Sinergetika (q.yun.συν- — uyğunluq bildirən sözönü və ἔργον — "fəaliyyət") — elmi tədqiqatların kəsişdiyi sahə. Özünütəşkil əsasında təbiətin və ətraf mühitin vəziyyətini öyrənir. Özünütəşkil, təbiətin strukturlarının meydana gəlməsi, dayanıqlığı və məhv olması prosesini öyrənir. Məlumdur ki, fizikanın termodinamika qanunları zamanla entropiya arasında funksional asılılıq işarəsi qoyaraq, fiziki sistemlərin istənilən təkamülünün son həddinin xaos olduğunu bəyan edir. Başqa sözlə, bu qanunlar istənilən növ enerjinin ən axırda istilik enerjisinə çevrildiyini, istilik enerjisininsə təbii halında özgə heç bir enerjiyə çevrilmədiyini iddia edir ki, bu enerjinin də molekullara Broun prinsipinin tələbləri üzrə xaotik trayektoriya verdiyi məlumdur. Buna əsasən, termodinamika interpretatorları fiziki dünyadakı enerji çevrilmələri zəncirində istiliyin ən axırıncı həlqə olduğunu və xaotikliyin də inkişafın ən son struktur forması olduğunu iddia edirlər. Hətta termodinamikanın meydana gəlməsindən sonra fizika və fəlsəfədə «istilik ölümü» adlanan bir termin də meydana çıxdı ki, bu da termodinamikanın prinsipləri üzrə bütün kainatın gec-tez xaotik molekullar selinə çevriləcəyi proqnozları ilə əlaqədar idi. «Enerjinin itməməsi» kimi fundamental fizika aksiomunun meydana gəlməsində «Termodinamika» qanunlarının əvəzolunmaz rolu olduğu fiziklərə yaxşı məlumdur. Lakin iyirminci əsrin ortalarından başlayaraq bu prinsiplərin universallığı şübhə altına alınmağa başlandı. Bir sıra filosoflar iddia etməyə başladılar ki, bu qanunların işlək diapazonu yalnız qeyri-üzvi dünya çərçivəsilə məhdudlaşır və üzvi dünya bu prinsiplərdən istisna təşkil edirlər. Özü də təkcə istisna təşkil etməklə kifayətlənməyib, hətta onun əksinə, fəaliyyət göstərirlər. Belə ki, sinergetikanın prinsiplərinə görə – fiziki dünyada entropiyanın artımı, onun bioloji və sosial sistemlərdə azalması ilə kompensasiya olunur. Yəni, biosferada təkamül vektorunun oriyentasiyası biosistemlərin daha optimal təşkilinə doğru yönəlib. Başqa sözlə, istənilən bio və sosial sistem öz entropiyasının azalmasına doğru təkamül edir. Biosistem yalnız o fəaliyyətdən daxili rifah hissi keçirir, hansı ki, onun hüceyrələrinin daha mütəşəkkil forma almasına imkan verir, yardım edir..
Sinergetika ilk əvvəldən elmlər arası sahə kimi meydana gəlib.
Ədəbiyyat
H. Haken: "Synergetics, an Introduction: Nonequilibrium Phase Transitions and Self-Organization in Physics, Chemistry, and Biology", 3rd rev. enl. ed. New York: Springer-Verlag, 1983.
H. Haken: Advanced Synergetics: Instability Hierarchies of Self-Organizing Systems and Devices. New York: Springer-Verlag, 1993.
H. Haken: Synergetik. Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York 1982, ISBN 3-8017-1686-4
R. Graham, A. Wunderlin (Hrsg.): Lasers and Synergetics. Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York 1987, ISBN 3-540-17940-2
Аршинов В.И. Синергетика как феномен постнеклассической науки. – М., 1999. – 000 с. 2009-01-25 at the Wayback Machine
Бородкин Л.И. Синергетика и история: моделирование исторических процессов // История и математика: Анализ и моделирование социально-исторических процессов / Ред. Малков С. Ю., Гринин Л. Е., Коротаев А. В. — М.: КомКнига/УРСС, 2007. — С.8-48.
Василькова В.В. Порядок и хаос в развитии социальных систем: Синергетика и теория социальной самоорганизации. СПб.: Изд-во "Лань", 1999.
Ельчанинов М.С. Социальная синергетика и катастрофы России в эпоху модерна. М.: КомКнига, 2005. ISBN 5-484-00216-8
История и синергетика: Математическое моделирование социальной динамики. — М.: КомКнига, 2005. — 192 с. ISBN 5-484-00239-7
Капица С.П., Курдюмов С.П., Малинецкий Г.Г. Синергетика и прогнозы будущего. — М., 1997. ISBN 5-354-00296-6
Хакен Г. Синергетика. М.: "Мир", 1980. — 406с.
Хакен Г. Синергетика. Иерархия неустойчивостей в самоорганизующихся системах и устройствах. М.: "Мир", 1985. — 423c.
Чернавский Д.С. Синергетика и информация: Динамическая теория информации. Изд. 2-е, испр., доп. — М.: УРСС, 2004. ISBN 5-354-00241-9
Синергетика[ölü keçid] / Общая психология. Словарь
İstinadlar
Данилов Ю. А., Кадомцев Б. Б. Что такое синергетика?//Нелинейные волны. Самоорганизация — М., Наука, 1983.
Noyabr 23, 2021
sinergetika, συν, uyğunluq, bildirən, sözönü, ἔργον, fəaliyyət, elmi, tədqiqatların, kəsişdiyi, sahə, özünütəşkil, əsasında, təbiətin, ətraf, mühitin, vəziyyətini, öyrənir, özünütəşkil, təbiətin, strukturlarının, meydana, gəlməsi, dayanıqlığı, məhv, olması, pr. Sinergetika q yun syn uygunluq bildiren sozonu ve ἔrgon fealiyyet elmi tedqiqatlarin kesisdiyi sahe Ozunuteskil esasinda tebietin ve etraf muhitin veziyyetini oyrenir Ozunuteskil tebietin strukturlarinin meydana gelmesi dayaniqligi ve mehv olmasi prosesini oyrenir Melumdur ki fizikanin termodinamika qanunlari zamanla entropiya arasinda funksional asililiq isaresi qoyaraq fiziki sistemlerin istenilen tekamulunun son heddinin xaos oldugunu beyan edir Basqa sozle bu qanunlar istenilen nov enerjinin en axirda istilik enerjisine cevrildiyini istilik enerjisininse tebii halinda ozge hec bir enerjiye cevrilmediyini iddia edir ki bu enerjinin de molekullara Broun prinsipinin telebleri uzre xaotik trayektoriya verdiyi melumdur Buna esasen termodinamika interpretatorlari fiziki dunyadaki enerji cevrilmeleri zencirinde istiliyin en axirinci helqe oldugunu ve xaotikliyin de inkisafin en son struktur formasi oldugunu iddia edirler Hetta termodinamikanin meydana gelmesinden sonra fizika ve felsefede istilik olumu adlanan bir termin de meydana cixdi ki bu da termodinamikanin prinsipleri uzre butun kainatin gec tez xaotik molekullar seline cevrileceyi proqnozlari ile elaqedar idi Enerjinin itmemesi kimi fundamental fizika aksiomunun meydana gelmesinde Termodinamika qanunlarinin evezolunmaz rolu oldugu fiziklere yaxsi melumdur Lakin iyirminci esrin ortalarindan baslayaraq bu prinsiplerin universalligi subhe altina alinmaga baslandi Bir sira filosoflar iddia etmeye basladilar ki bu qanunlarin islek diapazonu yalniz qeyri uzvi dunya cercivesile mehdudlasir ve uzvi dunya bu prinsiplerden istisna teskil edirler Ozu de tekce istisna teskil etmekle kifayetlenmeyib hetta onun eksine fealiyyet gosterirler Bele ki sinergetikanin prinsiplerine gore fiziki dunyada entropiyanin artimi onun bioloji ve sosial sistemlerde azalmasi ile kompensasiya olunur Yeni biosferada tekamul vektorunun oriyentasiyasi biosistemlerin daha optimal teskiline dogru yonelib Basqa sozle istenilen bio ve sosial sistem oz entropiyasinin azalmasina dogru tekamul edir Biosistem yalniz o fealiyyetden daxili rifah hissi kecirir hansi ki onun huceyrelerinin daha mutesekkil forma almasina imkan verir yardim edir 1 Sinergetika ilk evvelden elmler arasi sahe kimi meydana gelib Edebiyyat RedakteH Haken Synergetics an Introduction Nonequilibrium Phase Transitions and Self Organization in Physics Chemistry and Biology 3rd rev enl ed New York Springer Verlag 1983 H Haken Advanced Synergetics Instability Hierarchies of Self Organizing Systems and Devices New York Springer Verlag 1993 H Haken Synergetik Springer Verlag Berlin Heidelberg New York 1982 ISBN 3 8017 1686 4 R Graham A Wunderlin Hrsg Lasers and Synergetics Springer Verlag Berlin Heidelberg New York 1987 ISBN 3 540 17940 2 Arshinov V I Sinergetika kak fenomen postneklassicheskoj nauki M 1999 000 s Arxivlesdirilib 2009 01 25 at the Wayback Machine Borodkin L I Sinergetika i istoriya modelirovanie istoricheskih processov Istoriya i matematika Analiz i modelirovanie socialno istoricheskih processov Red Malkov S Yu Grinin L E Korotaev A V M KomKniga URSS 2007 S 8 48 Vasilkova V V Poryadok i haos v razvitii socialnyh sistem Sinergetika i teoriya socialnoj samoorganizacii SPb Izd vo Lan 1999 Elchaninov M S Socialnaya sinergetika i katastrofy Rossii v epohu moderna M KomKniga 2005 ISBN 5 484 00216 8 Istoriya i sinergetika Matematicheskoe modelirovanie socialnoj dinamiki M KomKniga 2005 192 s ISBN 5 484 00239 7 Kapica S P Kurdyumov S P Malineckij G G Sinergetika i prognozy budushego M 1997 ISBN 5 354 00296 6 Haken G Sinergetika M Mir 1980 406s Haken G Sinergetika Ierarhiya neustojchivostej v samoorganizuyushihsya sistemah i ustrojstvah M Mir 1985 423c Chernavskij D S Sinergetika i informaciya Dinamicheskaya teoriya informacii Izd 2 e ispr dop M URSS 2004 ISBN 5 354 00241 9Lugetler RedakteSinergetika olu kecid Novejshij filosofskij slovar Sinergetika olu kecid Obshaya psihologiya SlovarIstinadlar Redakte Danilov Yu A Kadomcev B B Chto takoe sinergetika Nelinejnye volny Samoorganizaciya M Nauka 1983 Menbe https az wikipedia org w index php title Sinergetika amp oldid 5742487, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
