji staj əldə etmişdir. Bir müəllim kimi uzun illər riyaziyyatın ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistika sahəsi üzrə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetində fəaliyyət göstərmişdir.

Onun ehtimal nəzəriyyəsi üzrə elmi-yaradıcılıq işinin əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, ikinci komponentə görə bircins Markov proseslərinin tətbiqi ilə etibarsız cihazlarla olan kütləvi xidmət sahələri tədqiq olunmuşdur. 30-dan çox elmi işin müəllifidir. Bu işlərin əksəriyyəti Moskva, Kiyev, Daşkənd, Bakı, eləcə də Türkiyənin İstanbul şəhərində çap olunan jurnallarda dərc olunmuşdur. 30 səhifəlik bir elmi işin qısa icmalı isə referativ jurnalda öz əksini tapmışdır.

Hobbi kimi “hindi” dilini sərbəst öyrənmiş və uzun illər bu dildə mahnılar ifa etmişdir. Bakı, Moskva, Daşkənd, Kiyev və Azərbaycanın bir sıra şəhərlərindən başlayaraq 1982 və 1988-ci illərdə Hindistan-Nepal ölkələrində keçirilən Beynəlxalq kino festivallarında özünün hind musiqisi və lətifələrindən ibarət repertuarı ilə çıxışlar etmişdir. Keçmiş SSRİ dövründə “Mayak” radio stansiyası, “Sovetskaya kultura” qəzəti, “Soviet Land” jurnalı və s. gedən geniş radio, mətbuat və televiziya verilişlərindən ibarət zəngin arxivə malikdir.

Tofiq Əliyev 1986-cı ildə professor Abdul Xalıkoviç Magomedovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Dövlət Xalq konservatoriyasının "vokal" şöbəsinə qəbul olunmaqla 1989-cu ildən incəsənət aləmində bədii rəhbər kimi fəaliyyət göstərmək hüququnu qazanmışdır. Bu yolda isə Azərbaycan Opera sənətinin parlaq nümayəndəsi, əməkdar incəsənət xadimi Firudin Mehdiyevin əməyi əvəzolunmazdır.

Bununla yanaşı Tofiq Mukeşin hind mədəniyyətinə və musiqisinə sonsuz məhəbbəti xalq artisti Elmira Rəhimova, ölməz bəstəkar Tofiq Quliyev, böyük kino ulduzu Raj Kapur və onun yaxın dostu Rəşid Behbudovla olan əməkdaşlığında da öz təcəssümünü tapmışdır.

Uzun illər xalq şairi Nəbi Xəzrinin rəhbərlik etdiyi “Azərbaycan dünyası” Beynəlxalq əlaqələr mərkəzinin üzvü, 1991-1994-cü illərdə isə “SSRİ- Hindistan” Ümumittifaq festival və sərgi komitəsinin xüsusi müxbiri kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun insanın cəmiyyət və təbiətlə, habelə ibrətlə hikmətin vəhdətini əks etdirən “Nəzər nöqtələri” (2005), Hippokrat təbiətli baş leytenant, Cərrah oğlu Ceyhunun əziz xatirəsinə ithaf etdiyi “Sevginin sonu yoxmuş...” (2005) və dünya həyatını təcəssüm edən, insanları haqq-ədalət yoluna çağıran qurumlar üzərində yazılmış “Həyat nədir” (2008) fəlsəfi-publisistik kitabları da geniş oxucu kütləsinin rəğbətini qazanmışdır.

Bu qurumlar içərisində ehtimal qanunauyğunluqlarını əks etdirən həyat fəlsəfəsi, dünyanı “rəng” sayan şair Səməd Mənsur haqqındakı yazılar da öz əksini tapmışdır. 1993-cü ildə mənfur qonşu xalqın ölkəmizə qarşı etdiyi təzyiqə cavab olaraq iki dost xalqın- Azərbaycan və Hindistan xalqlarının qırılmaz dostluq tellərini əks etdirən “Hindistana məhəbbətlə...” kitabı ölkəmizdə və xaricdə böyük rezenansa səbəb oldu. Kitab geniş xalq kütləsi tərəfindən sevilməklə yanaşı prezident nümayəndəliyinə və Moskvadakı kitab palatasına da təqdim olundu.

 
Tofiq Əliyev İdarəetmə Sistemləri İnstitutunun kollektivi ilə birlikdə

Bir müddət sonra kitab Bombeydəki “Raj Kapur” studiyasına da göndərildi. “İşiq” nəşriyyatı tərəfindən buraxılan “Hindistana məhəbbətlə...” kitabına görə Tofiq Mukeş keçmiş mətbuat naziri, millət vəkili Sabir Rüstəmxanlıya səmimi qəlbdən təşəkkürünü bildirmişdir. 1994-cü ildə AzTV kanalı ilə dahi bəstəkar Tofiq Quliyevin iştiraki ilə Tofiq Mukeşə həsr olunmuş “Hindistana məhəbbətlə...” filmi nümayiş olundu... Tezliklə bu və ya digər audio-video verilişləri “Youtube” səhifəsində öz əksini tapdı.

2005-ci ildə 3-10 İyul günlərində Bakıda keçirilən Hindistan günləri həftəsində şəhərin müxtəlif guşələrində Tofiq Mukeşin hindi dilində musiqili çıxışları olmuşdur. 2005-ci il, 15 avqust günü isə Hindistanın müstəqilliyinin 58-ci il dönümü münasibəti ilə Avropa hotelində Azərbaycan-Hindistan nümayəndəliyi ilə onun elmi-mədəni diskussiyası keçirilmişdir. Hindistanın Azərbaycandakı keçmiş səlahiyyətli səfiri cənab C. Pande iki dost xalqın birgə tədbirlərində Tofiq Mukeşi oraya cəlb etmişdir. 2016-ci il 14 İyun tarixində isə “Təzadlar” qəzetində respublikanın əməkdar müəllimi Səlim Əzimovun təqdimatı ilə çap olunan “Tofiq Mukeş xəmsəsi” məqaləsi də böyük sensasiyaya səbəb olmuşdur.

Elmi fəaliyyəti

2006-cı ildə əməkdar elm xadimi, professor Məlik-Baxış Babayevin redaktorluğu ilə “Maraq və Məntiq” jurnalının sentyabr № 9 (16) sayında  Tofiq Əliyevin insanlarda böyük maraq doğuran “Sonlu və sonsuzluğun vəhdəti” məqaləsi dərc olunmuşdur.

Məşhur yunan alimi Aristotelin 0 yaxud 1 prinsipinin izi ilə gedərək məqalədə riyaziyyatın əsas anlayışlarından biri olan sonlu və sonsuzluğun vəhdəti məsələsi tədqiq olunmuşdur. "Çoxluğ"-un təkamülü sayəsində onun “Say” la vəhdətliyi 1•1•1• ... ~1∞ və 0•0•0 •... ~0∞  kimi qeyri müəyyənliklərə gətirib çıxartdı. Konkret məsələnin həlli sonlu ya da qeyri-məhdud davamlılığa gətirildiyi halda, sonlu kəmiyyətin özü sonsuz proseslə ifadə oluna bilir. İnsanın özünün varlığı onu əbədi yoxluğa - əbədi ölüm prosesinə gətirib çıxarır, yəni sonlu varlıq sonsuz yoxluğa çevrilir.         

Natural ədədlər sırasının hüdudsuz davam oluna bilməsi halından sonra sonsuzluq ideyası əsaslı olaraq riyaziyyata daxil oldu. Məşhur rus alimi A.A.Markov göstərmişdir ki, sonsuzluq anlayışı abstraksiyadan keçərək elmdə yer almışdır. Aktual sonsuzluq deyilən anlayışa görə təkcə sonlu yox, sonsuz çoxluqların da bütün elementləri eyni zamanda mövcud sayılır. Anaksadorun konsepsiyasına gəldikdə isə potensial sonsuzluq mövcud oluna biləcək proses kimi dərk olunur. Eleyli Zenon məşhur “Dixotomiya” aporiyasında parçanın sonsuz bölünməyə malik olduğunu fərz edərək, o hərəkət edən cisimin heç zaman parçanın uc nöqtəsinə çata bilməməsini isbat etməyə cəhd göstərmişdir. Məqsədə çatmaq üçün cisim əvvəlcə yolun yarısını, sonra parçanın dördə birini, sonra səkkizdə birini və s. düz sonsuzluğa kimi keçməlidir. Nəticədə sonsuz azalan sıra alınar: 1/2 , 1/4 , 1/8 , ... 1/2n , ... Bu səbəbdən yunan alimləri sonsuz proseslərdən istifadə etməkdən imtina etsələr də Demokrit bu çətinliklərdən Anaksadorun potensial sonsuzluq anlayışını inkar etməsi yolu ilə özünü azad etməyə çalışırdı. Məsələn, o hesab edirdi ki, fiziki cisimlərin bölünmə prosesi sonsuz ola bilməz. Elə bir limit vardır ki, daha sonra  bölünmə mümkün deyildir. Cisimin bu bölünməyən hissəcikləri atomlardır. G. Kantor potensial və artual sonsuzluq arasındakı əlaqəni yaxşı görürdü. O sonlu və sonsuzluq arasında aşkar ziddiyəti hiss etməsə də, hər dəfə sonlu və sonsuzluğun fərqində keyfiyyətcə özünəməxsusluğu görürdü.

Sonlu çoxluqlarda “say”, “miqdar” anlayışlarına oxşar olaraq, güc anlayışının elmə daxil olunması Kantorun xidmətidir. Bu anlayışa görə sonsuz çoxluq elə bir çoxluqdur ki, onun “tərkib hissəsi” güc etirabarı ilə bütün çoxluğa bərabərdir. Onun fikrincə hesabi çoxluq natural sıraya, qeyri- hesabi çoxluq  isə həqiqi ədədlər çoxluğuna ekvivalent olan bir çoxluqdur. Kantor göstərmişdir ki, sonsuz çoxluqlarda  elementlərin nizamı əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, əgər biz sonsuz çoxluqa soldan 1 əlavə etsək, onda bu sonsuz çoxluğun gücünu dəyişmir. Əgər sonsuz küllünü təmsil edən “ω” ədədinə sağdan 1 əlavə etsək, onda yeni bir ədəd alınar, yəni ω+1  . Bu isə ω ədədindən fərqlidir. Amma 1+ω=ω Buradan belə çıxır ki, sonsuz ədədlər, yaxud Kantorun dediyi kimi transfinit ədədlər üçün kommutativlik qanunu qüvvədə qalmır.

2009-cu ildə Akademik Mahmud Kərimovun rəhbərlik etdiyi “Elm və Həyat” jurnalının 1-ci sayında dərc olunan Tofiq Əliyevin “Sonlu kəmiyyətlərin sonsuzluğa gətirlməsi...” məqaləsi böyük sensasiyaya səbəb oldu. Məqalədə sonlu kəmiyyətlərin sonsuzluğa gətirilməsi məsələsi zəncirvari kəsrlər, sonlu kəmiyyətlərin sonsuz proseslə ifadəsi, natural ədədlərin toplananlara ayrılışı problemi kimi misallar öz əksini tapmışdır.

Tutaq ki, α-ixtityarı həqiqi ədəddir. q1- ilə α-nı aşmayan ən böyük tam ədədi işarə edək. Əgər α tam deyilsə, onda

 α=q1+1/α2 , α2>1.

α2=q2+1/α3, α3>1 və s.

Bu metodla zəncirvari kəsr alınır. Alınan zəncirvari kəsrə Xinçin ayrılışı deyilir. Göstərmək olar ki, α -rasional olduqda alınan kəsr sonlu, α-irrasional olduqda isə kəsr qeyri-məhdud davam edir.

İxtiyari a,b həqiqi ədədləri üçün a2+2ab+b2=(a+b)2 eyniliyi doğrudur. Hind riyaziyyatçısı S. Ramanucan ədədlər nəzəriyyəsinin mürəkkəb problemlərindən biri olan natural ədədlərin toplananlara ayrılışı problemini məharətlə həll etmişdir. O göstərmişdir ki, n- natural ədədinin ayrılışının sayı olan p(n) ədədi belə bir qüvvət sırası ilə bağlıdır:

p(4)+p(9)x+p(14) x2+⋯+p(5n-1) xn-1+⋯ |x|<1 olduqda bu sıra həmişə yığılandır.

Tofiq Əliyevin 2011-ci ildə Azərbaycanın ilk riyaziyyatçı professoru İdarəetmə Sistemləri İnstitutunun "İdarəetmənin ehtimal üsulları" laboratoriyasının müdiri Tamilla Nəsirova ilə birgə yazdığı "Ehtimal" kitabında ehtimal nəzərriyyəsinin mahiyyətini təhlil edən ayrı-ayrı həyati misallar gətirikməklə ergodig nəzəriyyənin, böyük ədədlərin gücləndirilmiş qanunlarının, böyük ədədlər qanununun həllinə xüsusi yer ayrılmışdır. Kitabda bu istiqamətdə "Güzgü inikası" prinsipindən istifadə olunaraq təsadüfi dolaşma kimi klassik məsələnin həlli də öz əksini tapmışdır.

2016-cı ildə AMEA-nın "Elm və həyat" jurnalının № 3(458) sayında jurnalın məsul katibi Turan Rəhimovanın rəyi əsasında Tofiq Əliyevin BDU-nun professoru Nihan Əliyevlə birgə "İki natural ədədin hasilinin təsviri ilə bağlı bir Ramanucan düsturunun ümumiləşməsi" məqaləsi dərc olunmuşdur. Məqalədə Ramanucandan fərqli olaraq verilmiş N natural ədədinin n(n+k), n, k€{1,2,...} hasilləri ilə yaxud sonsuz sayda radikallarla təsvirlərinin tapılması metodu verilmişdir.

Cənab Tofiq Əliyev!

Bu təqdimat millət atası M. Gandinin sevimli himni olan "Vaysnav Jan" mahnisinini gözəl ifası üçün göstərdiyiniz səylərin qiymətləndirilməsi yolunda bir göstəricidir.

Sizin musiqi töhvəniz sülh və qeyri zorakılıq carçısınin 150 illik yubileyinə həsr olunmuşdur.

Musiqi töhvəniz Bakıda, Hindisran səfirliyi və bütün hindlilər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. O həm də Hindistan və Azerbaycan arasinda dostluq əlaqələrinin möhkəmlənməsinə kömək edir.

10 yanvar 2019 il, Hind səfirliyi.

Mükafatları

  • 2017-ci ilin sentyabr ayında "AVROPA NƏŞR MƏTBUAT EVİ" tərəfindən Əliyev Tofiq Mövsüm oğlu ƏN YAXŞI VƏTƏNPƏRVƏR TƏDQİQATÇI ALİM qızıl medal ilə təltif olunmuşdur.
  • 5 oktyabr 2018-ci il tarixdə Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrında Sülhün və qeyri- zorakılığın müdafiyəçisi Mahatma Gandinin 150 illik yubileyi münasibətilə keçirilən xatirə gecəsində Hindistanın Bakıdakı Səfiri Cənab Sancay Rana tanınmış müğənni - Cənab Tofiq Əliyevə(Mukeş) Hindistan ilə Azərbaycan arasında dostluq əlaqələrinin, sıx əməkdaşlığın gücləndirilməsində göstərdiyi dəstəyə gorə təşəkkürünü bildirməklə ona sertifikat təqdim etmişdir.
  • 3 iyun 2019-cu ildə Mahatma Qandinin 150 illiyinə həsr olunmuş Beynəlxalq Velosiped yürüşü günündə Hindistanın Azərbaycandakı səfiri cənab B.Valnanvavna Foto və video-çarxlardan ibarət 336 səhifəlik böyük həcmli "Vaishnav Jan To Tene Kahiye" kitabını Tofiq Mukeş Əliyevə hədiyyə etmişdir.

İstinadlar

  1. Tofiq Mukeş “Xəmsə”si...
  2. Tofiq Əliyev. Sonlu və sonsuzluğun vəhdəti // Maraq və Məntiq, 2006, № 9 (16).
  3. Tofiq Əliyev. Sonlu kəmiyyətlərin sonsuzluğa gətirlməsi // Elm və Həyat, 2009,№1
  4. Tofiq Əliyev. İki natural ədədin hasilinin təsviri ilə bağlı bir Ramanucan düsturunun ümumiləşməsi // Elm və Həyat, 2016,№3(458)
  5. Mahatma Qandinin anadan olmasının 150 illik yubileyi münasibətilə Bakıda veloyürüş keçirilib
  6. Mahatma Qandinin anadan olmasının 150 illiyinə həsr edilmiş xatirə mərasimi

Xarici keçidlər

  • Tofiq Mukeş
  • Tofiq Mukeş - kitabları və elmi fəaliyyəti

Avqust 04, 2021
tofiq, əliyev, riyaziyyatçı, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, tofiq, əliyev, mukeş, riyaziyyatçı, alim, riyaziyyat, üzrə, fəlsəfə, doktoru, dosent, azərbaycan, dövlət, neft. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Tofiq Eliyev Mukes riyaziyyatci alim riyaziyyat uzre felsefe doktoru dosent Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye Universitetinde muellim Idareetme Sistemleri Institutunda aparici elmi isci 1 Tofiq EliyevTofiq Eliyev Mukes Dogum yeri Agdam Elmi derecesi Riyaziyyat uzre felsefe doktoru Mundericat 1 Heyati 2 Fealiyyeti 2 1 Elmi fealiyyeti 3 Mukafatlari 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteTofiq Eliyev Mukes 1944 cu il 30 may tarixinde Azerbaycan Respublikasinin Agdam seherinde anadan olmusdur 1961 ci ilde Agdam seher 1 sayli orta mektebini muveffeq qiymetlerle bitirmisdir 1970 ci ilde BDU nun mexanika riyaziyyat fakultesinin rus bolmesinin mezunu olmusdur Fealiyyeti RedakteTofiq Eliyev Mukes 1973 cu ilde AMEA nin Idareetme Sistemleri Institutunda kecmis Kibernetika Institutu aspiranturaya daxil olmus 1976 1977 ci ilde ise Ukrayna Elmler Akademiyasinin Riyaziyyat Institutunda prof Iqor Ivanovic Yejovun rehberliyi altinda Diskret komponentli Markov prosesslerin komeyi ile etibarsiz cihazlarla olan kutlevi xidmet sistemlerinin tedqiqi movzusunda riyaziyyat uzre felsefe doktoru alimlik derecesi adina layiq gorulmusdur Aspiranturaya qeder ve bundan sonra da ayri ayri elmi tedqiqat ve tedris muessiselerinde elece de AMEA nin Idareetme Sistemleri Institutunda muhendis riyaziyyatci elmi isci muellim bas muellim ve dosent vezifelerinde calismaqla 40 ile yaxin elmi pedaqoji staj elde etmisdir Bir muellim kimi uzun iller riyaziyyatin ehtimal nezeriyyesi ve riyazi statistika sahesi uzre Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye Universitetinde fealiyyet gostermisdir Onun ehtimal nezeriyyesi uzre elmi yaradiciliq isinin ehemiyyeti ondan ibaretdir ki ikinci komponente gore bircins Markov proseslerinin tetbiqi ile etibarsiz cihazlarla olan kutlevi xidmet saheleri tedqiq olunmusdur 30 dan cox elmi isin muellifidir Bu islerin ekseriyyeti Moskva Kiyev Daskend Baki elece de Turkiyenin Istanbul seherinde cap olunan jurnallarda derc olunmusdur 30 sehifelik bir elmi isin qisa icmali ise referativ jurnalda oz eksini tapmisdir Hobbi kimi hindi dilini serbest oyrenmis ve uzun iller bu dilde mahnilar ifa etmisdir Baki Moskva Daskend Kiyev ve Azerbaycanin bir sira seherlerinden baslayaraq 1982 ve 1988 ci illerde Hindistan Nepal olkelerinde kecirilen Beynelxalq kino festivallarinda ozunun hind musiqisi ve letifelerinden ibaret repertuari ile cixislar etmisdir Kecmis SSRI dovrunde Mayak radio stansiyasi Sovetskaya kultura qezeti Soviet Land jurnali ve s geden genis radio metbuat ve televiziya verilislerinden ibaret zengin arxive malikdir Tofiq Eliyev 1986 ci ilde professor Abdul Xalikovic Magomedovun rehberlik etdiyi Azerbaycan Dovlet Xalq konservatoriyasinin vokal sobesine qebul olunmaqla 1989 cu ilden incesenet aleminde bedii rehber kimi fealiyyet gostermek huququnu qazanmisdir Bu yolda ise Azerbaycan Opera senetinin parlaq numayendesi emekdar incesenet xadimi Firudin Mehdiyevin emeyi evezolunmazdir Bununla yanasi Tofiq Mukesin hind medeniyyetine ve musiqisine sonsuz mehebbeti xalq artisti Elmira Rehimova olmez bestekar Tofiq Quliyev boyuk kino ulduzu Raj Kapur ve onun yaxin dostu Resid Behbudovla olan emekdasliginda da oz tecessumunu tapmisdir Uzun iller xalq sairi Nebi Xezrinin rehberlik etdiyi Azerbaycan dunyasi Beynelxalq elaqeler merkezinin uzvu 1991 1994 cu illerde ise SSRI Hindistan Umumittifaq festival ve sergi komitesinin xususi muxbiri kimi fealiyyet gostermisdir Onun insanin cemiyyet ve tebietle habele ibretle hikmetin vehdetini eks etdiren Nezer noqteleri 2005 Hippokrat tebietli bas leytenant Cerrah oglu Ceyhunun eziz xatiresine ithaf etdiyi Sevginin sonu yoxmus 2005 ve dunya heyatini tecessum eden insanlari haqq edalet yoluna cagiran qurumlar uzerinde yazilmis Heyat nedir 2008 felsefi publisistik kitablari da genis oxucu kutlesinin regbetini qazanmisdir Bu qurumlar icerisinde ehtimal qanunauygunluqlarini eks etdiren heyat felsefesi dunyani reng sayan sair Semed Mensur haqqindaki yazilar da oz eksini tapmisdir 1993 cu ilde menfur qonsu xalqin olkemize qarsi etdiyi tezyiqe cavab olaraq iki dost xalqin Azerbaycan ve Hindistan xalqlarinin qirilmaz dostluq tellerini eks etdiren Hindistana mehebbetle kitabi olkemizde ve xaricde boyuk rezenansa sebeb oldu Kitab genis xalq kutlesi terefinden sevilmekle yanasi prezident numayendeliyine ve Moskvadaki kitab palatasina da teqdim olundu Tofiq Eliyev Idareetme Sistemleri Institutunun kollektivi ile birlikde Bir muddet sonra kitab Bombeydeki Raj Kapur studiyasina da gonderildi Isiq nesriyyati terefinden buraxilan Hindistana mehebbetle kitabina gore Tofiq Mukes kecmis metbuat naziri millet vekili Sabir Rustemxanliya semimi qelbden tesekkurunu bildirmisdir 1994 cu ilde AzTV kanali ile dahi bestekar Tofiq Quliyevin istiraki ile Tofiq Mukese hesr olunmus Hindistana mehebbetle filmi numayis olundu Tezlikle bu ve ya diger audio video verilisleri Youtube sehifesinde oz eksini tapdi 2005 ci ilde 3 10 Iyul gunlerinde Bakida kecirilen Hindistan gunleri heftesinde seherin muxtelif guselerinde Tofiq Mukesin hindi dilinde musiqili cixislari olmusdur 2005 ci il 15 avqust gunu ise Hindistanin musteqilliyinin 58 ci il donumu munasibeti ile Avropa hotelinde Azerbaycan Hindistan numayendeliyi ile onun elmi medeni diskussiyasi kecirilmisdir Hindistanin Azerbaycandaki kecmis selahiyyetli sefiri cenab C Pande iki dost xalqin birge tedbirlerinde Tofiq Mukesi oraya celb etmisdir 2016 ci il 14 Iyun tarixinde ise Tezadlar qezetinde respublikanin emekdar muellimi Selim Ezimovun teqdimati ile cap olunan Tofiq Mukes xemsesi meqalesi de boyuk sensasiyaya sebeb olmusdur Elmi fealiyyeti Redakte 2006 ci ilde emekdar elm xadimi professor Melik Baxis Babayevin redaktorlugu ile Maraq ve Mentiq jurnalinin sentyabr 9 16 sayinda Tofiq Eliyevin insanlarda boyuk maraq doguran Sonlu ve sonsuzlugun vehdeti meqalesi derc olunmusdur Meshur yunan alimi Aristotelin 0 yaxud 1 prinsipinin izi ile gederek meqalede riyaziyyatin esas anlayislarindan biri olan sonlu ve sonsuzlugun vehdeti meselesi tedqiq olunmusdur Coxlug un tekamulu sayesinde onun Say la vehdetliyi 1 1 1 1 ve 0 0 0 0 kimi qeyri mueyyenliklere getirib cixartdi Konkret meselenin helli sonlu ya da qeyri mehdud davamliliga getirildiyi halda sonlu kemiyyetin ozu sonsuz prosesle ifade oluna bilir Insanin ozunun varligi onu ebedi yoxluga ebedi olum prosesine getirib cixarir yeni sonlu varliq sonsuz yoxluga cevrilir Natural ededler sirasinin hududsuz davam oluna bilmesi halindan sonra sonsuzluq ideyasi esasli olaraq riyaziyyata daxil oldu Meshur rus alimi A A Markov gostermisdir ki sonsuzluq anlayisi abstraksiyadan kecerek elmde yer almisdir Aktual sonsuzluq deyilen anlayisa gore tekce sonlu yox sonsuz coxluqlarin da butun elementleri eyni zamanda movcud sayilir Anaksadorun konsepsiyasina geldikde ise potensial sonsuzluq movcud oluna bilecek proses kimi derk olunur Eleyli Zenon meshur Dixotomiya aporiyasinda parcanin sonsuz bolunmeye malik oldugunu ferz ederek o hereket eden cisimin hec zaman parcanin uc noqtesine cata bilmemesini isbat etmeye cehd gostermisdir Meqsede catmaq ucun cisim evvelce yolun yarisini sonra parcanin dorde birini sonra sekkizde birini ve s duz sonsuzluga kimi kecmelidir Neticede sonsuz azalan sira alinar 1 2 1 4 1 8 1 2n Bu sebebden yunan alimleri sonsuz proseslerden istifade etmekden imtina etseler de Demokrit bu cetinliklerden Anaksadorun potensial sonsuzluq anlayisini inkar etmesi yolu ile ozunu azad etmeye calisirdi Meselen o hesab edirdi ki fiziki cisimlerin bolunme prosesi sonsuz ola bilmez Ele bir limit vardir ki daha sonra bolunme mumkun deyildir Cisimin bu bolunmeyen hissecikleri atomlardir G Kantor potensial ve artual sonsuzluq arasindaki elaqeni yaxsi gorurdu O sonlu ve sonsuzluq arasinda askar ziddiyeti hiss etmese de her defe sonlu ve sonsuzlugun ferqinde keyfiyyetce ozunemexsuslugu gorurdu Sonlu coxluqlarda say miqdar anlayislarina oxsar olaraq guc anlayisinin elme daxil olunmasi Kantorun xidmetidir Bu anlayisa gore sonsuz coxluq ele bir coxluqdur ki onun terkib hissesi guc etirabari ile butun coxluga beraberdir Onun fikrince hesabi coxluq natural siraya qeyri hesabi coxluq ise heqiqi ededler coxluguna ekvivalent olan bir coxluqdur Kantor gostermisdir ki sonsuz coxluqlarda elementlerin nizami ehemiyyet kesb edir Meselen eger biz sonsuz coxluqa soldan 1 elave etsek onda bu sonsuz coxlugun gucunu deyismir Eger sonsuz kullunu temsil eden w ededine sagdan 1 elave etsek onda yeni bir eded alinar yeni w 1 Bu ise w ededinden ferqlidir Amma 1 w w Buradan bele cixir ki sonsuz ededler yaxud Kantorun dediyi kimi transfinit ededler ucun kommutativlik qanunu quvvede qalmir 2 2009 cu ilde Akademik Mahmud Kerimovun rehberlik etdiyi Elm ve Heyat jurnalinin 1 ci sayinda derc olunan Tofiq Eliyevin Sonlu kemiyyetlerin sonsuzluga getirlmesi meqalesi boyuk sensasiyaya sebeb oldu Meqalede sonlu kemiyyetlerin sonsuzluga getirilmesi meselesi zencirvari kesrler sonlu kemiyyetlerin sonsuz prosesle ifadesi natural ededlerin toplananlara ayrilisi problemi kimi misallar oz eksini tapmisdir Tutaq ki a ixtityari heqiqi ededdir q1 ile a ni asmayan en boyuk tam ededi isare edek Eger a tam deyilse onda a q1 1 a2 a2 gt 1 a2 q2 1 a3 a3 gt 1 ve s Bu metodla zencirvari kesr alinir Alinan zencirvari kesre Xincin ayrilisi deyilir Gostermek olar ki a rasional olduqda alinan kesr sonlu a irrasional olduqda ise kesr qeyri mehdud davam edir Ixtiyari a b heqiqi ededleri ucun a2 2ab b2 a b 2 eyniliyi dogrudur Hind riyaziyyatcisi S Ramanucan ededler nezeriyyesinin murekkeb problemlerinden biri olan natural ededlerin toplananlara ayrilisi problemini meharetle hell etmisdir O gostermisdir ki n natural ededinin ayrilisinin sayi olan p n ededi bele bir quvvet sirasi ile baglidir p 4 p 9 x p 14 x2 p 5n 1 xn 1 x lt 1 olduqda bu sira hemise yigilandir 3 Tofiq Eliyevin 2011 ci ilde Azerbaycanin ilk riyaziyyatci professoru Idareetme Sistemleri Institutunun Idareetmenin ehtimal usullari laboratoriyasinin mudiri Tamilla Nesirova ile birge yazdigi Ehtimal kitabinda ehtimal nezerriyyesinin mahiyyetini tehlil eden ayri ayri heyati misallar getirikmekle ergodig nezeriyyenin boyuk ededlerin guclendirilmis qanunlarinin boyuk ededler qanununun helline xususi yer ayrilmisdir Kitabda bu istiqametde Guzgu inikasi prinsipinden istifade olunaraq tesadufi dolasma kimi klassik meselenin helli de oz eksini tapmisdir 2016 ci ilde AMEA nin Elm ve heyat jurnalinin 3 458 sayinda jurnalin mesul katibi Turan Rehimovanin reyi esasinda Tofiq Eliyevin BDU nun professoru Nihan Eliyevle birge Iki natural ededin hasilinin tesviri ile bagli bir Ramanucan dusturunun umumilesmesi meqalesi derc olunmusdur Meqalede Ramanucandan ferqli olaraq verilmis N natural ededinin n n k n k 1 2 hasilleri ile yaxud sonsuz sayda radikallarla tesvirlerinin tapilmasi metodu verilmisdir 4 Cenab Tofiq Eliyev Bu teqdimat millet atasi M Gandinin sevimli himni olan Vaysnav Jan mahnisinini gozel ifasi ucun gosterdiyiniz seylerin qiymetlendirilmesi yolunda bir gostericidir Sizin musiqi tohveniz sulh ve qeyri zorakiliq carcisinin 150 illik yubileyine hesr olunmusdur Musiqi tohveniz Bakida Hindisran sefirliyi ve butun hindliler terefinden yuksek qiymetlendirilmisdir O hem de Hindistan ve Azerbaycan arasinda dostluq elaqelerinin mohkemlenmesine komek edir 10 yanvar 2019 il Hind sefirliyi Mukafatlari Redakte2017 ci ilin sentyabr ayinda AVROPA NESR METBUAT EVI terefinden Eliyev Tofiq Movsum oglu EN YAXSI VETENPERVER TEDQIQATCI ALIM qizil medal ile teltif olunmusdur 5 oktyabr 2018 ci il tarixde Azerbaycan Dovlet Mahni Teatrinda Sulhun ve qeyri zorakiligin mudafiyecisi Mahatma Gandinin 150 illik yubileyi munasibetile kecirilen xatire gecesinde Hindistanin Bakidaki Sefiri Cenab Sancay Rana taninmis mugenni Cenab Tofiq Eliyeve Mukes Hindistan ile Azerbaycan arasinda dostluq elaqelerinin six emekdasligin guclendirilmesinde gosterdiyi desteye gore tesekkurunu bildirmekle ona sertifikat teqdim etmisdir 3 iyun 2019 cu ilde Mahatma Qandinin 150 illiyine hesr olunmus Beynelxalq Velosiped yurusu gununde Hindistanin Azerbaycandaki sefiri cenab B Valnanvavna Foto ve video carxlardan ibaret 336 sehifelik boyuk hecmli Vaishnav Jan To Tene Kahiye kitabini Tofiq Mukes Eliyeve hediyye etmisdir 5 6 Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Tofiq Mukes Xemse si Tofiq Eliyev Sonlu ve sonsuzlugun vehdeti Maraq ve Mentiq 2006 9 16 Tofiq Eliyev Sonlu kemiyyetlerin sonsuzluga getirlmesi Elm ve Heyat 2009 1 Tofiq Eliyev Iki natural ededin hasilinin tesviri ile bagli bir Ramanucan dusturunun umumilesmesi Elm ve Heyat 2016 3 458 Mahatma Qandinin anadan olmasinin 150 illik yubileyi munasibetile Bakida veloyurus kecirilib Mahatma Qandinin anadan olmasinin 150 illiyine hesr edilmis xatire merasimiXarici kecidler RedakteTofiq Mukes Tofiq Mukes kitablari ve elmi fealiyyetiMenbe https az wikipedia org w index php title Tofiq Eliyev riyaziyyatci amp oldid 6076939, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.