Bu məqalədə artırılmasına ehtiyac var. |
Bu, , çünki hansısa məqalədən bu məqaləyə verilmiş keçid yoxdur. |

Səyahət edən tacir (ing. ing. travelling salesman problem (TSP)) - informatikada həlli çətin olan məsələlərdən biridir. Səyahət edən tacir belə bir sual soruşur: "Mənə şəhərlərin siyahısı və şəhərlər arasında məsafə verilibdir. Görəsən, bütün şəhərlərə səyahət edib və evə qayıtmaq üçün ən qısa yol hansıdır? Amma bir şərtlə ki, bir şəhəri iki dəfə ziyarət etməyim." Ilk baxışdan çox sadə görünən bu sual, əslində informatikada məsələdir.
Bu məsələ ilk dəfə 1930 ildə formalaşdırılıb və ən çox öyrənilmiş optimallaşdırma məsələlərindən biridir. Bir çox optimallaşdırma metodu üçün benchmark (etalon) kimi istifadə olunur. Baxmayaraq ki, səyahət edən tacir hesablama baxımdan çətin məsələdir, on minlərlə şəhər üçün bu məsələni dəqiq və heuristik həlləri var. Hətta milyonlarla şəhər üçün bu məsələni 1% səhvlə həll etmək mümkündür.
Səyahət edən tacirin bir neçə tətbiq sahəsi var, nümunə olaraq, planlaşdırma, logistika və microçip sahələrini göstərmək olar. Bir azca dəyişdirilmiş forması isə daha geniş istifadə olunur, məsələn, DNA ardıcıllığının tapılmasında. Bunun üçün "şəhər" olaraq DNA fraqmentlərini, "şəhərlər arasında məsafə" olaraq isə DNA fraqmentləri arasında oxşar ölçü vahidini götürmək lazımdır. Səyahət edən tacir eyni zamanda astronomiyada da istifadə oluna bilər. Belə ki, astronomlar teleskopu müşahidə etdikləri cisimlər arasında hərəkət etdirərkən, teleskopun hərəkət vaxtını minimallaşdırmaq istəyirlər.
Qraf məsələsi
| ]
Səyahət edən tacir məsələsi qraf kimi göstərmək olar. Belə ki, qrafın təpə nöqtələri - şəhərləri, qrafın tilləri isə, şəhərlər arasındakı yolu təsvir edir. Beləliklə, minimallaşdırma məsələsi qrafın hər hansı təpəsindən çıxmaqla bütün təpələri bir dəfə gəzib, həmin təpəyə qayıtmaq məsələsinə çevrilir.
Heuristik və aproksimasiya alqoritmləri
| ]Bir çox heuristik və aproksimasiya alqoritmləri sürətli şəkildə yaxşı həll tapmağa kömək edir. Müasir metodlar böyük problemlər (milyonlarla şəhər) üçün az bir zamanda optimala yaxın (optimaldan 2-3% fərqli) həll tapır.
Heuristik yanaşmanın bir neçə kateqoriyası var.
Konstruktiv heuristika
| ]
Ən yaxın qonşu alqoritmi (Acgöz alqoritm kateqoriyasına aiddir) növbəti addım kimi tacirin ən yaxın gəzilməmiş şəhərə getməyinə imkan verir. Bu alqoritm çox qısa zamanda qısa yolu tapır.
İstinadlar
| ]- See the TSP world tour problem which has already been solved to within 0.05% of the optimal solution. [1] Arxivləşdirilib 2021-02-25 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Bu meqalede daxili kecidlerin artirilmasina ehtiyac var Lutfen meqalelerin elaqelendirilmesine komek etmek ucun movzuya uygun basqa sehifelere daxili kecidler elave etmekle bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin dekabr 2023 Bu tenha meqaledir cunki hansisa meqaleden bu meqaleye verilmis kecid yoxdur Lutfen elaqeli meqalelerden bu sehifeye kecid vermeye calisin dekabr 2023 Seyahet eden tacir meselesinin helli Qara xett butun qirmizi noqteleri birlesdiren en qisa yoldur Seyahet eden tacir ing ing travelling salesman problem TSP informatikada helli cetin olan meselelerden biridir Seyahet eden tacir bele bir sual sorusur Mene seherlerin siyahisi ve seherler arasinda mesafe verilibdir Goresen butun seherlere seyahet edib ve eve qayitmaq ucun en qisa yol hansidir Amma bir sertle ki bir seheri iki defe ziyaret etmeyim Ilk baxisdan cox sade gorunen bu sual eslinde informatikada meseledir Bu mesele ilk defe 1930 ilde formalasdirilib ve en cox oyrenilmis optimallasdirma meselelerinden biridir Bir cox optimallasdirma metodu ucun benchmark etalon kimi istifade olunur Baxmayaraq ki seyahet eden tacir hesablama baximdan cetin meseledir on minlerle seher ucun bu meseleni deqiq ve heuristik helleri var Hetta milyonlarla seher ucun bu meseleni 1 sehvle hell etmek mumkundur Seyahet eden tacirin bir nece tetbiq sahesi var numune olaraq planlasdirma logistika ve microcip sahelerini gostermek olar Bir azca deyisdirilmis formasi ise daha genis istifade olunur meselen DNA ardicilliginin tapilmasinda Bunun ucun seher olaraq DNA fraqmentlerini seherler arasinda mesafe olaraq ise DNA fraqmentleri arasinda oxsar olcu vahidini goturmek lazimdir Seyahet eden tacir eyni zamanda astronomiyada da istifade oluna biler Bele ki astronomlar teleskopu musahide etdikleri cisimler arasinda hereket etdirerken teleskopun hereket vaxtini minimallasdirmaq isteyirler Qraf meselesi span Simmetrik 4 seherle Seyahet eden tacir meselesi qraf kimi gostermek olar Bele ki qrafin tepe noqteleri seherleri qrafin tilleri ise seherler arasindaki yolu tesvir edir Belelikle minimallasdirma meselesi qrafin her hansi tepesinden cixmaqla butun tepeleri bir defe gezib hemin tepeye qayitmaq meselesine cevrilir Heuristik ve aproksimasiya alqoritmleri span Bir cox heuristik ve aproksimasiya alqoritmleri suretli sekilde yaxsi hell tapmaga komek edir Muasir metodlar boyuk problemler milyonlarla seher ucun az bir zamanda optimala yaxin optimaldan 2 3 ferqli hell tapir Heuristik yanasmanin bir nece kateqoriyasi var Konstruktiv heuristika span En yaxin qonsu alqoritmi 7 seher ucun Baslangic noqte deyisdirilende hell de deyisilir En yaxin qonsu alqoritmi Acgoz alqoritm kateqoriyasina aiddir novbeti addim kimi tacirin en yaxin gezilmemis sehere getmeyine imkan verir Bu alqoritm cox qisa zamanda qisa yolu tapir Istinadlar span See the TSP world tour problem which has already been solved to within 0 05 of the optimal solution 1 Arxivlesdirilib 2021 02 25 at the Wayback Machine Kateqoriya AlqoritmlerGizli kateqoriyalar Daxili kecid azligi olan meqalelerTenha meqaleler
