fbpx
Wikipedia

Su qıtlığı

Su qıtlığı – suya olan tələbatın şirin su resursları tərəfindən qarşılanmamasıdır. Su qıtlığı problemi bütün qitələri əhatə edir. 2015-ci ildə Dünya İqtisadi Forumu növbəti onillikdə su qıtlığını ən böyük qlobal risk kimi qiymətləndirdi. Dünya əhalisinin üçdə ikisi (4 milyard nəfər) ildə ən azı bir ay müddətində ciddi su qıtlığı şəraitində yaşamalı olur. Yarım milyard insan isə il boyu ciddi su qıtlığından əziyyət çəkir . Dünyanın böyük şəhərlərinin yarısında su qıtlığı problemi vardır.

Dünyadakı suyun cəmi 0.014 faizi şirin olmaqla yanaşı əlçatandır (dünyadakı suyun 97 faizi duzlu sudur). Texniki baxımdan isə insanlığı təmin etmək üçün kifayət qədər şirin su mövcuddur. Lakin, su resurslarının qeyri-bərabər paylanması nəticəsində bəzi coğrafi ərazilər həddindən artı nəmişlikdir, bəzi ərazilər isə quraqlıqdır. Əlavə olaraq son onilliklərdə şirin suya olan təlabatın artması su qıtlığını daha da kəskinləşdirir. Əgər indiki trendlər davam etsə gözlənilirki 2030-cu ildə suya olan təlabat su təminatını 40 faiz üstələyəcəkdir.

Dünya əhalisinin artması, həyat standartlarının yüksəlməsi, istehlak tərzinin dəyişməsi və irriqasiyalaşmış kənd təsərrüfatının genişlənməsi suya olan təlabatın artmasını şərtləndirən əsas səbəblərdir. Daşqın və quraqlıq kimi dəyişkən hava şəraiti ilə müşahidə olunan iqlim dəyişikliyi, meşəsizləşmə, çirklənmənin artması və sudan istifadədə israfçılıq su təminatında məhdudiyyətə gətirib çıxarır. İqtisadi inkişaf bu prosesi daha da gücləndirə bilər, lakin vaxtında müəyyən etməklə səbəblərdə yayınmaq olar və ya təsirini azaltmaq olar.

Artıq bəzi ölkələr sübut ediblər ki, iqtisadi artımla sudan istifadə arasındakı asıllığı aradan qaldırmaq olar. Məsələn, Avstraliyada 2001-2009-cu illər arasında 30 faizlik iqtisadi artıma baxmayaraq su istehlakı 40 faiz azalmışdır. BMT-nin Beynəlxalq Resurslar Paneli qeyd edir ki, hökumətlər nəhəng və səmərəsiz layihələrə (barja, kanal, su kəmərləri) investisiya qoymağa meyillidilər. Bu meqa layihələr isə nə ekoloji cəhətdən davamlı, nə də iqtisadi cəhətdən etibarlıdırlar. Elmi Panelə görə isə iqtisadi böyümə ilə sudan istifadə arasında bağlılığın aradan qaldırılmasının ən səmərəli yolu hökumətlər tərəfindən holistik su idarə etmə planlarının hazırlanmasıdır. Bu planlar suyun mənbədən bölüşdürülməsi, iqtisadi istehlakı, təmizlənməsi, yenidən istifadəsi və ətraf mühitə qaytarılması kimi bütöv su dövranını özündə əks etdirilməlidir.

Təhcizat və tələb

 
Şirin sudan qlobal istifadə (2016 FAO materialı).

Yer üzərindəki içməli və asanlıqla əldə oluna bilinən şirin su səht suları (çaylar və göllər) və yeraltı sular (akiferlər) olmaqla 14000 kub kilometrdir. Bu həcmin isə yalnız 5000 kub kilometri insanlar tərəfindən istifadə və yenidən istifadə olunur. Lakin, nəzəri olaraq 7 milyardlıq dünya əhalisinin ehtiyaclarını ödəmək kifayət qədər şirin su ehtiyatları vardır, hətta dünya əhalisi 9 milyard və daha çox olsa belə düzgün bölüşdürülmə nəticəsində hamını su ilə təhciz etmək olar.

Su qıtlığına əsas səbəb kənd təsərrüfatında (əkinçilikmaldarlıq) və sənayedə sudan ekstensiv formada istifadə olunmasıdır. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə inkişaf etmiş ölkələrə nisbətən 10 dəfə çox su istifadə olunur. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə suyun həddindən artıq istehlak olunmasına səbəb gündəlik istehlak mallarının istehsalı və pambıq, kətan, şəkər çuğunduru kimi məhsulların istifadəsidir. Bu məhsulların əksər hissəsi isə inkişaf etmiş ölkələrə ixrac olunur.

Həmçinin bax

İstinad

  1. https://www.weforum.org/agenda/2015/01/why-world-water-crises-are-a-top-global-risk/
  2. http://advances.sciencemag.org/content/advances/2/2/e1500323.full.pdf
  3. https://www.weforum.org/agenda/2017/03/building-freshwater-resilience-to-anticipate-and-address-water-crises/
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Environment_International
  5. https://www.worldwildlife.org/threats/water-scarcity
  6. http://www.fao.org/docrep/016/i3015e/i3015e.pdf
  7. https://www.unenvironment.org/regions/north-america
  8. http://www.ncdo.nl/sites/default/files/Globaliseringsreeks%203%20Water.pdf

qıtlığı, suya, olan, tələbatın, şirin, resursları, tərəfindən, qarşılanmamasıdır, problemi, bütün, qitələri, əhatə, edir, 2015, ildə, dünya, iqtisadi, forumu, növbəti, onillikdə, qıtlığını, böyük, qlobal, risk, kimi, qiymətləndirdi, dünya, əhalisinin, üçdə, ik. Su qitligi suya olan telebatin sirin su resurslari terefinden qarsilanmamasidir Su qitligi problemi butun qiteleri ehate edir 2015 ci ilde Dunya Iqtisadi Forumu novbeti onillikde su qitligini en boyuk qlobal risk kimi qiymetlendirdi 1 Dunya ehalisinin ucde ikisi 4 milyard nefer ilde en azi bir ay muddetinde ciddi su qitligi seraitinde yasamali olur 2 Yarim milyard insan ise il boyu ciddi su qitligindan eziyyet cekir 2 Dunyanin boyuk seherlerinin yarisinda su qitligi problemi vardir 3 Dunyadaki suyun cemi 0 014 faizi sirin olmaqla yanasi elcatandir dunyadaki suyun 97 faizi duzlu sudur Texniki baximdan ise insanligi temin etmek ucun kifayet qeder sirin su movcuddur Lakin su resurslarinin qeyri beraber paylanmasi neticesinde bezi cografi eraziler heddinden arti nemislikdir bezi eraziler ise quraqliqdir Elave olaraq son onilliklerde sirin suya olan telabatin artmasi su qitligini daha da keskinlesdirir Eger indiki trendler davam etse gozlenilirki 2030 cu ilde suya olan telabat su teminatini 40 faiz usteleyecekdir 3 Dunya ehalisinin artmasi heyat standartlarinin yukselmesi istehlak terzinin deyismesi ve irriqasiyalasmis kend teserrufatinin genislenmesi suya olan telabatin artmasini sertlendiren esas sebeblerdir 4 Dasqin ve quraqliq kimi deyisken hava seraiti ile musahide olunan iqlim deyisikliyi mesesizlesme cirklenmenin artmasi ve sudan istifadede israfciliq su teminatinda mehdudiyyete getirib cixarir 5 Iqtisadi inkisaf bu prosesi daha da guclendire biler lakin vaxtinda mueyyen etmekle sebeblerde yayinmaq olar ve ya tesirini azaltmaq olar 6 Artiq bezi olkeler subut edibler ki iqtisadi artimla sudan istifade arasindaki asilligi aradan qaldirmaq olar Meselen Avstraliyada 2001 2009 cu iller arasinda 30 faizlik iqtisadi artima baxmayaraq su istehlaki 40 faiz azalmisdir 7 BMT nin Beynelxalq Resurslar Paneli qeyd edir ki hokumetler neheng ve semeresiz layihelere barja kanal su kemerleri investisiya qoymaga meyillidiler Bu meqa layiheler ise ne ekoloji cehetden davamli ne de iqtisadi cehetden etibarlidirlar Elmi Panele gore ise iqtisadi boyume ile sudan istifade arasinda bagliligin aradan qaldirilmasinin en semereli yolu hokumetler terefinden holistik su idare etme planlarinin hazirlanmasidir Bu planlar suyun menbeden bolusdurulmesi iqtisadi istehlaki temizlenmesi yeniden istifadesi ve etraf muhite qaytarilmasi kimi butov su dovranini ozunde eks etdirilmelidir 7 Tehcizat ve teleb Redakte Sirin sudan qlobal istifade 2016 FAO materiali Yer uzerindeki icmeli ve asanliqla elde oluna bilinen sirin su seht sulari caylar ve goller ve yeralti sular akiferler olmaqla 14000 kub kilometrdir Bu hecmin ise yalniz 5000 kub kilometri insanlar terefinden istifade ve yeniden istifade olunur Lakin nezeri olaraq 7 milyardliq dunya ehalisinin ehtiyaclarini odemek kifayet qeder sirin su ehtiyatlari vardir hetta dunya ehalisi 9 milyard ve daha cox olsa bele duzgun bolusdurulme neticesinde hamini su ile tehciz etmek olar 8 Su qitligina esas sebeb kend teserrufatinda ekincilik ve maldarliq ve senayede sudan ekstensiv formada istifade olunmasidir Inkisaf etmekde olan olkelerde inkisaf etmis olkelere nisbeten 10 defe cox su istifade olunur Inkisaf etmekde olan olkelerde suyun heddinden artiq istehlak olunmasina sebeb gundelik istehlak mallarinin istehsali ve pambiq ketan seker cugunduru kimi mehsullarin istifadesidir Bu mehsullarin ekser hissesi ise inkisaf etmis olkelere ixrac olunur 8 Hemcinin bax RedakteQarabag vulkanik yaylasi fiziki cografi rayonu Besbarmaq dagi XudatIstinad Redakte https www weforum org agenda 2015 01 why world water crises are a top global risk 1 2 http advances sciencemag org content advances 2 2 e1500323 full pdf 1 2 https www weforum org agenda 2017 03 building freshwater resilience to anticipate and address water crises https en wikipedia org wiki Environment International https www worldwildlife org threats water scarcity http www fao org docrep 016 i3015e i3015e pdf 1 2 https www unenvironment org regions north america 1 2 http www ncdo nl sites default files Globaliseringsreeks 203 20Water pdfMenbe https az wikipedia org w index php title Su qitligi amp oldid 4953018, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.