Qafqaz uları (lat.Tetraogallus caucasiсus) — qırqovullar fəsiləsinin ular cinsinə aid quş növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.
Başının üstü, yanları, yüyəni və boynunun yuxarı hissəsi bozdur. Boynu kürəndir. Gözünün üstü, qulağının və boynunun yanları ağdır. Belində, döşünün qabaq tərəfində və çinədanı üzərində sarı xəttlər vardır. Dimdiyinin əsasında boğazının yanlarına və arxaya doğru tünd-sarı, şabalıdı zolaqlar keçir. Bel hissəsini və quyruğunun üstünü örtən lələklər tünd-bozdur. Dimdiyi açıq-qonurdur. Ayaqları yaşılıncıdır. Bədəninin yanlarında uzununa yerləşən qara, şabalıdı zolaqlar görünür.
Yayılması
Böyük Qafqaz üçün endem növdür. Böyük Qafqazın Azərbaycan ərazisinin Malamərc, Mük, Babadağ, Xınalıdağ, Qızıldağ, Şahdağın sıldırım qayalı, alp zonasının kserofit bitkili sahələrində yayılıb. Yuvalaması 2500-3500 m hündürlükdə qeyd edilir. Qışlama dövründə 1800-2000 m hündürlüyə qədər enir.
Həyat tərzi
Optimal yaşayış şəraiti axtarışında daima şaquli miqrasiya edir. Çoxlu miqdarda qayalı, daşlıqlı, yarğanlı sahələrin gölməçələr, kolluq arasında kserofit bitkilər olan yerlərdə yaşayır. Yaz ayında qar örtüyündən azad olmuş yerlərə keçirlər. Sürü halında yaşayan quşdur. Yuvalama dövründə cüt-cüt yaşamağa üstünlük verir. Qidalanma və hərəkət fəallığı yoxuş boyu olur. Uçarkən hər-hansı bir təpəcikdən qanad çalaraq qalxır, eniş istiqamətində süzərək uçur. Monoqamdır. Kürtyatma, balaların qidalandırılması və qorunmasında ancaq dişi fərd iştirak edir. Dağın cənub, cənub-qərb, cənub-şərq ekspozisiyasında qaya çıxıntısı altında çuxur eşib yuva qurur. Yuvanın dibi mamır, quru ot və tüklə döşənir. Yuvada 5-8 yaşıl-göy yumurta olur. Kürtyatma müddəti 28 sutka davam edir. Üç həftəlik cücələr 10-30 metr məsafəyə uça bilir. Erkəklər 2 yaşında cinsi yetişkənliyə çatır.
Sayı
Alp qurşağında 100 hektar sahəyə 0,5-19,1 fərd düşür. Yuvalama dövründə 100 hektara 12-31,5 fərd düşür. Alp çəmənliyində yazda məskunlaşma sıxlığı 100 ha-da ortalama 8,2, payızda 13,9 fərd təşkil edir. Azərbaycanda ümumi sayı 800-1000 fərd təşkil edir.
Azalma səbəbləri
Yaz ayında havanın orta temperaturunun aşağı olması nəticəsində qar örtüyü gec əriyir. Quşların çoxalması gecikir. Son nəticədə çoxalmada iştirak edən dişi fərdlər az olur. Berkut qartalın və böyük qırğının hücumlarına məruz qalır. Çoban itləri narahatçılıq yaradır. Qanunsuz ovlanma halları olur.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Azərbaycanın Qırmızı kitabına, CİTES və Bern konvensiyalarına daxildir. Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər: Yuvalama sahəsində mal-qaranın otarılması və ot çalınması yasaq edilməlidir. Çox şaxtalı və qarlı illərdə əlavə qidalandırılması məqsədəuyğundur. Volyerdə çoxaldılıb təbiətə buraxılması yaxşı olar.
İstinadlar
. 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.
Mənbə
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QIRMIZI KİTABI FAUNA, II NƏŞR. 150 səh, Qafqaz uları.
Avqust 02, 2021
qafqaz, uları, tetraogallus, caucasiсus, qırqovullar, fəsiləsinin, ular, cinsinə, quş, növü, azərbaycanda, təhlükədə, olan, quşlar, siyahısına, daxil, edilmişdir, tetraogallus, caucasiсuselmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisim. Qafqaz ulari lat Tetraogallus caucasisus qirqovullar fesilesinin ular cinsine aid qus novu Azerbaycanda tehlukede olan quslar siyahisina daxil edilmisdir 1 Qafqaz ulariTetraogallus caucasisusElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarSinif QuslarYarimsinif YenidamaqlilarDeste ToyuqkimilerFesile QirqovullarCins UlarNov Qafqaz ulariElmi adiTetraogallus caucasisus Pallas 1811 Muhafize statusuAz qaygi teleb edenlerLeast Concern IUCN 3 1 Least Concern 22678661VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 553829 Mundericat 1 Tesviri 2 Yayilmasi 3 Heyat terzi 4 Sayi 5 Azalma sebebleri 6 Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirler 7 Istinadlar 8 MenbeTesviri RedakteBasinin ustu yanlari yuyeni ve boynunun yuxari hissesi bozdur Boynu kurendir Gozunun ustu qulaginin ve boynunun yanlari agdir Belinde dosunun qabaq terefinde ve cinedani uzerinde sari xettler vardir Dimdiyinin esasinda bogazinin yanlarina ve arxaya dogru tund sari sabalidi zolaqlar kecir Bel hissesini ve quyrugunun ustunu orten lelekler tund bozdur Dimdiyi aciq qonurdur Ayaqlari yasilincidir Bedeninin yanlarinda uzununa yerlesen qara sabalidi zolaqlar gorunur Yayilmasi RedakteBoyuk Qafqaz ucun endem novdur Boyuk Qafqazin Azerbaycan erazisinin Malamerc Muk Babadag Xinalidag Qizildag Sahdagin sildirim qayali alp zonasinin kserofit bitkili sahelerinde yayilib Yuvalamasi 2500 3500 m hundurlukde qeyd edilir Qislama dovrunde 1800 2000 m hundurluye qeder enir Heyat terzi RedakteOptimal yasayis seraiti axtarisinda daima saquli miqrasiya edir Coxlu miqdarda qayali dasliqli yarganli sahelerin golmeceler kolluq arasinda kserofit bitkiler olan yerlerde yasayir Yaz ayinda qar ortuyunden azad olmus yerlere kecirler Suru halinda yasayan qusdur Yuvalama dovrunde cut cut yasamaga ustunluk verir Qidalanma ve hereket fealligi yoxus boyu olur Ucarken her hansi bir tepecikden qanad calaraq qalxir enis istiqametinde suzerek ucur Monoqamdir Kurtyatma balalarin qidalandirilmasi ve qorunmasinda ancaq disi ferd istirak edir Dagin cenub cenub qerb cenub serq ekspozisiyasinda qaya cixintisi altinda cuxur esib yuva qurur Yuvanin dibi mamir quru ot ve tukle dosenir Yuvada 5 8 yasil goy yumurta olur Kurtyatma muddeti 28 sutka davam edir Uc heftelik cuceler 10 30 metr mesafeye uca bilir Erkekler 2 yasinda cinsi yetiskenliye catir Sayi RedakteAlp qursaginda 100 hektar saheye 0 5 19 1 ferd dusur Yuvalama dovrunde 100 hektara 12 31 5 ferd dusur Alp cemenliyinde yazda meskunlasma sixligi 100 ha da ortalama 8 2 payizda 13 9 ferd teskil edir Azerbaycanda umumi sayi 800 1000 ferd teskil edir Azalma sebebleri RedakteYaz ayinda havanin orta temperaturunun asagi olmasi neticesinde qar ortuyu gec eriyir Quslarin coxalmasi gecikir Son neticede coxalmada istirak eden disi ferdler az olur Berkut qartalin ve boyuk qirginin hucumlarina meruz qalir Coban itleri narahatciliq yaradir Qanunsuz ovlanma hallari olur Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirler RedakteAzerbaycanin Qirmizi kitabina CITES ve Bern konvensiyalarina daxildir Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirler Yuvalama sahesinde mal qaranin otarilmasi ve ot calinmasi yasaq edilmelidir Cox saxtali ve qarli illerde elave qidalandirilmasi meqsedeuygundur Volyerde coxaldilib tebiete buraxilmasi yaxsi olar Istinadlar Redakte Azerbaycanda tehlukede olan quslar 2013 07 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 22 Menbe RedakteAZERBAYCAN RESPUBLIKASININ QIRMIZI KITABI FAUNA II NESR 150 seh Qafqaz ulari Menbe https az wikipedia org w index php title Qafqaz ulari amp oldid 5739229, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
