Qazax folkloru, o cümlədən qazax dastanları uzun əsrlər boyu inkişaf yolu keçmiş və müxtəlif dövrlərdə formalaşmışdı. Tədqiqatçılar qazax qəhrəmanlıq dastanının yaranmasını Qızıl Orda dövrünə aid edərək ayrı-ayrı epik əsərlərin XIV əsrin sonunda və XV-XVI əsrlərdə təşəkkül tapdığını qeyd edirlər. Qazax dastanlarında xalqın ictimai-siyasi həyatında baş vermiş hadisələr, o cümlədən xalqın azadlıq, haqq-ədalət uğrunda tarixi mübarizəsi, gələcəklə bağlı arzu və diləkləri əsas yer tutur. Günümüzədək yaşadılan qazax dastanları, əsasən, qəhrəmanlıq və sosial-məişət dastanları olmaqla iki qrupa bölünür. Qəhrəmanlıq dastanlarının əsas mövzusunu dastanın əsas qəhrəmanları olan igid batırlar tərəfindən doğma vətənin yadelli işğalçılardan qorunması təşkil edir. Bu qəhrəmanlar torpağa sevgi, düşmənə nifrət, dönməzlik, şücaət, mərdlik kimi xalqın malik olduğu ən üstün keyfiyyətləri təcəssüm etdirirlər. Belə dastanlara “Alpamıs”, “Qoblandı batır”, “Er Sayın”, “Er Tarqın”, “Er Kökşe”, “Qambar batır”, “Qırx batır” dastanları və s. aiddir. Bu dastanlar həm də irihəcmli olması ilə diqqəti cəlb edir. Məsələn, “Qoblandı batır” dastanı 10 000 misra təşkil edir.
Qazaxların əsrlər boyu qoruyub nəsildən-nəsilə yaşatdığı “Kozı Körpeş və Bayan Slu”, “Qız Jibek”, “Qulşe kız”, “Ayman Şolpan”, “Seypul Malik” və s. kimi digər dastanları isə sosial-məişət xarakterli olub, əsasən, lirik-epik jırlar kimi qazax folklorunda ayrıca yer tutur. Xalqın dinc həyatını, adət-ənənələrini, məişətini, əxlaqını təsvir edən belə dastanlarda, əsasən, gənclərin öz azadlığı və məhəbbəti uğrunda mübarizəsi öz əksini tapır.
Əsasən dombranın (ikisimli uzun ensiz barmaqla çalınan musiqi aləti) müşayiətilə ifa olunan bu dastanlar əsrlər boyu qazax epik ənənəsində xüsusi yeri və çəkisi olan akınlar tərəfindən qorunub günümüzədək çatdırılmışdı. Ümumiyyətlə, bütöv bir mədəniyyətin əsas daşıyıcısı olan akınlar (onlar jırau da adlandırılırlar) arasında çox tanınmış şəxsiyyətlər vardır: Birjan Tolımbayev (XIX əsr), Murın jırau Senqirbayev (XIX əsr), Marabay Kulbay ulı (XIX əsr), Nurpeys Bayqanin (XX əsr) və onlarla başqa epik söyləyicilər yaşadıqları dövrdə bu qədim dastan ifaçılığı sənətinin çox görkəmli simaları kimi tanınmışlar.
Qaynaqlar
1.Казахский фольклор. Институт литературы и искусстваКазахыстана. Под редакцией Н.С. Смирнова. Издательство казахской ССР. 1968.
2.Н.С. Смирнова. Очерк истории казахского фольклора. – «История казахской литературы» в 3. т. Т.1. Алма-Ата, 1968.
3. Кобланды-Батыр. Казахский героический эпос. Главная редакция восточной литературы. Москва – 1975.
September 25, 2021
qazax, dastanları, qazax, folkloru, cümlədən, qazax, dastanları, uzun, əsrlər, boyu, inkişaf, yolu, keçmiş, müxtəlif, dövrlərdə, formalaşmışdı, tədqiqatçılar, qazax, qəhrəmanlıq, dastanının, yaranmasını, qızıl, orda, dövrünə, edərək, ayrı, ayrı, epik, əsərləri. Qazax folkloru o cumleden qazax dastanlari uzun esrler boyu inkisaf yolu kecmis ve muxtelif dovrlerde formalasmisdi Tedqiqatcilar qazax qehremanliq dastaninin yaranmasini Qizil Orda dovrune aid ederek ayri ayri epik eserlerin XIV esrin sonunda ve XV XVI esrlerde tesekkul tapdigini qeyd edirler Qazax dastanlarinda xalqin ictimai siyasi heyatinda bas vermis hadiseler o cumleden xalqin azadliq haqq edalet ugrunda tarixi mubarizesi gelecekle bagli arzu ve dilekleri esas yer tutur Gunumuzedek yasadilan qazax dastanlari esasen qehremanliq ve sosial meiset dastanlari olmaqla iki qrupa bolunur Qehremanliq dastanlarinin esas movzusunu dastanin esas qehremanlari olan igid batirlar terefinden dogma vetenin yadelli isgalcilardan qorunmasi teskil edir Bu qehremanlar torpaga sevgi dusmene nifret donmezlik sucaet merdlik kimi xalqin malik oldugu en ustun keyfiyyetleri tecessum etdirirler Bele dastanlara Alpamis Qoblandi batir Er Sayin Er Tarqin Er Kokse Qambar batir Qirx batir dastanlari ve s aiddir Bu dastanlar hem de irihecmli olmasi ile diqqeti celb edir Meselen Qoblandi batir dastani 10 000 misra teskil edir Qazaxlarin esrler boyu qoruyub nesilden nesile yasatdigi Kozi Korpes ve Bayan Slu Qiz Jibek Qulse kiz Ayman Solpan Seypul Malik ve s kimi diger dastanlari ise sosial meiset xarakterli olub esasen lirik epik jirlar kimi qazax folklorunda ayrica yer tutur Xalqin dinc heyatini adet enenelerini meisetini exlaqini tesvir eden bele dastanlarda esasen genclerin oz azadligi ve mehebbeti ugrunda mubarizesi oz eksini tapir Esasen dombranin ikisimli uzun ensiz barmaqla calinan musiqi aleti musayietile ifa olunan bu dastanlar esrler boyu qazax epik enenesinde xususi yeri ve cekisi olan akinlar terefinden qorunub gunumuzedek catdirilmisdi Umumiyyetle butov bir medeniyyetin esas dasiyicisi olan akinlar onlar jirau da adlandirilirlar arasinda cox taninmis sexsiyyetler vardir Birjan Tolimbayev XIX esr Murin jirau Senqirbayev XIX esr Marabay Kulbay uli XIX esr Nurpeys Bayqanin XX esr ve onlarla basqa epik soyleyiciler yasadiqlari dovrde bu qedim dastan ifaciligi senetinin cox gorkemli simalari kimi taninmislar Qaynaqlar Redakte1 Kazahskij folklor Institut literatury i iskusstvaKazahystana Pod redakciej N S Smirnova Izdatelstvo kazahskoj SSR 1968 2 N S Smirnova Ocherk istorii kazahskogo folklora Istoriya kazahskoj literatury v 3 t T 1 Alma Ata 1968 3 Koblandy Batyr Kazahskij geroicheskij epos Glavnaya redakciya vostochnoj literatury Moskva 1975 Menbe https az wikipedia org w index php title Qazax dastanlari amp oldid 4405975, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
