Poçt yolları - Azərbaycanda tarixən daxili və xarici iqtisadi (xüsusil ticrət) və mədəni münasibətlərinin əlaqələndirilməsinə xidmət edən vasitələrdən biri.
Haqqında
Ölkənin iqtisadi və mədəni həyat səviyyəsinin yüksəlməsində böyük rol oynayan poçt yolları təkcə ayrı-ayrı yaşayış məntəqələri arasındakı əlaqənin deyil, Azərbaycanın başqa ölkələrlə əlaqəsinin möhkəmlənməsində də müstəsna əhəmiyyətə malik olmuşdur.
Orta əsr ərəb coğrafiyaşünas-səyyahlarının (İbn Xirdadbeh, əl-İstəxri, İbn Havqəl, əl-Müqəddəsi və s.) məlumatlarına görə, IX əsrin ortalarından Azərbaycandan keçən mühüm yol qovşaqlarında 50-dən artıq poçt-gömrük məntəqəsi vardı. Yolçular atlarını bu məntəqələrdə dəyişir, poçt baratlarını bu və ya digər yerə aparan qasidlər burada təyin edilir, gömrükxanalar burada olurdu.
Tədqiqatlardan və etnoqrafik şahidlərdən aydın olur ki, qədim yolların əsasında salınması poçt yolları təkcə minik və yük heyvanları üçün yox, həm də təkərli nəqliyyat vasitəsinin hərəkəti üçün əlverişli idi.
BakıdanTiflisə doğru uzanan poçt yolu Şamaxıdan və Şirvan ərazisindən keçən yeganə magistral yolu olduğundan, Şirvan iqitsadiyyatın şah budağı hesab olunurdu. Yerli əlaqə yollarını, demək olar ki, hamısı, hətta təsərrüfat əhəmiyyətli xırda yolların çoxu həmin magistrala qovuşurdu. Ona görə də Şirvanı iqtisadi və mədəni həyatı üçün bu yolun müstəsna əhəmiyyəti vardı.
Bakı-Tiflis poçt yolu Azərbaycan ərazisini bütünlüklə kəsib keçərək Ağstafada iki qola haçalanırdı. Bu yolun bir qolu Dilican- İrəvan-Naxçıvan-Culfa vasitəsilə Təbriz və İranın içərilərinə, digər qolu isə Tiflisə, oradan da Aleksandropola və Qarsa gedirdi. Əhatə etdiyi ərazinin genişliyinə görə bu yolun inzibati, ticarət və hərbi-starteji cəhətdən xüsusi əhəmiyyəti vardı. AzərbaycanQərb bölgəsini keçdikdən sonra “Dilican yolu” adlana bu yol XIX əsrin axırlarında Cənubi Qafqaz şosse yolları arsında ən işlək yol idi. Tarixi məlumatlara görə, hər həftə bu yolla İrəvan və Aleksandropola, oradan da geriyə üç dəfə poçt aparılıb-gətirilirdi.
Azərbaycan ərazisindən keçən digər poçt yolu Yeni Bəyazitdən başlayaraq Göyçə gölününcənub sahili boyunca Gəncəçay vadisi-Zurnabad-Yelizavetpol-Qarasaqqal-Samux pristavlığı-Eldar-Alazan vadisi-Sinqax qəzasına gedən yol idi. Mənbələrdən məlum olur ki, hələ XVII-XVIII əsrlərdə bu yol vasitəsilə Gəncə və Gürcüstan arasında ticarət əlaqələri olmuşdur.
Ölkənin iqtisadi və mədəni həyatında böyük rol oynayan poçt yollarının təkmilləşdirilməsi, arabaların hərəkəti üçün uyğunlaşdırılması, əsasən su maneələri üzərindən körpü salınması üçün XIX əsrin ikinci yarısında bəzi addımlar atıldı. Təkərli nəqliyyat vasitələri üçün nəzərdə tutulan Yevlax-Şuşa-Gorus-Naxçıvan-İrəvan yolunun tikintisinə 1870-ci ilin sonu-1871-ci ilin əvvəllərində başlandı. 1873-cü ilin əvvəllərinə qədər həmin yolun Zəngəzur qəzası sərhədində-Həkəri çayına qədər olan 13, 5 verstlik hissəsi işə salındı və burada 2 daş körpü tikildi. 1883-cü ildən sonra yol tikintisinə yenidən başlandı və 1886-cı ilin martında Şuşa və Gorus arasıda poçt yolu açıldı. Bu, Şuşa-Naxçıvan yolunun bir hissəsi idi. Naxçıvandan İrəvana və Tiflisə qədər uzanan digər quru yolun tam tikintisi yalnız XIX əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində başa çatdırıldı. Azərbaycanıncənub-qərb bölgələrinin Mərkəzi Rusiya və İranlaticarət-iqtisadi əlaqələrinin möhkəmləndirilməsində bu yolun mühüm əhəmiyyəti olmuşdur.
Mənbə
Q.Ə.Əliyev. Cənubi Qafqazda quru yolların inkişafı (XIX əsrin sonu - XX əsrin ilk onillikləri). - Bakı Universitetinin Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası, 2003, №1, s.126-127.
F.İ.Vəliyev. XIX əsrdə Azərbaycanın qərb zonasında кöç və köç yolları haqqında. – Azərb. SSR EA Xəbərləri (tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası), 1989,№2, cəh.76-82.
İlyas Babayev. "Böyük İpək Yolu və Azərbaycan". – “İpək Yolu” jurnalı В., 1997, №1-2, s.18.
Azərbaycan etnoqrafiyası. Üç cilddə. II cild. Bakı,1997.
Q.Ə.Əliyev. Azərbaycan nəqliyyatı və iqtisadiyyatı. Bakı, 2001,
М.Н.Герсеванов. Сеть главнейших дорог Закавказского края, - ССК, Тифлис, 1871, т.1, с.18.
А.К.Алекперов. Исследования по археологии и этнографии Азербайджана. Баку, 1960, с. 135.
А.Д. Ерицов. Исторический очерк торговых путей сообщений в древнем Закавказье. - ССК, т.1„ Тифлис, 1871, с.53.
Т.М.Керимов. Народные транспортные средства Азербайджана XIX -начале XX вв. (историко-этнографическое исследование), Баку, 2004, с.82-83.
Г.Абдуллаев. Азербайджан в XVIII в. и его взаимоотношения с Россией. Баку, 1965, с.302.
September 18, 2021
poçt, yolları, azərbaycanda, tarixən, daxili, xarici, iqtisadi, xüsusil, ticrət, mədəni, münasibətlərinin, əlaqələndirilməsinə, xidmət, edən, vasitələrdən, biri, haqqında, redaktəölkənin, iqtisadi, mədəni, həyat, səviyyəsinin, yüksəlməsində, böyük, oynayan, po. Poct yollari Azerbaycanda tarixen daxili ve xarici iqtisadi xususil ticret ve medeni munasibetlerinin elaqelendirilmesine xidmet eden vasitelerden biri Haqqinda RedakteOlkenin iqtisadi ve medeni heyat seviyyesinin yukselmesinde boyuk rol oynayan poct yollari tekce ayri ayri yasayis menteqeleri arasindaki elaqenin deyil Azerbaycanin basqa olkelerle elaqesinin mohkemlenmesinde de mustesna ehemiyyete malik olmusdur Orta esr ereb cografiyasunas seyyahlarinin Ibn Xirdadbeh el Istexri Ibn Havqel el Muqeddesi ve s melumatlarina gore IX esrin ortalarindan Azerbaycandan kecen muhum yol qovsaqlarinda 50 den artiq poct gomruk menteqesi vardi Yolcular atlarini bu menteqelerde deyisir poct baratlarini bu ve ya diger yere aparan qasidler burada teyin edilir gomrukxanalar burada olurdu Tedqiqatlardan ve etnoqrafik sahidlerden aydin olur ki qedim yollarin esasinda salinmasi poct yollari tekce minik ve yuk heyvanlari ucun yox hem de tekerli neqliyyat vasitesinin hereketi ucun elverisli idi Bakidan Tiflise dogru uzanan poct yolu Samaxidan ve Sirvan erazisinden kecen yegane magistral yolu oldugundan Sirvan iqitsadiyyatin sah budagi hesab olunurdu Yerli elaqe yollarini demek olar ki hamisi hetta teserrufat ehemiyyetli xirda yollarin coxu hemin magistrala qovusurdu Ona gore de Sirvani iqtisadi ve medeni heyati ucun bu yolun mustesna ehemiyyeti vardi Baki Tiflis poct yolu Azerbaycan erazisini butunlukle kesib kecerek Agstafada iki qola hacalanirdi Bu yolun bir qolu Dilican Irevan Naxcivan Culfa vasitesile Tebriz ve Iranin icerilerine diger qolu ise Tiflise oradan da Aleksandropola ve Qarsa gedirdi Ehate etdiyi erazinin genisliyine gore bu yolun inzibati ticaret ve herbi starteji cehetden xususi ehemiyyeti vardi Azerbaycan Qerb bolgesini kecdikden sonra Dilican yolu adlana bu yol XIX esrin axirlarinda Cenubi Qafqaz sosse yollari arsinda en islek yol idi Tarixi melumatlara gore her hefte bu yolla Irevan ve Aleksandropola oradan da geriye uc defe poct aparilib getirilirdi Azerbaycan erazisinden kecen diger poct yolu Yeni Beyazitden baslayaraq Goyce golunun cenub sahili boyunca Gencecay vadisi Zurnabad Yelizavetpol Qarasaqqal Samux pristavligi Eldar Alazan vadisi Sinqax qezasina geden yol idi Menbelerden melum olur ki hele XVII XVIII esrlerde bu yol vasitesile Gence ve Gurcustan arasinda ticaret elaqeleri olmusdur XIX esrin onilliklerinde Bakidan Tiflise geden esas poct yolu Samaxi Seki ve Sinqaxdan kecirdi Diger poct yolu Samaxidan Mingecevire kecerek Gence ve Agstafadan Tiflise dogru idi XIX esrde Baki Salyan Salyan Lenkeran Astara Baki Quba Yalama Haciqabul Samaxi Samaxi Agsu Kurdemir Goycay Ucar Yevlax Susa Gorus Yevlax Agdam Qarabulaq Cebrayil ve s istiqametlere geden poct yollari movcud olmusdur Samaxidan cenub serqe Salyana geden poct yolu Haciqabulda demiryolu ile kesisirdi Olkenin iqtisadi ve medeni heyatinda boyuk rol oynayan poct yollarinin tekmillesdirilmesi arabalarin hereketi ucun uygunlasdirilmasi esasen su maneeleri uzerinden korpu salinmasi ucun XIX esrin ikinci yarisinda bezi addimlar atildi Tekerli neqliyyat vasiteleri ucun nezerde tutulan Yevlax Susa Gorus Naxcivan Irevan yolunun tikintisine 1870 ci ilin sonu 1871 ci ilin evvellerinde baslandi 1873 cu ilin evvellerine qeder hemin yolun Zengezur qezasi serhedinde Hekeri cayina qeder olan 13 5 verstlik hissesi ise salindi ve burada 2 das korpu tikildi 1883 cu ilden sonra yol tikintisine yeniden baslandi ve 1886 ci ilin martinda Susa ve Gorus arasida poct yolu acildi Bu Susa Naxcivan yolunun bir hissesi idi Naxcivandan Irevana ve Tiflise qeder uzanan diger quru yolun tam tikintisi yalniz XIX esrin 90 ci illerinin evvellerinde basa catdirildi Azerbaycanin cenub qerb bolgelerinin Merkezi Rusiya ve Iranla ticaret iqtisadi elaqelerinin mohkemlendirilmesinde bu yolun muhum ehemiyyeti olmusdur Menbe RedakteQ E Eliyev Cenubi Qafqazda quru yollarin inkisafi XIX esrin sonu XX esrin ilk onillikleri Baki Universitetinin Xeberleri Humanitar elmler seriyasi 2003 1 s 126 127 F I Veliyev XIX esrde Azerbaycanin qerb zonasinda koc ve koc yollari haqqinda Azerb SSR EA Xeberleri tarix felsefe ve huquq seriyasi 1989 2 ceh 76 82 Ilyas Babayev Boyuk Ipek Yolu ve Azerbaycan Ipek Yolu jurnali V 1997 1 2 s 18 Azerbaycan etnoqrafiyasi Uc cildde II cild Baki 1997 Q E Eliyev Azerbaycan neqliyyati ve iqtisadiyyati Baki 2001 M N Gersevanov Set glavnejshih dorog Zakavkazskogo kraya SSK Tiflis 1871 t 1 s 18 A K Alekperov Issledovaniya po arheologii i etnografii Azerbajdzhana Baku 1960 s 135 A D Ericov Istoricheskij ocherk torgovyh putej soobshenij v drevnem Zakavkaze SSK t 1 Tiflis 1871 s 53 T M Kerimov Narodnye transportnye sredstva Azerbajdzhana XIX nachale XX vv istoriko etnograficheskoe issledovanie Baku 2004 s 82 83 G Abdullaev Azerbajdzhan v XVIII v i ego vzaimootnosheniya s Rossiej Baku 1965 s 302 Menbe https az wikipedia org w index php title Poct yollari amp oldid 3771452, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
