Platforma sahələri— Platformalar Yer qabığının qədim,nisbətən sabit və hamar sahələrdir.Onlar geosinklinallar sahəsində yaranan dalğaların sonrakı mərhələlərdə uçub dağılması və hamar sahələrə çevrildiyi zaman əmələ gəlir.Onun əsasını qırışıqlıq,metomorfizm və intruzivlərlə bərkmiş süxrlar təşkil edir.Platformalar iki təbəqədən ibarət olur.Birinci, üst təbəqədə 3–4 km qalınlıqda olan çöküntü süxurları yerləşir.Bu süxurların dəniz və materik mənşəli olması onların hərəkitini,yəni okean dibinin qalxaraq quru sahələrinə çevrilməsi və ya əksinə prosesin geetdiyini sübut edir. Çökmə süxurların altında yerləşən bərk, kristallik süxurlardan ibarət olan sahələr isə platformanın özülü və ya bünövrəsi adlanır. Platformanın özülü qədim geosinklinalın qalığı olduğundan qırışıq olur. Xarici qüvvələrin təsiri ilə qırışıqlığın səthə çıxan kristallik bünövrə qalxan və ya sipər adlanır. Qalxanların üzərində çökmə mənşəli süxurlar çox nazik olur.
Platformanın qalxanlarına misal olaraq Şərqi Avropa platformasında Baltik və Ukrayna qalxanlarını, Şimali Amerika platformasında Kanada qalxanını, Sibir platformasında Aldan və Anabar qalxanını və s. göstərmək olar. Cənubi Amerika platformasında Braziliya və Qviana qalxanları yerləşir.
Platformaın səthində çöküntü süxurları ilə örtülmüş əyilmə sahələri tava adlanır. Platformalarda Yer qabığının bir neçə yüz kilometr uzunluğuunda olan az meyilli,oval formalı enmə sahələrinə sinekliz(yun.syn-birlikdə, enkli-sis toplama) deyilir. Onların üzərində ölçüləri bir neçə yüz kilometr çatan, tağ formasında az meylli əyilmə sahələri antekliz(yun.anti-əks, klisis-əyilmə) adlanır. Onlar yüz milyon illər ərzində fasiləsiz olaraq davam edən zəif tektonik qalxmalar nəticəsində yaranır. Anteklizlərinüzərində çox nazik çöküntü mənşəli süxurlar olur.Bəzən isə onların səthi xarici proseslər nəticəsində yuyulur və açıq olur. Sinekliz sahələrdə isə çökmə süxurlar toplanır və onların qalınlığı 4–5 km-ə çatır.
Platformaları əmələ gəlməsi dövrünə, yəni yaşına görə qədim və cavan platformalara ayırırlar. Qədim platformaların yaşı 3–4 milyard il götürülür. Onlar materiklərin bünövrəsini təşkil edir. Qədim platformalar Arxey və Proterozoy eralarında yaranmışdır. Yer üzərində əmələ gəlmiş Şimali Amerika, Cənubi Amerika,Şərqi Antarktida, Avstraliya və Afrika-Ərəbistan qədim platformalardır. Avrasiya materikində isə Şərqi Avropa, Sibir, Cənubi Çin, Çin- Koreya, Tarim və Hindistan kimi qədim platformalar vardır.
Cavan platformalarda Kembriyə qədərki qırışıqlıq sahələri ilə yanaşı Paleozoy və Mezozoy yaşlı süxurlar da vardır. Relyefin bu struktur elementləri ya qədim platformaların kənarlarında, ya da iki qədim platforma arasında yerləşir, üzərində Paleozoy və Mezozoy eraları və sonrakı dövrlərə aid olan süxurlar toplanır. Qərbi Sibr,Almaniya- Polşa,Ptaqoniya, Ön Qafqaz və Turan cavan platformalardır. Onların bünövrəsi əsasən Kaledon və Hertsin qırışıqlığı zonalarında yaranmışdır.
Mezozoy qırışıqlığına məruz qalmış ərazilər hazırda geosinklinal inkişaf prosesindən platforma mərhələsinə keçir.Onların üzərində qalın çöküntü süxurları hələ toplanmamışdır. Belə ərazilərə inkişafı hələ başa çatmamış platformalar da deyilir.
Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. Bu məqalə sonuncu dəfə 54 gün əvvəl TexnoBot tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)
September 03, 2021
platforma, sahələri, platformalar, qabığının, qədim, nisbətən, sabit, hamar, sahələrdir, onlar, geosinklinallar, sahəsində, yaranan, dalğaların, sonrakı, mərhələlərdə, uçub, dağılması, hamar, sahələrə, çevrildiyi, zaman, əmələ, gəlir, onun, əsasını, qırışıqlıq. Platforma saheleri Platformalar Yer qabiginin qedim nisbeten sabit ve hamar sahelerdir Onlar geosinklinallar sahesinde yaranan dalgalarin sonraki merhelelerde ucub dagilmasi ve hamar sahelere cevrildiyi zaman emele gelir Onun esasini qirisiqliq metomorfizm ve intruzivlerle berkmis suxrlar teskil edir Platformalar iki tebeqeden ibaret olur Birinci ust tebeqede 3 4 km qalinliqda olan cokuntu suxurlari yerlesir Bu suxurlarin deniz ve materik menseli olmasi onlarin herekitini yeni okean dibinin qalxaraq quru sahelerine cevrilmesi ve ya eksine prosesin geetdiyini subut edir Cokme suxurlarin altinda yerlesen berk kristallik suxurlardan ibaret olan saheler ise platformanin ozulu ve ya bunovresi adlanir Platformanin ozulu qedim geosinklinalin qaligi oldugundan qirisiq olur Xarici quvvelerin tesiri ile qirisiqligin sethe cixan kristallik bunovre qalxan ve ya siper adlanir Qalxanlarin uzerinde cokme menseli suxurlar cox nazik olur Platformanin qalxanlarina misal olaraq Serqi Avropa platformasinda Baltik ve Ukrayna qalxanlarini Simali Amerika platformasinda Kanada qalxanini Sibir platformasinda Aldan ve Anabar qalxanini ve s gostermek olar Cenubi Amerika platformasinda Braziliya ve Qviana qalxanlari yerlesir Platformain sethinde cokuntu suxurlari ile ortulmus eyilme saheleri tava adlanir Platformalarda Yer qabiginin bir nece yuz kilometr uzunluguunda olan az meyilli oval formali enme sahelerine sinekliz yun syn birlikde enkli sis toplama deyilir Onlarin uzerinde olculeri bir nece yuz kilometr catan tag formasinda az meylli eyilme saheleri antekliz yun anti eks klisis eyilme adlanir Onlar yuz milyon iller erzinde fasilesiz olaraq davam eden zeif tektonik qalxmalar neticesinde yaranir Anteklizlerinuzerinde cox nazik cokuntu menseli suxurlar olur Bezen ise onlarin sethi xarici prosesler neticesinde yuyulur ve aciq olur Sinekliz sahelerde ise cokme suxurlar toplanir ve onlarin qalinligi 4 5 km e catir Platformalari emele gelmesi dovrune yeni yasina gore qedim ve cavan platformalara ayirirlar Qedim platformalarin yasi 3 4 milyard il goturulur Onlar materiklerin bunovresini teskil edir Qedim platformalar Arxey ve Proterozoy eralarinda yaranmisdir Yer uzerinde emele gelmis Simali Amerika Cenubi Amerika Serqi Antarktida Avstraliya ve Afrika Erebistan qedim platformalardir Avrasiya materikinde ise Serqi Avropa Sibir Cenubi Cin Cin Koreya Tarim ve Hindistan kimi qedim platformalar vardir Cavan platformalarda Kembriye qederki qirisiqliq saheleri ile yanasi Paleozoy ve Mezozoy yasli suxurlar da vardir Relyefin bu struktur elementleri ya qedim platformalarin kenarlarinda ya da iki qedim platforma arasinda yerlesir uzerinde Paleozoy ve Mezozoy eralari ve sonraki dovrlere aid olan suxurlar toplanir Qerbi Sibr Almaniya Polsa Ptaqoniya On Qafqaz ve Turan cavan platformalardir Onlarin bunovresi esasen Kaledon ve Hertsin qirisiqligi zonalarinda yaranmisdir Mezozoy qirisiqligina meruz qalmis eraziler hazirda geosinklinal inkisaf prosesinden platforma merhelesine kecir Onlarin uzerinde qalin cokuntu suxurlari hele toplanmamisdir Bele erazilere inkisafi hele basa catmamis platformalar da deyilir 1 Istinadlar Redakte Eminov Z N Semedov Q M 2012 Cografiya Ensiklopediyasi Baki Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 54 gun evvel TexnoBot terefinden redakte olunub Yenile Menbe https az wikipedia org w index php title Platforma saheleri amp oldid 6043675, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
,_Three_Sisters_--_2019_--_1987-9.jpg.html){kind=link}
