fbpx
Wikipedia

Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsi

Qafqaz İttihad və Tərəqqi FirqəsiAzərbaycanda XX əsrin əvvəllərində mövcud olmuş siyasi partiya.

Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsi
Dağılma tarixi 1918
İdeologiya İslam
Müttəfiqlər

Rusiyada Müsəlmanlıq Partiyası

İttihad və Tərəqqi
Şüar Haqq verilməz, alınar!

Tarixi

1918-ci ildə türkçülüktürk xalqlarının birliyi ideyasının təsiri altında yaranmışdı. Azərbaycanlıların və başqa türk xalqlarının Türkiyənin başçılığı ilə vahid türk dövləti halında birləşdirilməsi ideyasını təbliğ edirdi. Osmanlıdakı İttihad və Tərəqqi Partiyasının təsiri altında meydana gəlmişdi. Uzun müddət gizli fəaliyyət göstərmiş, 1918-ci ildən Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsi proqramının üz qabığı açıq işə keçmişdi. Respublika Dövlət Arxivində Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsinin proqramı mühafızə edilir. Həmin sənəd Bakıda Əbuzər Orucovun elektrik mətbəəsində nəfis şəkildə "Haqq verilməz, alınar!" çağrışı ilə çap olunmuşdur. Proqramın üzərində onun çap tarixi göstərilməsə də, mətndən aydm olur ki, o, 1918-ci ildə nəşr edilmişdir.

Fəaliyyəti

Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsinin yerlərdə də gizli şöbələri yaradılmışdı. 1918-ci il iyulun 28-də Bakı qubernatoru Göyçay qəza rəisinə məktub göndərərək ondan Göyçay şəhərində fəaliyyət göstərən İttihad və Tərəqqi Komitəsinin proqramı, onun məqsədləri və idarə quruluşu barədə məlumat verməsini tələb etmişdi. Öz növbəsində, Göyçay qəza rəisi də həmin il avqustun 1-də Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsi Göyçay şöbəsindən yuxarıda göstərilən məlumatları almışdı. Firqənin 17 səhifədən ibarət proqramı ilə yanaşı, onun Göyçay qəza mərkəzinin katibi tərəfindən imzalanmış və şöbənin möhürü ilə təsdiq edilmiş məktubu da Bakı quberniya idarəsinə göndərilmişdir.

  1 avqust 1918 tarixli və 24 nömtəli məktubunuza cavabdır.
  1. Mətbu proqramımızdan bir nüsxə təqdim edildi.
  2. Firqənin hazırkı idarə heyəti belədir. Firqə şöbəsinin (Göyçay) rəisi Hacı Baba bəy Süleymanzadə, firqə şöbəmizin xəzinədarı Mirzəqulu Sultanzadə, firqə şöbəmizin daxili üzvləri – Ağa Mirzə Ağamirzəzadə, Əli Baba Səidzadə, Əbdülhətəm Hüseynzadə, Əbdülhəmid əfəndi Qazızadə, firqə şöbəmizin ümumi katibi isə Şərafəddin Hacı Veyselzadə
  3. Firqəmiz Türkiyədə olduğu kimi, Qafqaziyyədə dəxi və bilxassə Göyçayda bir çox sənə bundan müqəddəm məxfi surətdə təşkil və təsis edilmişdir. Fəqət rus hökumət mətruda müstəbidəsinin dövri-mənhusində ən qaranlıq qorxu və ehtiyat ilə millətin səadəti və vətəninin səlaməti uğrunda (eyni məramnamə möcübüncə) sərfi-iqtidar etmiş və meydam çıxacaq bir zaman və bir günü bəkləməkdə idi. Cənabi-həqqə həmd və sənalar olsun ki, Nikolay hökuməti inhizama uğrayıb zülm və istibdadı şəmsi-hürriyyətə mübtədil olduğu zaman bir pərdə və bir dərəa sərzəbeyi-zühur olaraq, nəhayət, 30 yanvar 1918-ci il tarixində rus nigarinindən pərdeyi-ixtifai büsbütün kənara atılıb, açıq çalışmağa və fəaliyyət xudapəsəidanəsini meydani-əlniyyəyə qoymağa nail olmuşdur. Və bilaharə bügunkü səadətə nail olaraq məsudiyyət-i tam ilə yaşamaqda və bu surətlə millət və islamiyyətin nicat və səadəti uğrunda çalışaraq bəqədərül-imkan millət və vətənə ariz olan maddi və mənəvi əza və cəfanın dəfi və rəfinə müqtədirat etmiş və edəcəkini təəhhüd edir.
  4. Firqənin qayeyi-amalı isə məramnamənin eyni göstərdiki olub xilafinə olan cüzi, yaxud külli hər bir hərəkətə firqə mənsubları və məsləkdasları zidd olub və olmaqdadır.
  5. Məruzdur
    Göyçay Şöbəsi, Qafqaz İttihad Tərəqqi Firqəsi
 

Firqənin programı 2006-cı ildə professor İbrahim Ethəm Atnur tərəfindən aşkarlanmışdır. 15–28 mart 1918-ci ilə aid olan proqramın girişində deyilirdi ki, dörd ildən bəri bəşəriyyəti ölümə aparan, dünyanı qana boyayan, yaşayış yerlərini viran eləyən nasionalizm və militariznm politikası hərbin əvvəlinə nisbətən bu gün daha qüvvətlidir. Proqramda qeyd olunurdu ki, gələcəkdə hüququ bəşər vicdana deyil, yenə də qüvvətə istinad edəcəkdir. Bundan sonra hansı millət güclü, zəngin və mədəni bir ordu təşkil edərsə, o millət böyük haqlara, yaxşı miittəfiqlərə malik olacaq və qorxusuz yaşayacaqdır. Zəmanəmizdə bir millətin həyatının üç qolu böyük qüvvət, böyiik sərvət və böyük mədəniyyətdir. Partiya öz məramı kimi "bütün Qafqaz müsəlmanlarının əski ana Vətənimiz olan Türkiyəyə ilhaqı", "dünyadakı bütün türklərin Türkiyəyə qatışması və bir hiss, bir tərbiyə ilə yüksələrək aləmi islama nigahban olması"nı təbliğ edirdi. Proqramda daha sonra göstərilirdi: "Əlhasil: Qafqasiyyə İttihad və Tərəqqi Firqəsi iman edir və iddia eylər ki: türk ruhu ilə türk qanının layiq olduğu böyük qüvvəti, parlaq mədəniyyəti və tükənməz sərvəti ancaq Türkiyə bayrağı altında bulacaq və əski şərəflərini o bayraqla qucaqlayacaqdır". Firqə ideoloqları türk dilinin "türk aləminin hər yerində böyük firqələr ilə və haman ayrı lisanlar şəklində qonuşulmaqda və yazılmaqda" olduğunu göstərərək bəyan edirdilər ki, "türk aləmini təhlükəyə düşürən və türk birliyini pozan bu ayrılıqları aradan qaldırmaq zəngin və yeknəsək bir türk dili meydana gətirmək üçün hər yerdən ən müqtədir türk alimlərini cəlb edərək İstanbulda bir türk akademiyası təsis etməli və onun dəlaləti ilə ümumi türk aləminin qəbul edə biləcəyi həqiqi ana dilində tazədən bütün təhsil kitablarını yazmalıdır".

Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasının qarşısında başlıca məqsəd qoymuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hakimiyyət orqanları Qafqaz tttihad və Tərəqqi fırqəsinin fəaliyyətini dayandırmışdı.

30 yanvar 1918 tarixindən etibarən açıq şəkildə fəaliyyət göstərməyə başlayan Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsi Rusyada Müsəlmanlıq Partiyası və Gəncədəki İttihadi-i İslam Cəmiyyəti ilə birləşərək birgə siyasət yürütməyə başlamışdır.

Mənbə

  • Paşayev A., Haqq verilməz, alınar, "'Respublika" qəzeti,1990, 22 dekabr.

İstinadlar

  1. "Qafqaz İttihad və Tərəqqi Firqəsi". Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II. Bakı: "Lider". 2005. səh. 107-109. ISBN 9952-417-44-4.

Həmçinin bax

qafqaz, ittihad, tərəqqi, firqəsi, azərbaycanda, əsrin, əvvəllərində, mövcud, olmuş, siyasi, partiya, dağılma, tarixi, 1918ideologiya, islammüttəfiqlər, rusiyada, müsəlmanlıq, partiyası, ittihad, tərəqqişüar, haqq, verilməz, alınar, mündəricat, tarixi, fəaliyy. Qafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesi Azerbaycanda XX esrin evvellerinde movcud olmus siyasi partiya Qafqaz Ittihad ve Tereqqi FirqesiDagilma tarixi 1918Ideologiya IslamMuttefiqler Rusiyada Muselmanliq Partiyasi Ittihad ve TereqqiSuar Haqq verilmez alinar Mundericat 1 Tarixi 2 Fealiyyeti 3 Menbe 3 1 Istinadlar 4 Hemcinin baxTarixi Redakte1918 ci ilde turkculuk ve turk xalqlarinin birliyi ideyasinin tesiri altinda yaranmisdi Azerbaycanlilarin ve basqa turk xalqlarinin Turkiyenin basciligi ile vahid turk dovleti halinda birlesdirilmesi ideyasini teblig edirdi Osmanlidaki Ittihad ve Tereqqi Partiyasinin tesiri altinda meydana gelmisdi Uzun muddet gizli fealiyyet gostermis 1918 ci ilden Qafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesi proqraminin uz qabigi aciq ise kecmisdi Respublika Dovlet Arxivinde Qafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesinin proqrami muhafize edilir Hemin sened Bakida Ebuzer Orucovun elektrik metbeesinde nefis sekilde Haqq verilmez alinar cagrisi ile cap olunmusdur Proqramin uzerinde onun cap tarixi gosterilmese de metnden aydm olur ki o 1918 ci ilde nesr edilmisdir Fealiyyeti RedakteQafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesinin yerlerde de gizli sobeleri yaradilmisdi 1918 ci il iyulun 28 de Baki qubernatoru Goycay qeza reisine mektub gondererek ondan Goycay seherinde fealiyyet gosteren Ittihad ve Tereqqi Komitesinin proqrami onun meqsedleri ve idare qurulusu barede melumat vermesini teleb etmisdi Oz novbesinde Goycay qeza reisi de hemin il avqustun 1 de Qafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesi Goycay sobesinden yuxarida gosterilen melumatlari almisdi Firqenin 17 sehifeden ibaret proqrami ile yanasi onun Goycay qeza merkezinin katibi terefinden imzalanmis ve sobenin mohuru ile tesdiq edilmis mektubu da Baki quberniya idaresine gonderilmisdir 1 avqust 1918 tarixli ve 24 nomteli mektubunuza cavabdir Metbu proqramimizdan bir nusxe teqdim edildi Firqenin hazirki idare heyeti beledir Firqe sobesinin Goycay reisi Haci Baba bey Suleymanzade firqe sobemizin xezinedari Mirzequlu Sultanzade firqe sobemizin daxili uzvleri Aga Mirze Agamirzezade Eli Baba Seidzade Ebdulhetem Huseynzade Ebdulhemid efendi Qazizade firqe sobemizin umumi katibi ise Serafeddin Haci Veyselzade Firqemiz Turkiyede oldugu kimi Qafqaziyyede dexi ve bilxasse Goycayda bir cox sene bundan muqeddem mexfi suretde teskil ve tesis edilmisdir Feqet rus hokumet metruda mustebidesinin dovri menhusinde en qaranliq qorxu ve ehtiyat ile milletin seadeti ve veteninin selameti ugrunda eyni meramname mocubunce serfi iqtidar etmis ve meydam cixacaq bir zaman ve bir gunu beklemekde idi Cenabi heqqe hemd ve senalar olsun ki Nikolay hokumeti inhizama ugrayib zulm ve istibdadi semsi hurriyyete mubtedil oldugu zaman bir perde ve bir derea serzebeyi zuhur olaraq nehayet 30 yanvar 1918 ci il tarixinde rus nigarininden perdeyi ixtifai busbutun kenara atilib aciq calismaga ve fealiyyet xudapeseidanesini meydani elniyyeye qoymaga nail olmusdur Ve bilahare bugunku seadete nail olaraq mesudiyyet i tam ile yasamaqda ve bu suretle millet ve islamiyyetin nicat ve seadeti ugrunda calisaraq beqederul imkan millet ve vetene ariz olan maddi ve menevi eza ve cefanin defi ve refine muqtedirat etmis ve edecekini teehhud edir Firqenin qayeyi amali ise meramnamenin eyni gosterdiki olub xilafine olan cuzi yaxud kulli her bir herekete firqe mensublari ve meslekdaslari zidd olub ve olmaqdadir MeruzdurGoycay Sobesi Qafqaz Ittihad Tereqqi Firqesi Firqenin programi 2006 ci ilde professor Ibrahim Ethem Atnur terefinden askarlanmisdir 15 28 mart 1918 ci ile aid olan proqramin girisinde deyilirdi ki dord ilden beri beseriyyeti olume aparan dunyani qana boyayan yasayis yerlerini viran eleyen nasionalizm ve militariznm politikasi herbin evveline nisbeten bu gun daha quvvetlidir Proqramda qeyd olunurdu ki gelecekde huququ beser vicdana deyil yene de quvvete istinad edecekdir Bundan sonra hansi millet guclu zengin ve medeni bir ordu teskil ederse o millet boyuk haqlara yaxsi miittefiqlere malik olacaq ve qorxusuz yasayacaqdir Zemanemizde bir milletin heyatinin uc qolu boyuk quvvet boyiik servet ve boyuk medeniyyetdir Partiya oz merami kimi butun Qafqaz muselmanlarinin eski ana Vetenimiz olan Turkiyeye ilhaqi dunyadaki butun turklerin Turkiyeye qatismasi ve bir hiss bir terbiye ile yukselerek alemi islama nigahban olmasi ni teblig edirdi Proqramda daha sonra gosterilirdi Elhasil Qafqasiyye Ittihad ve Tereqqi Firqesi iman edir ve iddia eyler ki turk ruhu ile turk qaninin layiq oldugu boyuk quvveti parlaq medeniyyeti ve tukenmez serveti ancaq Turkiye bayragi altinda bulacaq ve eski sereflerini o bayraqla qucaqlayacaqdir Firqe ideoloqlari turk dilinin turk aleminin her yerinde boyuk firqeler ile ve haman ayri lisanlar seklinde qonusulmaqda ve yazilmaqda oldugunu gostererek beyan edirdiler ki turk alemini tehlukeye dusuren ve turk birliyini pozan bu ayriliqlari aradan qaldirmaq zengin ve yeknesek bir turk dili meydana getirmek ucun her yerden en muqtedir turk alimlerini celb ederek Istanbulda bir turk akademiyasi tesis etmeli ve onun delaleti ile umumi turk aleminin qebul ede bileceyi heqiqi ana dilinde tazeden butun tehsil kitablarini yazmalidir Azerbaycanin musteqilliyinin qorunmasinin qarsisinda baslica meqsed qoymus Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin hakimiyyet orqanlari Qafqaz tttihad ve Tereqqi firqesinin fealiyyetini dayandirmisdi 1 30 yanvar 1918 tarixinden etibaren aciq sekilde fealiyyet gostermeye baslayan Qafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesi Rusyada Muselmanliq Partiyasi ve Gencedeki Ittihadi i Islam Cemiyyeti ile birleserek birge siyaset yurutmeye baslamisdir Menbe RedaktePasayev A Haqq verilmez alinar Respublika qezeti 1990 22 dekabr Istinadlar Redakte Qafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki Lider 2005 seh 107 109 ISBN 9952 417 44 4 Hemcinin bax RedakteIttihad ve TereqqiMenbe https az wikipedia org w index php title Qafqaz Ittihad ve Tereqqi Firqesi amp oldid 6018217, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.