Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Termiki analiz – materialşünaslıqın bir hissəsi olub, temperaturun təsiri altinda materialların xassələrinin dəyişməsini öyrənir.
Növləri
Ümumiyyətlə termik analiz üsulunun bir sıra növləri vardır.. Onlar bir-birindən materialın hansı xassəsinin təyin olunması ilə fərqlənirlər:
- Differensial termik analizi (DTA): temperatur;
- Differensial skaner kalometriyasi (DSC): istilik;
- Termoqravimetriya analizi (TGA): kütlə;
- Differensial termoqravimetriya (DTG): kütlənin dəyişmə sürəti;
- Termomexaniki analiz (TMA): uzunluq ölçüləri;
- Dilatometriya (DİL): həcm;
- Dinamik mexanik analizi (DMA): mexanik sərtlik və amortizasiya;
- Dielektrik termiki analiz (DET): dielektrik keçicilik və itki əmsali;
- Ayrılan qazların analizi (AQA): parçalanma qaz məhsulları;
- Termooptiki analiz (TOA): optik xassələr;
- Vizual-politermiki analiz (VPA): forma görünüşü;
- Lazer impuls analizi (LİA): temperatur profili;
- Termomaqnit analizi (TMA): maqnit xassələrini.
Metodların mahiyyəti
Bütün bu metodların mahiyyətini birləşdirən odur ki, nümunənin hayı (reaksiyası) temperatur (və vaxt) funksiyası kimi qeyd olunur. Adətən temperatur dəyişikliyi əvvəlcədən müəyyən edilmiş proqrama uyğun olaraq həyata keçililir – bu, sabit bir sürətlə temperaturun artımı və ya azalması (xətti isitmə/soyutma), ya da müxtəlif temperaturda bir sıra ölçülərdir (pilləli izotermik ölçülər). Bəzən daha mürəkkəb temperatur profilləri də istifadə olunur. Onlar ostsilik (adətən sinusoidal və ya düzbucaglı rəqs etmə şəklindədir) isitmə sürətini (modulyasiya edilmiş temperatur ilə termik analiz) və ya sistemin xüsiyyətlərindəki dəyişikliklərə cavab olaraq isitmə sürətinin dəyişilməsini (nümunə tərəfdən nəzarətli termik analiz) istifadə edirlər. Nümunə temperaturuna nəzarət etməklə yanaşı, ölçmələrin alındığı mühitin (məsələn, atmosferin) də nəzarət edilməsi vacibdir. Ölçmələr hava və ya inert qaz (məsələn, argon və ya helium) mühitində həyata keçirilə bilər. Bir reduktiv və reaktiv (kimyəvi cəhətdən aktiv)qaz atmosferi də istifadə olunur, nümunələr su və ya digər mayelərdə yerləşdirilir. Reversiv qaz xromatoqrafiyası qaz və buxarların bir səthlə qarşılıqlı əlaqəsini öyrənən bir üsuldur, ölçülər tez-tez müxtəlif temperaturlarda aparılır ki, onlar termik analiz növlərindən biri hesab edilə bilər. Atom-qüvvə mikroskopiyası səthlərin topoloji və mexaniki xüsusiyyətlərini yüksək fəzada həll etmə qabilliyyətini qöstərmək üçün incə zonddan istifadə edir. İsti zonda və (və ya) nümunə temperaturuna nəzarət edərək, fəzada həll etmə termik analiz metodunu həyata keçirmək mümkündür. Eyni zamanda termik analiz, strukturlar vasitəsilə istilik köçürməsini öyrənmək üçün əsas metodlardan biri kimi istifadə olunur. Belə sistemlərin davranışını və xüsusiyyətlərini modelləşdirmək üçün əsas məlumatlar istilik tutumu və istilik keçiriciliyinin ölçülməsi ilə əldə edilir.
Sinxron termiki analiz
Sinxron termiki analiz (STA) termoqravimetriyanı (TGA) differensial termik analizi (DTA) və ya differensial skaner kalometriyasi (DSC) ilə bir ölçmədə birləşdirən üsuldur.
Sinxron analizində istiliyin axınındakı və nümünənin kütləsindəki dəyişiklik eyni vaxtda qeydə alınaraq temperaturun və ya zamanın funksiyasi kimi ölçülür, adətən bu halda nəzarət olunan atmosferdən istifadə olunur. Bu cür sinxron analiz, ölçmələrin məhsuldarlığını artırmaqla yanaşı nəticələrin interpretasiyasını da asanlaşdırır. Bu da kütlə dəyişikliyi ilə müşayiət olunmayan (məsələn, faza keçidləri) kütlə dəyişikliyi baş verən (məsələn, dehidratasiya) endo- və ekzotermik proseslərini ayırmaq ehtimalı ilə bağlıdır. STA qurğusunu bir qaz fazalı analiz sistemi (EGA), İQ-furye spektroskopiyası (İQ-furye), və ya kütlə spektrometriyası (MS) ilə təmin etməklə əldə edilən məlumatları daha da genişləndirilmək olar. Bir çox müasir termoanalizatorlar sobanın çıxışı yoluna infraqırmızı spektrofotometrini birləşdirməyə imkan verir, bu da qazın kimyəvi tərkibinin birbaşa analizinə imkan yaradır.
Metodologiya
Termo-analizator kiçik bir elektrik sobada yerləşdirilən çınqıllar ilə (adətən platindan olan) yüksək dəqiqlikliyi olan tərəzidən ibarətdir. Nümunənin yaxınlığında, məsələn çınqılın altında yüksək dəqiqlikli temperaturu ölçən nəzarətli termocüt yerləşir. Sobanın kamerası oksidləşmənin və ya digər istənilməyən reaksiyaların qarsısını almaq üçün inert qaz ilə doldurula bilər. Ölçmə avadanlığına nəzarət etmək və oxumaq üçün kompüter istifadə olunur. Analiz prosesində temperatur sabit sürətlə yüksəlir və çınqılda olan maddə kütləsinin dəyişməsi temperaturun funksiyası olaraq qeyd olunur. Temperaturun üst sərhədi yalnız cıhazın imkanları ilə məhdudlaşır və 15000C və ya daha çox ola bilər. Eyni zamanda sobanın yaxşı istilik izolyasiyası olduğuna görə xarici səthdə olan temperatur aşağı səviyyədədir və yanığa səbəb olmur.
Tətbiq edilmə sahəsi
STA üsulu materiallarin tərkibi, termiki və termooksidləşmə stabilliyi, faza keçidləri və kimyəvi reaksiyaların kinetikası barədə məlumat əldə etməyə imkan verir. Bu analiz maddələrin parçalanma temperaturunu, materialların nəmlik miqdarını, maddəni təşkil edən üzvi və qeyri-üzvi komponentlərin nisbətini, partlayıcı maddələrin parçalanma nöqtəsini və həll olunan maddələrin quru qalıqlarını təyin etmək üçün tədqiqat təcrübəsində geniş şəkildə istifadə olunur. Bu metod yüksək temperaturlarda olan korroziya dərəcəsini müəyyən etmək üçün də uyğundur. Və s. STA elmi və zavod laboratoriyalarında geniş istifadə olunur:
- kimya sənayesində (plastik, kauçuk, laklar və boyalar istehsalı);
- əczaçılıq sənayesində;
- qida sənayesində;
- mədən sənayesində və metallurgiyada;
- mineralogiyada;
- geyri-üzvi, üzvi və fiziki kimya sahəsində və s.
Həmçinin bax
Mənbə
- Уэндландт У. Термические методы анализа = Thermal Methods of Analysis/ Пер. с англ. под ред.Степанова В.А. и Берштейна В.А. – М.: Мир, 1978. – 526 с.
- Paulik F., Paulik J., Erdey L. Derivatography A complex method in thermal analysis. Talanta, 1966. – 13. – P. 1405-30.
- Егунов В.П. Введение в термический анализ. – Самара, 1996. – 270 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Termiki analiz materialsunasliqin bir hissesi olub temperaturun tesiri altinda materiallarin xasselerinin deyismesini oyrenir NovleriUmumiyyetle termik analiz usulunun bir sira novleri vardir Onlar bir birinden materialin hansi xassesinin teyin olunmasi ile ferqlenirler Differensial termik analizi DTA temperatur Differensial skaner kalometriyasi DSC istilik Termoqravimetriya analizi TGA kutle Differensial termoqravimetriya DTG kutlenin deyisme sureti Termomexaniki analiz TMA uzunluq olculeri Dilatometriya DIL hecm Dinamik mexanik analizi DMA mexanik sertlik ve amortizasiya Dielektrik termiki analiz DET dielektrik kecicilik ve itki emsali Ayrilan qazlarin analizi AQA parcalanma qaz mehsullari Termooptiki analiz TOA optik xasseler Vizual politermiki analiz VPA forma gorunusu Lazer impuls analizi LIA temperatur profili Termomaqnit analizi TMA maqnit xasselerini Metodlarin mahiyyetiButun bu metodlarin mahiyyetini birlesdiren odur ki numunenin hayi reaksiyasi temperatur ve vaxt funksiyasi kimi qeyd olunur Adeten temperatur deyisikliyi evvelceden mueyyen edilmis proqrama uygun olaraq heyata kecililir bu sabit bir suretle temperaturun artimi ve ya azalmasi xetti isitme soyutma ya da muxtelif temperaturda bir sira olculerdir pilleli izotermik olculer Bezen daha murekkeb temperatur profilleri de istifade olunur Onlar ostsilik adeten sinusoidal ve ya duzbucagli reqs etme seklindedir isitme suretini modulyasiya edilmis temperatur ile termik analiz ve ya sistemin xusiyyetlerindeki deyisikliklere cavab olaraq isitme suretinin deyisilmesini numune terefden nezaretli termik analiz istifade edirler Numune temperaturuna nezaret etmekle yanasi olcmelerin alindigi muhitin meselen atmosferin de nezaret edilmesi vacibdir Olcmeler hava ve ya inert qaz meselen argon ve ya helium muhitinde heyata kecirile biler Bir reduktiv ve reaktiv kimyevi cehetden aktiv qaz atmosferi de istifade olunur numuneler su ve ya diger mayelerde yerlesdirilir Reversiv qaz xromatoqrafiyasi qaz ve buxarlarin bir sethle qarsiliqli elaqesini oyrenen bir usuldur olculer tez tez muxtelif temperaturlarda aparilir ki onlar termik analiz novlerinden biri hesab edile biler Atom quvve mikroskopiyasi sethlerin topoloji ve mexaniki xususiyyetlerini yuksek fezada hell etme qabilliyyetini qostermek ucun ince zonddan istifade edir Isti zonda ve ve ya numune temperaturuna nezaret ederek fezada hell etme termik analiz metodunu heyata kecirmek mumkundur Eyni zamanda termik analiz strukturlar vasitesile istilik kocurmesini oyrenmek ucun esas metodlardan biri kimi istifade olunur Bele sistemlerin davranisini ve xususiyyetlerini modellesdirmek ucun esas melumatlar istilik tutumu ve istilik keciriciliyinin olculmesi ile elde edilir Sinxron termiki analizSinxron termiki analiz STA termoqravimetriyani TGA differensial termik analizi DTA ve ya differensial skaner kalometriyasi DSC ile bir olcmede birlesdiren usuldur Sinxron analizinde istiliyin axinindaki ve numunenin kutlesindeki deyisiklik eyni vaxtda qeyde alinaraq temperaturun ve ya zamanin funksiyasi kimi olculur adeten bu halda nezaret olunan atmosferden istifade olunur Bu cur sinxron analiz olcmelerin mehsuldarligini artirmaqla yanasi neticelerin interpretasiyasini da asanlasdirir Bu da kutle deyisikliyi ile musayiet olunmayan meselen faza kecidleri kutle deyisikliyi bas veren meselen dehidratasiya endo ve ekzotermik proseslerini ayirmaq ehtimali ile baglidir STA qurgusunu bir qaz fazali analiz sistemi EGA IQ furye spektroskopiyasi IQ furye ve ya kutle spektrometriyasi MS ile temin etmekle elde edilen melumatlari daha da genislendirilmek olar Bir cox muasir termoanalizatorlar sobanin cixisi yoluna infraqirmizi spektrofotometrini birlesdirmeye imkan verir bu da qazin kimyevi terkibinin birbasa analizine imkan yaradir Metodologiya Termo analizator kicik bir elektrik sobada yerlesdirilen cinqillar ile adeten platindan olan yuksek deqiqlikliyi olan tereziden ibaretdir Numunenin yaxinliginda meselen cinqilin altinda yuksek deqiqlikli temperaturu olcen nezaretli termocut yerlesir Sobanin kamerasi oksidlesmenin ve ya diger istenilmeyen reaksiyalarin qarsisini almaq ucun inert qaz ile doldurula biler Olcme avadanligina nezaret etmek ve oxumaq ucun komputer istifade olunur Analiz prosesinde temperatur sabit suretle yukselir ve cinqilda olan madde kutlesinin deyismesi temperaturun funksiyasi olaraq qeyd olunur Temperaturun ust serhedi yalniz cihazin imkanlari ile mehdudlasir ve 15000C ve ya daha cox ola biler Eyni zamanda sobanin yaxsi istilik izolyasiyasi olduguna gore xarici sethde olan temperatur asagi seviyyededir ve yaniga sebeb olmur Tetbiq edilme sahesi STA usulu materiallarin terkibi termiki ve termooksidlesme stabilliyi faza kecidleri ve kimyevi reaksiyalarin kinetikasi barede melumat elde etmeye imkan verir Bu analiz maddelerin parcalanma temperaturunu materiallarin nemlik miqdarini maddeni teskil eden uzvi ve qeyri uzvi komponentlerin nisbetini partlayici maddelerin parcalanma noqtesini ve hell olunan maddelerin quru qaliqlarini teyin etmek ucun tedqiqat tecrubesinde genis sekilde istifade olunur Bu metod yuksek temperaturlarda olan korroziya derecesini mueyyen etmek ucun de uygundur Ve s STA elmi ve zavod laboratoriyalarinda genis istifade olunur kimya senayesinde plastik kaucuk laklar ve boyalar istehsali eczaciliq senayesinde qida senayesinde meden senayesinde ve metallurgiyada mineralogiyada geyri uzvi uzvi ve fiziki kimya sahesinde ve s Hemcinin baxTermoqravimetriya MenbeUendlandt U Termicheskie metody analiza Thermal Methods of Analysis Per s angl pod red Stepanova V A i Bershtejna V A M Mir 1978 526 s Paulik F Paulik J Erdey L Derivatography A complex method in thermal analysis Talanta 1966 13 P 1405 30 Egunov V P Vvedenie v termicheskij analiz Samara 1996 270 s