Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Saak Mirzoyeviç Ter-Qabrielyan (erm. Սահակ Միրզայի Տեր-Գաբրիելյան; 15 fevral 1886, Şuşa – 19 avqust 1937) — Ermənistan-sovet partiya, dövlət və siyasi xadimi.
| Saak Ter-Qabrielyan | |
|---|---|
| erm. Սահակ Տեր-Գաբրիելյան | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 15 fevral 1886 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 19 avqust 1937(51 yaşında) |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, inqilabçı |
| Dini | Erməni Həvari kilsəsi |
Həyatı
Saak Mirzoyeviç Ter-Qabrielyan 15 fevral 1886-cı ildə Şuşada dərzi ailəsində anadan olmuşdur. 1905–1907-ci illər Bakı inqilabının iştirakçısı, RSDFP komitəsinin üzvü olmuşdur. 1907-ci ildən Bakıda həmkarlar ittifaqlarında partiya işi aparmış, Neft Sənayesi İşçiləri İttifaqının yaradılmasında iştirak etmişdir. O, həbs edilmişdir. 1917-ci il fevral inqilabından sonra Bakı Soveti Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur. 1918-ci ildə Bakı Kommunası dövründə neft komissarı və Fövqəladə Komissiyanın sədri kimi xidmət etmişdir. 1918–1919-cu illərdə Baş Neft Komitəsinin kollegiyasının üzvü RSFSR Xalq Komissarları Sovetinin sənayeni və ordunu neft məhsulları ilə təmin etmək tapşırıqlarını yerinə yetirmişdir. 1919-cu ilin yanvar–mart aylarında Xəzər–Qafqaz Cəbhəsinin XII Ordu İnqilabi Hərbi Şurasının üzvü olmuşdur. 1920-ci ildə Ermənistan Hərbi İnqilab Komitəsinin və İnqilab Komitəsinin üzvü olmuşdur. 1921-ci ildən Ermənistan SSR-nin RSFSR-də, 1923–1928-ci illərdə SSRİ Xalq Komissarları Soveti yanında ZSFSR-də daimi nümayəndəsi olmuşdur. 1928–1935-ci illərdə Ermənistan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sədri kimi xidmət etmişdir. 1935–1938-ci illərdə SSRİ Yüngül Sənaye Xalq Komissarlığının ticarət şöbəsinin müdiri kimi çalışmışdır. Ermənistan K(b)P MK Büro və Vilayət Komitəsinin üzvü idi. Ümumittifaq Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının X, XII–XVII qurultaylarının nümayəndəsi olmuşdur. Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin və SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin üzvü, onların Rəyasət Heyətinin üzvlüyünə namizəd olmuşdur.
Repressiyası
1937-ci ildə həbs olunmuşdur. Rəsmi versiyaya görə, o, istintaq zamanı ondan gözlənilən əhəmiyyətli ifadə verməyə vaxt tapmadan pəncərədən atılaraq həlak olmuşdur. Bundan xəbər tutan Stalin "sui-qəsdçi" Ter-Qabrielyanın NKVD-dən və partiya elitasından olan "yoldaşlar" tərəfindən öldürüldüyünü və ifadəsində bunları qeyd etməməsi ehtimalını ortaya atmışdır. Bununla əlaqədar olaraq yerində araşdırma aparmaq üçün İrəvana məxfi-siyasi şöbəsinin rəisi Mixail Litvinin və Anastas Mikoyanın başçılığı ilə NKVD briqadasından ibarət komissiya göndərilmişdir. Onlar Moskvaya "Ermənistan üçün" edam limitinin 700 (sonradan 2,000 nəfərə çatdırılması) artırılması tələbi ilə teleqram göndərmişdilər.
Zaqafqaziya keçmiş əməkdaşı Q. Tsaturov 1953-cü ildə ifadə verərək qeyd etmişdir: "...1937–1938-ci illərdə ölkənin arxa hissəsinin sağçı-trotskiçi elementlərdən təmizləndiyi dövrdə Beriya bəyənmədiyi şəxslərə qarşı repressiyalar üçün istifadə etmişdir. Beriyanın göstərişi ilə Ermənistan Xalq Komissarları Sovetinin sədri Ter-Qabrielyana qarşı iş açılmışdır. O, həmişə dəstəkləyir və Beriyaya qarşı onun tərəfini tuturdu. Ter-Qabrielyan Beriyaya qarşı terror aktı hazırlayan sağçı-trotskiçi terror təşkilatının üzvü kimi həbs edilmişdir. Ermənistan Mərkəzi Komitəsinin katibi , Beriyanın himayədarı olan Ermənistan DSİ-nin sədri Ter-Qabrielyandan etiraf istəsələr də, əldə edə bilməmişdilər. Fiziki güc tətbiqi nəticəsində Ter-Qabrielyan dördüncü mərtəbədən yıxılaraq həlak olmuşdur. Ter-Qabrielyanın sadəcə olaraq məhv edilməsi ehtimalı da istisna edilmirdi və bununla bağlı şayiələr yayılırdı".
İosif Stalin 8 sentyabr 1937-ci ildə Ermənistan KP MK-ya müraciət edərək qeyd etmişdir: "Ter-Qabrielyanın "intiharı" ilə bağlı son hadisələr diqqət mərkəzində Ermənistanın partiya və sovet təşkilatlarının vəziyyətini yekunlaşdıran bütün maksimum çürümə və tənəzzülü əks etdirir. Təsəvvür etmək çətindir ki, Ter-Qabrielyan özünü pəncərədən atıb, bu, onun qorxmaz və hesabkar təbiəti ilə tamamilə uyğun gəlmir. Çox güman ki, onu oradan atıb ağzını bağladılar ki, sovet hakimiyyətinin düşmənlərini ifşa edə bilməsin". Sonradan reabilitasiya olunmuşdur.
İstinadlar
- Тер-Габриэлян Саак Мирзоевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- "Квоты на расстрелы Расстрелять дополнительно 1500 человек в Армении. Сталин — «за»". 2021-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-11-12.
- "Армяне в «деле Лаврентия Берия»". 2019-06-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-31.
Əlavə ədəbiyyat
- Большая советская энциклопедия. 3-е издание. М., 1970—1977.
- ЭНЦИКЛОПЕДИЯ СЕКРЕТНЫХ СЛУЖБ РОССИИ Москва. 2004
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Saak Mirzoyevic Ter Qabrielyan erm Սահակ Միրզայի Տեր Գաբրիելյան 15 fevral 1886 Susa 19 avqust 1937 Ermenistan sovet partiya dovlet ve siyasi xadimi Saak Ter Qabrielyanerm Սահակ Տեր ԳաբրիելյանSexsi melumatlarDogum tarixi 15 fevral 1886 1886 02 15 Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 19 avqust 1937 1937 08 19 51 yasinda Partiya Ermenistan Kommunist bolsevikler PartiyasiFealiyyeti siyasetci inqilabciDini Ermeni Hevari kilsesiHeyatiSaak Mirzoyevic Ter Qabrielyan 15 fevral 1886 ci ilde Susada derzi ailesinde anadan olmusdur 1905 1907 ci iller Baki inqilabinin istirakcisi RSDFP komitesinin uzvu olmusdur 1907 ci ilden Bakida hemkarlar ittifaqlarinda partiya isi aparmis Neft Senayesi Iscileri Ittifaqinin yaradilmasinda istirak etmisdir O hebs edilmisdir 1917 ci il fevral inqilabindan sonra Baki Soveti Reyaset Heyetinin uzvu olmusdur 1918 ci ilde Baki Kommunasi dovrunde neft komissari ve Fovqelade Komissiyanin sedri kimi xidmet etmisdir 1918 1919 cu illerde Bas Neft Komitesinin kollegiyasinin uzvu RSFSR Xalq Komissarlari Sovetinin senayeni ve ordunu neft mehsullari ile temin etmek tapsiriqlarini yerine yetirmisdir 1919 cu ilin yanvar mart aylarinda Xezer Qafqaz Cebhesinin XII Ordu Inqilabi Herbi Surasinin uzvu olmusdur 1920 ci ilde Ermenistan Herbi Inqilab Komitesinin ve Inqilab Komitesinin uzvu olmusdur 1921 ci ilden Ermenistan SSR nin RSFSR de 1923 1928 ci illerde SSRI Xalq Komissarlari Soveti yaninda ZSFSR de daimi numayendesi olmusdur 1928 1935 ci illerde Ermenistan SSR Xalq Komissarlari Sovetinin sedri kimi xidmet etmisdir 1935 1938 ci illerde SSRI Yungul Senaye Xalq Komissarliginin ticaret sobesinin mudiri kimi calismisdir Ermenistan K b P MK Buro ve Vilayet Komitesinin uzvu idi Umumittifaq Kommunist bolsevikler Partiyasinin X XII XVII qurultaylarinin numayendesi olmusdur Umumrusiya Merkezi Icraiyye Komitesinin ve SSRI Merkezi Icraiyye Komitesinin uzvu onlarin Reyaset Heyetinin uzvluyune namized olmusdur Repressiyasi1937 ci ilde hebs olunmusdur Resmi versiyaya gore o istintaq zamani ondan gozlenilen ehemiyyetli ifade vermeye vaxt tapmadan pencereden atilaraq helak olmusdur Bundan xeber tutan Stalin sui qesdci Ter Qabrielyanin NKVD den ve partiya elitasindan olan yoldaslar terefinden oldurulduyunu ve ifadesinde bunlari qeyd etmemesi ehtimalini ortaya atmisdir Bununla elaqedar olaraq yerinde arasdirma aparmaq ucun Irevana mexfi siyasi sobesinin reisi Mixail Litvinin ve Anastas Mikoyanin basciligi ile NKVD briqadasindan ibaret komissiya gonderilmisdir Onlar Moskvaya Ermenistan ucun edam limitinin 700 sonradan 2 000 nefere catdirilmasi artirilmasi telebi ile teleqram gondermisdiler Zaqafqaziya kecmis emekdasi Q Tsaturov 1953 cu ilde ifade vererek qeyd etmisdir 1937 1938 ci illerde olkenin arxa hissesinin sagci trotskici elementlerden temizlendiyi dovrde Beriya beyenmediyi sexslere qarsi repressiyalar ucun istifade etmisdir Beriyanin gosterisi ile Ermenistan Xalq Komissarlari Sovetinin sedri Ter Qabrielyana qarsi is acilmisdir O hemise destekleyir ve Beriyaya qarsi onun terefini tuturdu Ter Qabrielyan Beriyaya qarsi terror akti hazirlayan sagci trotskici terror teskilatinin uzvu kimi hebs edilmisdir Ermenistan Merkezi Komitesinin katibi Beriyanin himayedari olan Ermenistan DSI nin sedri Ter Qabrielyandan etiraf isteseler de elde ede bilmemisdiler Fiziki guc tetbiqi neticesinde Ter Qabrielyan dorduncu mertebeden yixilaraq helak olmusdur Ter Qabrielyanin sadece olaraq mehv edilmesi ehtimali da istisna edilmirdi ve bununla bagli sayieler yayilirdi Iosif Stalin 8 sentyabr 1937 ci ilde Ermenistan KP MK ya muraciet ederek qeyd etmisdir Ter Qabrielyanin intihari ile bagli son hadiseler diqqet merkezinde Ermenistanin partiya ve sovet teskilatlarinin veziyyetini yekunlasdiran butun maksimum curume ve tenezzulu eks etdirir Tesevvur etmek cetindir ki Ter Qabrielyan ozunu pencereden atib bu onun qorxmaz ve hesabkar tebieti ile tamamile uygun gelmir Cox guman ki onu oradan atib agzini bagladilar ki sovet hakimiyyetinin dusmenlerini ifsa ede bilmesin Sonradan reabilitasiya olunmusdur IstinadlarTer Gabrielyan Saak Mirzoevich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Kvoty na rasstrely Rasstrelyat dopolnitelno 1500 chelovek v Armenii Stalin za 2021 11 12 tarixinde Istifade tarixi 2021 11 12 Armyane v dele Lavrentiya Beriya 2019 06 11 tarixinde Istifade tarixi 2013 03 31 Elave edebiyyatBolshaya sovetskaya enciklopediya 3 e izdanie M 1970 1977 ENCIKLOPEDIYa SEKRETNYH SLUZhB ROSSII Moskva 2004