Milyonlarla insanın qida rasionuna daxil olan və mamao, paupau, qovunağacı (yemişağacı), çörək ağacı adları ilə tanınan papayya Karika (Carica) cinsindəndir. Sarımtıl-ağ rəngli çiçəkləri bir və ya iki cinsiyyətlidir. Meyvəsi sarı və ya sarımtıl yaşıl olub, forma və quruluşu qovunu xatırladır. Xarici görünüşü cəlbedici olmasa da meyvələri çox dadlıdır. Bir dadan bir də dadmaq istəyir. Məşhur səyyah Vasko da Qama qovunağacının (papayyanın) dadına baxaraq onu "Hindistan qızıl ağacı" adlandırmışdır. Qovunağacı (Papayya) həcmcə armuddan bir qədər böyükdür, sarı və narıncı rəngli qabığı olur. Tünd narıncı lətinin içində çoxlu xırda və bir qədər bibər dadı verən yeməli toxumları var. Floridada yerli əhali qovunağacının (papayyanın) yarpağından paltarları yumaq üçün sabun kimi istifadə etdikləri üçün ştatda onu "zənci sabunu" adlandırırlar. Meyvənin şirəsi mədə şirəsini əvəz edəcək qədər güclü fiziolojiaktivliyə malikdir və bu onun tərkibindəki papain adlı fermentin hesabına yaranır. Meyvəsi sarı və ya sarımtıl yaşıl olub, forma və quruluşu qovunu xatırladır. Şirəsindən papain fermenti alınır. Zülalları parçalayan papain tibdə və kosmetikada istifadə olunur.
Botaniki təsviri
Çox da hündür olmayan 5-10 metrlik həmişəyaşıl palmayabənzər papayya ağacı yarpaqsız gövdəyə malikdir. Bitki ikievli olub erkək və dişi fərdlərə ayırd edilir. Yarpaqları gövdənin lap ucunda yerləşir, diametrləri 50-70 sm-dir, formasına və dadına görə yemişi xatırladan kəhraba və ya sarı rəngli meyvələri isə 15-45 sm uzunluğunda, diametri 10-30 sm-ə, çəkisi isə 2-2,5 kq-a yaxındır. Tez yetişən bu bitki cəmi 5 il ömür sürür.
Yetişdirilməsi və istifadəsi
Papayyanın vətəni Meksikanın cənubu, Mərkəzi Amerika və Cənubu Amerikanın şimalı sayılır. Şaxtaya dözümü olmayan, suyu çox sevən bitki bütün tropik qurşaqda ilin istənilən fəslində yetişdirilir. Meyvələri alarkən hamar qabıqlı olanlara üstünlük vermək lazımdır. Əgər meyvələri kal olarsa, dəyməsi üçün 3-4 gün qaranlıq mühitdə və ya bananla bir qabda saxlamaq kifayətdir. Yetişmiş meyvələr soyuducuda 1 həftə qala bilər. Əsasən desert-qida məqsədilə meyvə salatlarında, sərinləşdirici içkilərin hazırlanmasında tətbiq edilir. Meyvənin qabığı soyulduqda və toxumları çıxarıldıqdan sonra çiy şəkildə yeyilir, meyvə tam yetişməyibsə, qaynadıb yemək olar. Ocaqda bişərkən ondan çox gözəl çörək ətri gəlir. Görünür, "çörək ağacı" adlanması da buna görədir. İspan dənizçiləri isə onu yemiş ağacı adlandırmışlar.
Tibbdə tətbiqi
ABŞ-da herpesin, ekzemanın müalicəsində papayyadan hazırlanmış həblərdən istifadə edilir. Həmçinin həzm sistemini yaxşılaşdıran vasitə kimi qastrit, mədə xorası, antikoaqulyant kimi isə damar trombozlarında, kosmetologiyada isə yanıqlarda, arzuedilməz tüklərin və çillərin yox edilməsində istifadə edilir.
Kimyəvi tərkibi
Kal papayya meyvəsinin, o cümlədən bitkinin bir çox hissələrinin süd şirəsinin və yetişmiş toxumlarının tərkibində çoxlu fermentlər mövcuddur. Bunlardan biri də papain fermentidir. Papaidən min illər boyu Cənubi Amerikada sərt ət liflərini parçalamaq üçün istifadə ediblər. Həmin fermentdən həzm sistemi pozğunluqları zamanı istifadə edilən həblər hazırlanır. Papayya yetişdirilmiş 1 hektar ərazidən bitkinin 100 kq-a yaxın fermentini əldə etmək olar. Papayyaya sarı rəngi verən isə karotin yox, karikaksantindir. Onun tərkibi A və C vitaminləri ilə də zəngindir. Meyvə toplayan zaman bir qədər ehtiyatlı olmaq lazımdır, çünki papayya lateks-şirə ifraz edərək dərini qıcıqlandıra, allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Papayyanın meyvə və yarpaqlarında qurdqovucu təsirə malik yüksək dozada təhlükəli olan karpain adlı alkaloid də mövcuddur. 100 qram papayya meyvəsi 26-74 kaloridir. Hindistan və Şri-Lankada yaşayan xanımlar uzun illər papayyadan kontrasepsiya vasitəsi kimi istifadə ediblər.
İstinadlar
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır.Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 07, 2021
qovunağacı, papayya, carica, papaya, karikakimilər, fəsiləsinin, karika, cinsinə, bitki, növü, carica, papayaelmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, dillenidsıra, kəvərçiçəklilərfəsilə, karikakimilərcins, karikanöv, el. Qovunagaci ve ya papayya lat Carica papaya karikakimiler fesilesinin karika cinsine aid bitki novu QovunagaciCarica papayaElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif DillenidSira KeverciceklilerFesile KarikakimilerCins KarikaNov QovunagaciElmi adiCarica papaya L VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 22324NCBI 3649EOL 585682GRIN 9147IPNI 30011248 2TPL kew 2700919 Mundericat 1 Qovunagaci 2 Botaniki tesviri 3 Yetisdirilmesi ve istifadesi 4 Tibbde tetbiqi 5 Kimyevi terkibi 6 IstinadlarQovunagaci RedakteMilyonlarla insanin qida rasionuna daxil olan ve mamao paupau qovunagaci yemisagaci corek agaci adlari ile taninan papayya Karika Carica cinsindendir Sarimtil ag rengli cicekleri bir ve ya iki cinsiyyetlidir Meyvesi sari ve ya sarimtil yasil olub forma ve qurulusu qovunu xatirladir Xarici gorunusu celbedici olmasa da meyveleri cox dadlidir Bir dadan bir de dadmaq isteyir Meshur seyyah Vasko da Qama qovunagacinin papayyanin dadina baxaraq onu Hindistan qizil agaci adlandirmisdir Qovunagaci Papayya hecmce armuddan bir qeder boyukdur sari ve narinci rengli qabigi olur Tund narinci letinin icinde coxlu xirda ve bir qeder biber dadi veren yemeli toxumlari var Floridada yerli ehali qovunagacinin papayyanin yarpagindan paltarlari yumaq ucun sabun kimi istifade etdikleri ucun statda onu zenci sabunu adlandirirlar Meyvenin siresi mede siresini evez edecek qeder guclu fiziolojiaktivliye malikdir ve bu onun terkibindeki papain adli fermentin hesabina yaranir Meyvesi sari ve ya sarimtil yasil olub forma ve qurulusu qovunu xatirladir Siresinden papain fermenti alinir Zulallari parcalayan papain tibde ve kosmetikada istifade olunur Botaniki tesviri RedakteCox da hundur olmayan 5 10 metrlik hemiseyasil palmayabenzer papayya agaci yarpaqsiz govdeye malikdir Bitki ikievli olub erkek ve disi ferdlere ayird edilir Yarpaqlari govdenin lap ucunda yerlesir diametrleri 50 70 sm dir formasina ve dadina gore yemisi xatirladan kehraba ve ya sari rengli meyveleri ise 15 45 sm uzunlugunda diametri 10 30 sm e cekisi ise 2 2 5 kq a yaxindir Tez yetisen bu bitki cemi 5 il omur surur Yetisdirilmesi ve istifadesi RedaktePapayyanin veteni Meksikanin cenubu Merkezi Amerika ve Cenubu Amerikanin simali sayilir Saxtaya dozumu olmayan suyu cox seven bitki butun tropik qursaqda ilin istenilen feslinde yetisdirilir Meyveleri alarken hamar qabiqli olanlara ustunluk vermek lazimdir Eger meyveleri kal olarsa deymesi ucun 3 4 gun qaranliq muhitde ve ya bananla bir qabda saxlamaq kifayetdir Yetismis meyveler soyuducuda 1 hefte qala biler Esasen desert qida meqsedile meyve salatlarinda serinlesdirici ickilerin hazirlanmasinda tetbiq edilir Meyvenin qabigi soyulduqda ve toxumlari cixarildiqdan sonra ciy sekilde yeyilir meyve tam yetismeyibse qaynadib yemek olar Ocaqda biserken ondan cox gozel corek etri gelir Gorunur corek agaci adlanmasi da buna goredir Ispan denizcileri ise onu yemis agaci adlandirmislar Tibbde tetbiqi RedakteABS da herpesin ekzemanin mualicesinde papayyadan hazirlanmis heblerden istifade edilir Hemcinin hezm sistemini yaxsilasdiran vasite kimi qastrit mede xorasi antikoaqulyant kimi ise damar trombozlarinda kosmetologiyada ise yaniqlarda arzuedilmez tuklerin ve cillerin yox edilmesinde istifade edilir Kimyevi terkibi RedakteKal papayya meyvesinin o cumleden bitkinin bir cox hisselerinin sud siresinin ve yetismis toxumlarinin terkibinde coxlu fermentler movcuddur Bunlardan biri de papain fermentidir Papaiden min iller boyu Cenubi Amerikada sert et liflerini parcalamaq ucun istifade edibler Hemin fermentden hezm sistemi pozgunluqlari zamani istifade edilen hebler hazirlanir Papayya yetisdirilmis 1 hektar eraziden bitkinin 100 kq a yaxin fermentini elde etmek olar Papayyaya sari rengi veren ise karotin yox karikaksantindir Onun terkibi A ve C vitaminleri ile de zengindir Meyve toplayan zaman bir qeder ehtiyatli olmaq lazimdir cunki papayya lateks sire ifraz ederek derini qiciqlandira allergik reaksiyalara sebeb ola biler Papayyanin meyve ve yarpaqlarinda qurdqovucu tesire malik yuksek dozada tehlukeli olan karpain adli alkaloid de movcuddur 100 qram papayya meyvesi 26 74 kaloridir Hindistan ve Sri Lankada yasayan xanimlar uzun iller papayyadan kontrasepsiya vasitesi kimi istifade edibler Istinadlar Redakte Ikilepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Qovunagaci amp oldid 5370204, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
