Qafqaz zubru (lat.Bison bonasus caucasicus) — 1927-ci ilə qədər Baş Qafqaz silsiləsinin şimal-qərb meşəliklərində yayılmış, Avropa zebusuna daxil olan yarımnöv. Düzənlik zubrundan nisbətən ölçülərinin kiçikliyinə görə fərqlənir. Buynuzu əyilmə, tüklərinin daha uzun və tünd olması onlar üçün xarakterikdir.
Qafqaz zubrunun skeleti
Bu yarımnöv insan tərəfindən tükədilmişdir. Onlar əvvəllər şimal-qərbi İran ərazisinə qədər yayılmışdılar. XIX əsrin ortalarında ancaq Kuban çayı ətrafə ərazilərdə 2000 baş olaraq qalmışdı. Sayları insa tərəfindən ovlanması səbəbindn azalırdı. Birinci Dünya müharibəsi sonrası cəmi 500 baş zubr qalmışdı. 1927-ci ilin yayında sonuncu zubrun brakonerlər tərəfindən Aloud dağı ətrafında ovlanması qeydə alınmışdır. Bundan sonra bu canlıların axtarışları bir səmərə verməmişdir. Bununlada bir məməli yarımnövü yer üzündən silinmişdir. O zamanlar xarici zooparklardan bu yarımnövə aid heyvanların gətirilməsi mümkün olmadığından ibritləşmə üstün tutulmüşdür. SSRi ərazisində ilk seleksiya işi 1921-ci ildə Boris Fortunatov tərəfindən aparılmışdır. Buradanda 1940-cı ildə bir erkək və dörd dişi Qafqaz qoruğuna buraxılmışdır. onların təbiətə adapdasiyası uğurlu olmuşdur. Zubrların adaptasiya işinə rəhbərlik zootexnik S. Q. Kaluqin rəhbərlik etmişdir. O, bu işə uzun illər sərf etmişdir. 1960-cı illərə qədər belovej-qafqaz zubrlarını qarışdıraraq qorumağa çalışırdılar.
1898-cildə ovlanmış Qafqaz zubru
Hazırda Qafqaz qoruğunda yerli yarımnövlərdən fərqlənməyən zubrlar yaşayır. Onlar aborigen zubrların arealını tutmaq əzmindədir. Onlar artıq yarım əsr ərzində keçilməz dağ ərazilərinə alışmışlar. 1980-ci illərdə Qafqazda onların sayı 1300 başa çatdırılmışdır. Bu isə SSRİ ərazisində olan zubrların 80 % demək idi. Onlar 470-2900 metr arası ərazilərdə yaşayırlar. Hazırda düzənlik meşələrinin yoxa çıxması səbəbindən bu canlıların miqrasiyası məhduddur. Az qarlı illərdə onlar yaylaq ərazilərində 30–40 km aşağı ərazilərə köç edirlər. 4—8 ildən bir əsasən sərt qış olan illərdə kütləvi qırılma müşahidə edilir. Əgər sərt olmayan illərdə istki 7 % olursa, sərt qış olan illərdə isə bu rəqəm 12—20 % arası dəyişir.
Azərbaycanda vaxtı ilə yaşamış bu canlıların əvvəlki arealının bərpası məqsədi ilə Şahdağ Milli Parkının ərazisində zubrların çoxaldılıb təbiətə buraxılması üçün kompleks inşa edilməkdədir. 2020-ci ildə Şahdağ Milli Parkında Azərbaycan Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, İDEA İctimai Birliyi və WWF Azərbaycanın birgə həyata keçirdiyi unikal layihə sayəsində Qafqazda zubrların populyasiyası yenidən bərpa olunmağa başlamışdır.
İstinadlar
Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti (azərb.). Elm nəşriyyatı. 2021. səh. 719. ISBN978-9952-523-37-9. zubr
↑ Заповедники СССР. Заповедники Кавказа / Под общ. ред. В. Е. Соколова, Е. Е. Сыроечевского. М.: Мысль, 1990 — 365, [2] с.: ил., карт. — С. 95—96.
Константин Константинович Флёров Систематика и эволюция // Зубр. М., 1979.
Заповедники СССР. Заповедники Кавказа / Под общ. ред. В. Е. Соколова, Е. Е. Сыроечевского. М.: Мысль, 1990 — 365, [2] с.: ил., карт. — С. 99.
Калугин С. Г. Восстановление зубра на Северо-Западном Кавказе // Тр. Кавказского гос. запов. Вып. 10. М., 1968.
Заповедники СССР. Заповедники Кавказа / Под общ. ред. В. Е. Соколова, Е. Е. Сыроечевского. М.: Мысль, 1990 — 365, [2] с.: ил., карт. — С. 64.
"Zubrları təbiətimizə qaytaraq!"
Mənbə
Дикая природа России: Кавказские горы (rus.)
September 26, 2021
qafqaz, zubru, elmi, təsnifataləmi, heyvanlartip, xordalılaryarımtip, onurğalılarsinif, məməlilərinfrasinif, plasentalılardəstə, cütdırnaqlılaryarımdəstə, gövşəyənfəsilə, boşbuynuzlularyarımfəsilə, öküzlərcins, bizonnöv, zubryarımnöv, elmi, adıbison, bonasus, . Qafqaz zubruElmi tesnifatAlemi HeyvanlarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarSinif MemelilerInfrasinif PlasentalilarDeste CutdirnaqlilarYarimdeste GovseyenFesile BosbuynuzlularYarimfesile OkuzlerCins BizonNov ZubrYarimnov Qafqaz zubruElmi adiBison bonasus caucasicus Turkin amp Satunin 1904 Muhafize statusuNesli kesilmisExtinct IUCN 3 1 Extinct VikinnovlerdetesnifatVikianbardasekilUTMS 1 NCBI 1 Qafqaz zubru 1 lat Bison bonasus caucasicus 1927 ci ile qeder Bas Qafqaz silsilesinin simal qerb meseliklerinde yayilmis Avropa zebusuna daxil olan yarimnov Duzenlik zubrundan nisbeten olculerinin kicikliyine gore ferqlenir Buynuzu eyilme tuklerinin daha uzun ve tund olmasi onlar ucun xarakterikdir 2 Qafqaz zubrunun skeleti Bu yarimnov insan terefinden tukedilmisdir Onlar evveller simal qerbi Iran erazisine qeder yayilmisdilar 3 XIX esrin ortalarinda ancaq Kuban cayi etrafe erazilerde 2000 bas olaraq qalmisdi Saylari insa terefinden ovlanmasi sebebindn azalirdi Birinci Dunya muharibesi sonrasi cemi 500 bas zubr qalmisdi 1927 ci ilin yayinda sonuncu zubrun brakonerler terefinden Aloud dagi etrafinda ovlanmasi qeyde alinmisdir Bundan sonra bu canlilarin axtarislari bir semere vermemisdir Bununlada bir memeli yarimnovu yer uzunden silinmisdir O zamanlar xarici zooparklardan bu yarimnove aid heyvanlarin getirilmesi mumkun olmadigindan ibritlesme ustun tutulmusdur SSRi erazisinde ilk seleksiya isi 1921 ci ilde Boris Fortunatov terefinden aparilmisdir Buradanda 1940 ci ilde bir erkek ve dord disi Qafqaz qoruguna buraxilmisdir onlarin tebiete adapdasiyasi ugurlu olmusdur Zubrlarin adaptasiya isine rehberlik zootexnik 4 S Q Kaluqin rehberlik etmisdir O bu ise uzun iller serf etmisdir 1960 ci illere qeder belovej qafqaz zubrlarini qarisdiraraq qorumaga calisirdilar 2 5 1898 cilde ovlanmis Qafqaz zubru Hazirda Qafqaz qorugunda yerli yarimnovlerden ferqlenmeyen zubrlar yasayir Onlar aborigen zubrlarin arealini tutmaq ezmindedir Onlar artiq yarim esr erzinde kecilmez dag erazilerine alismislar 1980 ci illerde Qafqazda onlarin sayi 1300 basa catdirilmisdir Bu ise SSRI erazisinde olan zubrlarin 80 demek idi Onlar 470 2900 metr arasi erazilerde yasayirlar Hazirda duzenlik meselerinin yoxa cixmasi sebebinden bu canlilarin miqrasiyasi mehduddur 6 Az qarli illerde onlar yaylaq erazilerinde 30 40 km asagi erazilere koc edirler 4 8 ilden bir esasen sert qis olan illerde kutlevi qirilma musahide edilir Eger sert olmayan illerde istki 7 olursa sert qis olan illerde ise bu reqem 12 20 arasi deyisir Azerbaycanda vaxti ile yasamis bu canlilarin evvelki arealinin berpasi meqsedi ile Sahdag Milli Parkinin erazisinde zubrlarin coxaldilib tebiete buraxilmasi ucun kompleks insa edilmekdedir 7 2020 ci ilde Sahdag Milli Parkinda Azerbaycan Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi IDEA Ictimai Birliyi ve WWF Azerbaycanin birge heyata kecirdiyi unikal layihe sayesinde Qafqazda zubrlarin populyasiyasi yeniden berpa olunmaga baslamisdir Istinadlar Redakte Azerbaycan dilinin orfoqrafiya lugeti azerb Elm nesriyyati 2021 seh 719 ISBN 978 9952 523 37 9 zubr 1 2 Zapovedniki SSSR Zapovedniki Kavkaza Pod obsh red V E Sokolova E E Syroechevskogo M Mysl 1990 365 2 s il kart S 95 96 Konstantin Konstantinovich Flyorov Sistematika i evolyuciya Zubr M 1979 Zapovedniki SSSR Zapovedniki Kavkaza Pod obsh red V E Sokolova E E Syroechevskogo M Mysl 1990 365 2 s il kart S 99 Kalugin S G Vosstanovlenie zubra na Severo Zapadnom Kavkaze Tr Kavkazskogo gos zapov Vyp 10 M 1968 Zapovedniki SSSR Zapovedniki Kavkaza Pod obsh red V E Sokolova E E Syroechevskogo M Mysl 1990 365 2 s il kart S 64 Zubrlari tebietimize qaytaraq Menbe RedakteDikaya priroda Rossii Kavkazskie gory rus Menbe https az wikipedia org w index php title Qafqaz zubru amp oldid 6135834, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
