Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Saruxan bəy (XIII əsr – 1346) — Qərbi Anaodoluda mərkəzi Manisa olan qurucusu, xarəzmli türkman bəyidir.
| Saruxan bəy | |
|---|---|
| Doğum tarixi | XIII əsr |
| Vəfat tarixi | 1346 |
Həyatı
Atası Albaqu bəy, onun atası da Saruxandır. Bilinən qardaşları Çoğa bəy və Əli paşadır. Saruxan bəyin Səlcuqluların uc bəylərindən və ya tabeliyindəki şəxslərdən biri olduğu düşünülür. Manisanı 3 illik mühasirədən sonra Bizanslılardan almışdır. Manisadakı Saruxan Baba Türbəsi olaraq da bilinən Saruxan bəy türbəsində dəfn olunmuşdur.
Dəqiq doğum tarixi bilinmir. 1300-cü ildə anadan olduğu təxmin edilir. 1345-1346-cı illərdə vəfat etmişdir.
Fəaliyyəti
Manisanın ələ keçirilməsi
Bu proses barədə mənbələrdə yetəri qədər məlumat yoxdur. Lakin bəzi rəvayətlər dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Rəvayətə görə, Saruxan Manisaya şərqdən hücum etmişdir. Döyüşçülərini isə çox göstərmək üçün keçilərin buynuzunda şam yandırmışdır ki, onlar çox görünsünlər. Döyüşün baş verdiyi yer kimisə müasir Kırtık adlanan yerdir. Bunun “düşməni qırdıq” sözündən gəldiyini düşünülür. Burada əvvəllər kənd yerləşsə də, hal-hazırda Kırtık məzarlığı vardır. Rəvayətə görə, döyüş səhərə qədər davam etmiş və səhərə yaxın türklər bizanslıları məğlub etmişdir. Xalq arasında Manisanın fəthi bayram olaraq qeyd edilsə də, bu adət tədricən unudulmuşdur.
Manisanın fəthi 1313-cü ildə baş vermişdir.
Manisa ələ keçirildikdən sonra onun adı ələ keçirdiyi torpaqlara verilmişdir və o, tədricən müstəqil hökmdara çevrilmiş, torpaqlarını oğullarına ötürmüşdür. 1336-cı ildə Bizans imperatoru Gənc Andronikus ilə ittifaq qurmuş və onu Mitilen və Fokaeya mühasirələrində Genuyaya qarşı müdafiə etmişdir. 1341-ci ildə Saruxan bəy donanma ilə Konstantinopola hücum etsə də, uğur qazana bilməmiş, elə həmin ildə müasir Çanaqqala ətraflarında məğlub olmuşdur.
İbn Bəttutə ilə qarşılaşması
Manisanı ziyarət edən İbn Bətutə Saruxan barədə bunları yazmışdır: Şəhərin hökmdarı Saruxan adında biridir. Bura gəldiyimizdə onu bir neçə ay öncə ölmüş oğlunun türbəsində tapdıq. Bayram gecəsi ilə sabahı ata və anası bu türbədə keçirmişdi. Uşağın cəsədi yuyulub hazırlanmış, qalaylı, dəmir qablı taxta tabut içinə qoyulmuş və cəsəddən çıxan qoxunun itib batması üçün tavanı açıq bir qübbəyə asılmışdı. Bir müddət sonra tavan hörüləcək, tabut endiriləcək, üstünə də ölünün paltarları örtüləcəkdi. Bir çox hökmdar üçün belə edildiyinin əvvəllər də şahidi olmuşdum.
Qeyd olunan bu məlumatdan aydın olur ki, bu dövrdə də türklər islamı qəbul etmələrinə baxmayaraq, hələ də Tanrıçılığın müəyyən təsirində olmuşdurlar. İbn Bəttutənin belə bir dəfni əvəvllər də gördüyün qeyd etməsi, bunun təkcə Manisada yox, digər türklər arasında da yayılmış olduğuna işarə edir.
Memarlıq
Saruxxan bəyin tidkirdiyi bilinən yeganə memarlıq nümunəsi bu gün Saruxan bəy məscidi olaraq bilinən məsciddir. Məscid Manisa qalasının içində yerləşir və Qala məscidi olaraq da bilinir.
İstinadlar
- Clifford Edmund Bosworth, The new Islamic dynasties: a chronological and genealogical manual (Edinburgh: University Press, 2004), p.220
- A History of the Ottoman Empire to 1730, edited by M.A. Cook (Cambridge: University Press, 1976), p.16
- Samuel Jacob, History of the Ottoman Empire, (London, 1854), p.308
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Saruxan bey XIII esr 1346 Qerbi Anaodoluda merkezi Manisa olan qurucusu xarezmli turkman beyidir Saruxan beyDogum tarixi XIII esrVefat tarixi 1346Uzerine Saruxan ibn Alpagi hekk edilen sikke Anadoludan askarlanmisdir Sikke Neopol krali sikkesinin esasinda hazirlanmisdir HeyatiAtasi Albaqu bey onun atasi da Saruxandir Bilinen qardaslari Coga bey ve Eli pasadir Saruxan beyin Selcuqlularin uc beylerinden ve ya tabeliyindeki sexslerden biri oldugu dusunulur Manisani 3 illik muhasireden sonra Bizanslilardan almisdir Manisadaki Saruxan Baba Turbesi olaraq da bilinen Saruxan bey turbesinde defn olunmusdur Deqiq dogum tarixi bilinmir 1300 cu ilde anadan oldugu texmin edilir 1345 1346 ci illerde vefat etmisdir FealiyyetiManisanin ele kecirilmesi Bu proses barede menbelerde yeteri qeder melumat yoxdur Lakin bezi revayetler dovrumuze qeder gelib catmisdir Revayete gore Saruxan Manisaya serqden hucum etmisdir Doyusculerini ise cox gostermek ucun kecilerin buynuzunda sam yandirmisdir ki onlar cox gorunsunler Doyusun bas verdiyi yer kimise muasir Kirtik adlanan yerdir Bunun dusmeni qirdiq sozunden geldiyini dusunulur Burada evveller kend yerlesse de hal hazirda Kirtik mezarligi vardir Revayete gore doyus sehere qeder davam etmis ve sehere yaxin turkler bizanslilari meglub etmisdir Xalq arasinda Manisanin fethi bayram olaraq qeyd edilse de bu adet tedricen unudulmusdur Manisanin fethi 1313 cu ilde bas vermisdir Manisa ele kecirildikden sonra onun adi ele kecirdiyi torpaqlara verilmisdir ve o tedricen musteqil hokmdara cevrilmis torpaqlarini ogullarina oturmusdur 1336 ci ilde Bizans imperatoru Genc Andronikus ile ittifaq qurmus ve onu Mitilen ve Fokaeya muhasirelerinde Genuyaya qarsi mudafie etmisdir 1341 ci ilde Saruxan bey donanma ile Konstantinopola hucum etse de ugur qazana bilmemis ele hemin ilde muasir Canaqqala etraflarinda meglub olmusdur Ibn Bettute ile qarsilasmasiManisani ziyaret eden Ibn Betute Saruxan barede bunlari yazmisdir Seherin hokmdari Saruxan adinda biridir Bura geldiyimizde onu bir nece ay once olmus oglunun turbesinde tapdiq Bayram gecesi ile sabahi ata ve anasi bu turbede kecirmisdi Usagin cesedi yuyulub hazirlanmis qalayli demir qabli taxta tabut icine qoyulmus ve cesedden cixan qoxunun itib batmasi ucun tavani aciq bir qubbeye asilmisdi Bir muddet sonra tavan horulecek tabut endirilecek ustune de olunun paltarlari ortulecekdi Bir cox hokmdar ucun bele edildiyinin evveller de sahidi olmusdum Qeyd olunan bu melumatdan aydin olur ki bu dovrde de turkler islami qebul etmelerine baxmayaraq hele de Tanriciligin mueyyen tesirinde olmusdurlar Ibn Bettutenin bele bir defni evevller de gorduyun qeyd etmesi bunun tekce Manisada yox diger turkler arasinda da yayilmis olduguna isare edir MemarliqSaruxxan beyin tidkirdiyi bilinen yegane memarliq numunesi bu gun Saruxan bey mescidi olaraq bilinen mesciddir Mescid Manisa qalasinin icinde yerlesir ve Qala mescidi olaraq da bilinir IstinadlarClifford Edmund Bosworth The new Islamic dynasties a chronological and genealogical manual Edinburgh University Press 2004 p 220 A History of the Ottoman Empire to 1730 edited by M A Cook Cambridge University Press 1976 p 16 Samuel Jacob History of the Ottoman Empire London 1854 p 308