Pol Qogen
Pol Qogen (fr. Paul Gauguin; 7 iyun 1848[…] və ya 1848, Paris – 9 may 1903, 8 may 1903 və ya 1903, Atuona[d] və ya Fatu-Hiva[d], Fransa Polineziyası) - fransız boyakar, postimpressionizm və primitivizm cərəyanının nümayəndəsi.
Pol Qogen | |
---|---|
fr. Paul Gauguin | |
Doğum adı | Eugène Henri Paul Gauguin |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Fransa |
Vəfat tarixi | (54 yaşında) |
Vəfat yeri | Fransa |
Vəfat səbəbi | sifilis |
Dəfn yeri |
|
Vətəndaşlığı | Fransa |
Fəaliyyəti | rəssam, heykəltəraş, qrafika ustası[d], boyakar[d] |
Janrı | Rəsm, peyzaj, natürmort, portret |
Stili | postimpressionizm, primitivizm |
Tanınmış işləri | |
Təsir edib | Edvard Munk, Pablo Pikasso, Corcs Brake |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
İlk illər və yaradıcılığı
Yevgeni Henri Pol Qogen 7 iyun 1848-ci ildə doğulmuş post-impressionist rəssamdır. 1851-ci ildə ailəsi ilə Peruya köçürlər. Atasının ölümündən sonra 4 il Limada yaşayan ailə 1855-də Parisə qayıdır. 17 yaşında pilot assistenliyi olmuş, bir müddət isə donanmada işləmişdir. 1871-ci ildə Parisdə birjada işləmişdir. 1873-cü ildə Danimarkalı qadınla evlənmiş və ondan 5 övladı dünyaya gəlmişdir. Kamil Pizarro, Pol Sezann kimi rəssamlarla yayda bir yerdə rəsmlər çəkmiş 1881-1882-ci il impressionizm sərgisində onun da əsərləri sərgilənmişdir. 1884-cü ildə ailəsi ilə birgə Kopenhagenə köçmüş burada iş sahəsindəki uğursuzluqlardan sonra bütün diqqətini rəsmə vermiş, böyük oğlu ilə Parisə qayıtmışdır. Bu vaxt Van Qoq Qogeni Arla dəvət edir və 9 həftəni bir yerdə rəsm çəkməklə keçirirlər.
Qogen impressionizmdən istədiyini əldə edə bilmədiyindən Afrika və Asiya incəsənətinə meyl salmış, xüsusilə də Yapon folklor, mədəniyyət və incəsənətinin təsirinə düşmüşdür. Az müddət Taitidə yaşamışdır. Burada O, "Dəniz Kənarında", "Ave Mariya" rəsmlərini çəkmişdir. Qogenin Taitililərin yaşayış və dinindən bəhs etdiyi "Noa Noa: Pol Qogenin Taiti jurnalı" kitabı vardır. Onun "Haradan gəldik? (1897)", "Kimik?", "Hara gedirik?" (D'où venons-nous ? Que sommes-nous ? Où allons-nous ?) sualları təkamülü ifadə edən gözəl sözlərdir. Həyatının qalan hissəsini Markiz Adalarında keçirmişdir. Burada "Əvvəl və sonra" (Avant et Aprés) adlı xatirələrini, sənət əsərlərinə bildirdiyi fikirlərdən ibarət kitab yazmışdır.
Son illəri
Qogen 1897-ci ildə bu işə — yaradıcılığının zirvəsi olan bu əsərə başladığı zaman acınacaqlı vəziyyətdə idi, sifilisdən və elə bir irinli ekzemadan əziyyət çəkirdi ki, yerli sakinlər onu cüzamlı zənn etmişdilər. Vaxtilə bu, zəngin yarı-perulu parisli, nəticədə bir quruşsuz səfilə çevrildi; daha da betəri, onun görmə qabiliyyəti zəifləməyə başladı. Altı ay ərzində rəsm çəkməyə qadir olmadıqda, intihar edəcəyinə and içmişdi. Ancaq bunu etməzdən öncə Qogen son bir şah əsəri yaratmağı qərara almışdı və bu əsərə özünün dediyi kimi: «bütün enerjisini qoymaq istəyirdi».
Qogen, onun saman daxmadan ibarət emalatxanasının izin verəcəyi maksimum uzunluğa (12 fut 3 düym) çatana qədər yerli çuval bezinin uzun zolaqlarını bir-birinə calamaqdan başladı — rəsmin nahamar, kobud fakturası bundan qaynaqlanır. Əgər Qogenə inansaq, bu isə heç də həmişə mümkün deyil, o, ənənəvi olaraq böyük miqyaslı işlərin tələb etdiyi ilkin etüdlərə üz tutmadan bu mürəkkəb kompozisiyanın eskizini çıxarmış və rəsmi bir ay içində başa vurmuşdu. Əslində, bu islaholunmaz mif ustası, bir il və ya daha çox vaxt ərzində kompleks bir kompozisiya planlamaqda idi və hətta kalka üzərində mürəkkəb maket də düzəltmişdi ki, bu da əslində digər eskizlərin də varlığını təsdiq edir. 1898-ci ilin iyununda o, hələ də tamamlayıcı ştrixləri əlavə edirdi.
Qogen bir dostuna məktubunda izah edirdi ki, «Biz haradan gəlirik?» Maori mifologiyası aspektində doğum, həyat və ölüm haqqında bir meditasiyadır. Məktub həmçinin bizə məlumat verir:
Sağ və solda, yuxarıda parlaq sarı ləkələr, bir freska və ya qobelenin çürüyərək altdakı qızılı divarı aşkara çıxaran künclərini bildirməkçün nəzərdə tutulmuşdu… Sağa doğru… yatan bir uşaq və üç çömbəlmiş qadın. Bənövşəyi geymiş iki adam bir-biriylə fikirlərini paylaşırlar. Çömbəlmiş böyük bir fiqur… qolunu yuxarı qaldırır və heyrətlə taleyi şübhə altına almağa cəsarət edən bu ikisinə baxır. Mərkəzdə kimsə meyvə yığır… idol, onun əlləri sirli bir şəkildə qaldırılıb… sanki axirətə işarə edir. Nəhayət, ölümə yaxın olan yaşlı bir qadın, görünür ki, hər şeyi qəbul edir… O, hekayəni tamamlayır!»
Qogenin bizə deyə bilmədiyi yeganə şey budur ki, mərkəzdəki meyvə toplayan və çox vaxt qadın hesab edilən fiqur, — əslində bir mahudur: mistik güclərinə görə hörmət edilən qadınsı kişi kastalarından biri. Qogen Taitiyə çiyinlərinə qədər uzanmış saçlarla gəldikdə əvvəlcə bir qrup gülüşən yerli qız onu mahu hesab etmişdi. Saplantılı qadın düşkünü olsa da, Qogen bu məxluqlara valeh olmuş və bir çox əsərlərində onları təsvir etmişdi. Bundan sonra isə, indi olduğu kimi əsrin sonu hermafrodit kultu ilə üst-üstə düşmüşdü.
«Biz haradan gəlirik?»-i bitirdikdən sonra, Qogen özünü öldürmək əhdini yerinə yetirməyə qərar vermişdi. O, dağa çıxdığını, böyük dozada mərgümüş qəbul etdiyini və bədənini qarışqaların acgözlüklə yeyəcəyi ümidi ilə ölməyə uzandığını iddia edirdi. Ehtimal edilir ki, mərgümüş işə yaramamışdı; daha böyük ehtimal isə bu idi ki, o heç nə qəbul etməmişdi.
Pol Qogen sivilizasiya adlandırılan şeyin Taitini necə korladığına nifrət içində, Qogen primitivizmin müqəddəs ocağını axtarmağa davam edirdi. 1903-cü ildə hökümətlə yaşadığı problemə görə 3 ay həbs cəzası almışdır. O, Hiva-Oa şəhərindən təxminən 1000 mil məsafədə, Markiz adalarında, elə bir gözəl cəhənnəmdə yerləşdi ki, orada katolik və protestant missionerləri dənizçi və qaçaqların yaydığı Avropa xəstəliklərindən məhv olmaqda olan polineziya əhalisinin ruhsal aləmi uğrunda mübarizə aparırdı. Və burada, böyük ağrı və zillət içində, o sekvoya ağacından oyulmuş təbii ölçülü çılpaq qadın relyefləri və Port Səiddə aldığı pornoqrafik fotoşəkillər dəsti ilə bəzədilmiş «Maison du Jouir» («Həzz Evi») adını verdiyi saman daxmasında 54 yaşında vəfat etdi.
Ölüm anınadək Qogen artıq Paris avanqardı üçün bir əfsanə idi. Onun işlərinin qiyməti sürətlə artmağa başlayırdı. Və sonra, 1919-cu ildə Somerset Moem, Polineziya cənnətində yeni bir həyat qurmaq üçün həyat yoldaşını, ailəsini və sərvətini qurban verən bir rəssam haqqında açar-romanını, «Ay və qara qəpik» əsərini nəşr etdirdi. Kitab ictimaiyyətin xəyallarını uzun müddət məşğul etmişdi. Dünyaca məşhur aktyor Corc Sandersin Qogeni yerlilərə inanılmaz dərəcədə uyğunlaşmış təkəbbürlü ingilis kimi canlandırdığı, 1943-cü ilin film versiyası, Qogenin qəhrəmancasına nailiyyətlərini daha da banallaşdırmışdı.
Ölümündən sonra əsərlərinə maraq artmış, əsərlərinin bir çoxu Sergey Şçukin tərəfindən alınmış və bir qismi Puşkin muzeyində sərgilənmişdir. Əsərlərinin qiyməti 40 milyona qədər dəyərləndirilir. Taitidə yapon stilində "Qogen muzeyi" yaradılmışdır.
Filmoqrafiya
- Yaşamaq yanğısı (film, 1956) / Lust for Life
Qalereya
"Vogirardda bağ.Bağda rəssamın ailəsi təəssüf içində (1881)
Meyvələr və Limonlar ilə Natürmort (1880)
Donuzotaran Bretan (1888)
Les Alyscamps (1888)
Mələk ilə güləşən Yakob (1888)
Arlda gecə kafesi (1888)
Yapon Ağac üzərində Natürmort (1889)
Sahildə Taitili Qadınlar (1891)
Çiçək ilə qadın (1891)
Ay və Yer (Hina tefatou) (1893)
Anna, the Javanese (1893)
Pont Aven-də su kanalı (1894)
Günorta Mürgüsü (1894)
Analıq (1899)
İki Taitili Qadın (1899)
Qalın kətanda neft işi (1899)
Qəddar Talelər (1902)
Hivanın Sehrbazı (1902)
(1880)
(1886)
(1879)
(1886)
(1891)
(1902)
Avtoportretlər
1875–1877, Foq Muzeyi Massaçusets
1889, Milli incəsənət qalereyası, Vaşinqton şəhəri
Zeytun Bağında Xristos, 1889, Milli incəsənət qalereyası
Avtoportret (Mənim dostum daiel üçün) 1896, Orsay muzeyi
1902, Basel muzeyi
Həmçinin bax
İstinadlar
- ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
- ↑ Paul Gauguin
- ↑ Paul Gauguin
- http://vocab.getty.edu/page/ulan/500011421
- ↑ https://www.tate.org.uk/art/artists/paul-gauguin-1144
- ↑ The Fine Art Archive — 2003.
- https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11904339p
- Qogenin son mirası - kayzen.az