Pereşinin məruzəsi - Naxçıvan diyarının ərazisinin 1921-ci ildə muxtariyyətin qazanılmasından sonrakı dövrə (1924-cü ildən sonrakı dövr) nisbətən daha geniş olduğunu sübut edən tarixi sənəd. 1921-ci ildə hazırlanmış sənəddə sonralar Ermənistan SSR-in tərkibinə daxil edilmiş bir sıra kənd və qəsəbələrin 1921-ci ildə Naxçıvan Respublikasının ərazisinə daxil olduğu göstərilmişdir.
Sənədin tədqiqi tarixindən
Sənəd Naxçıvan Muxtar Respublikasının Dövlət Arxivində uzun illər ərzində mühafizə olunmuş, sənədlərin surətləri AMEA Naxçıvan Bölməsinin Elmi Arxivinə verildikdən sonra tarix üzrə fəlsəfə doktoru Elnur Kəlbizadə tərəfindən sənəd tədqiqata cəlb olunmuş və yuxarıdakı faktlar aşkara çıxarılmışdır. Bununla yanaşı həm də müəyyən edilmişdir ki, Naxçıvan ərazisində hələ 1921-ci ildə Sədərək adlı rayon mövcud olmuşdur.
M.Pereşinin kimliyi
16 mart 1921-ci il tarixli sənəd "Схемы админстративно-территориального деление Нахичеванской АССР" ("Naxçıvan MSSR-in inzibati-ərazi bölgüsünün sxemi")adlanır. Sənəd Baş Ştab (Qərargah) Akademiyasının dinləyicisi M.Pereşin tərəfindən Azərbaycan SSR-in Fövqəladə Komissarına və Naxçıvan SSR-in Xalq Hərbi Komissarına məruzə şəklində hazırlanmışdır. Məruzəni yazan şəxsin kimliyi barədə hələlik ətraflı məlumat mövcud deyildir.
Sənədin məzmunu
28 iyul 1920-ci ildə XI Qırmızı Ordu hissələrinin Naxçıvana daxil olmasından sonrakı dövrdə Naxçıvanda inzibati-ərazi bölgüsü məsələsinin problemlərinə toxunan M.Pereşin göstərir ki, Naxçıvan SSR-də inzibati bölgü və idarəçilik işi o zaman çox pis təşkil olunmuşdur. Sənəddə qeyd edilir ki, hətta daxili idarəçiliyə cavabdeh olan orqanlar belə Respublikanın dəqiq sərhədlərini, qəza (uezd) və rayon bölgüsünü bilmirlər.
Məruzənin "Naxçıvan SSR-in şəhər və kəndləri: yerləşdikləri qəza və rayonlar üzrə" adlanan hissəsində o zamankı qəzaların, rayonların və bu rayonların tabeliyində olan yaşayış məntəqələrinin də adları çəkilmişdir. O zaman Naxçıvan qəzasının mərkəzi Naxçıvan şəhəri, Şərur qəzasının mərkəzi Yengicə kəndi, Ordubad qəzasının mərkəzi isə Ordubad şəhəri idi.
Naxçıvan qəzasının Tumbul rayonuna 39 yaşayış məntəqəsi, Cəhri rayonuna 21 yaşayış məntəqəsi, Şahbuz rayonuna isə 36 yaşayış məntəqəsi daxil olmuşdur.
"Naxçıvan MSSR-in inzibati-ərazi bölgüsünün sxemi" adlı sənəddə 1921-ci ildə Naxçıvan SSR-in Şərur qəzasının tərkibində də 3 rayonun adı çəkilir. Bunlar Şahtaxtı, Baş Noraşen və Sədərək rayonları idi.
Qəzanın Şahtaxtı rayonunun tərkibində 15 yaşayış məntəqəsinin, Baş Noraşen rayonunun tərkibində 58 yaşayış məntəqəsinin, Sədərək rayonunun tərkibində isə 37 yaşayış məntəqəsinin adı qeyd olunmuşdur.
265nakhichevan-assr
"Naxçıvan MSSR-in inzibati-ərazi bölgüsünün sxemi" adlı sənəddə verilən məlumatlara əsasən Ordubad qəzasınının tərkibində də 3 rayon olduğunu müəyyənləşdirmək mümkündür. Qəzanın tərkibinə daxil olan Yaycı rayonunun tərkibində 46 məntəqənin adı qeyd edilmişdir. Bu rayonun mərkəzi bu gün Culfa rayonunun tabeliyində olan Araz sahili Yaycı kəndi idi. Əbrəqunus rayonunun tərkibində isə 23 məntəqənin adı qeyd edilmişdir. Rayonun mərkəzi bugünki Culfa rayonunun Əbrəqunus kəndi idi. Çənnəb rayonunun tərkibinə isə 22 yaşayış məntəqəsi daxil edilmişdi. Mərkəzi Çənnəb kəndi idi.
Sədərək məsələsi
Çoxumuz üçün Sədərəyin rayon kimi tarixi 28 avqust 1990-cı ildən başlayır. Lakin "Naxçıvan MSSR-in inzibati-ərazi bölgüsünün sxemi" adlı sənəd sübut edir ki, Sədərəyin rayon kimi tarixi XX əsrin əvvəllərinə - konkret olaraq hələ 1921-ci ilə təsadüf edir. Sənəddə verilən məlumatlardan aydın olur ki, o zaman yaradılmış Sədərək rayonu bugünki Sədərək rayonuna nisbətən daha geniş əraziləri əhatə etmiş və sonralar əsassız olaraq Ermənistan SSR-ə verilmiş bir sıra yaşayış məntəqələri də məhz bu rayonun tərkibinə daxil olmuşdur. Məruzənin "Naxçıvan SSR-in şəhər və kəndləri: yerləşdikləri qəza və rayonlar üzrə" adlı hissəsində o zamankı Sədərək rayonunun tərkibində 37 yaşayış məntəqəsinin adı çəkilmişdir ki, bunlardan 1-i qəsəbə, 2-si stansiya, 34-ü isə kənddir.
Qeyd edək ki, bu kəndlərdən Kürkənd, Qaraburc, Maxta, Kərimbəyli, Düdəngə kəndləri bu gün Şərur rayonunun tərkibindədir. Ovçarı (Əfşarı), Ararat və Arazdəyən stansiyalarının isə Ermənistan Respublikası ərazisində olduğunu müəyyənləşdirilmişdir.
Mənbə
Кальбизаде Э. Административно-территориальное деление Нахчывана в 20-ые гг. ХХ века (историко-географическое исследование) // Сборник материалов седьмой международной конференции молодых ученых и специалистов "Исторические документы и актуальные проблемы археографии, архивоведения и источниковедения, российской и всеобщей истории нового и новейшего времени" – "КЛИО-2017", Москва, 2017, с. 184-185
XX əsrin 20-ci illərində Naxçıvan diyarının inzibati-ərazi quruluşu (tarixi coğrafi araşdırma) / AMEA Naxçıvan Bölməsinin "Xəbərlər" jurnalı, Naxçıvan, 2017, № 1, s. 160-172
İstinadlar
Кальбизаде Э. Административно-территориальное деление Нахчывана в 20-ые гг. ХХ века (историко-географическое исследование) // Сборник материалов седьмой международной конференции молодых ученых и специалистов "Исторические документы и актуальные проблемы археографии, архивоведения и источниковедения, российской и всеобщей истории нового и новейшего времени" – "КЛИО-2017", Москва, 2017, с. 184-185
XX əsrin 20-ci illərində Naxçıvan diyarının inzibati-ərazi quruluşu (tarixi coğrafi araşdırma) / AMEA Naxçıvan Bölməsinin "Xəbərlər" jurnalı, Naxçıvan, 2017, № 1, s. 160-172
Məmmədov A., Rəhimov Ə. Naxçıvan 20-30-cu illərdə / Naxçıvan Muxtar Respublikası (məqalələr toplusu). Bakı: Elm, 1999, s. 139-151
6. Kəlbizadə E. Qədim Sədərək tarixdə neçə dəfə rayon statusunda olub? "Şərq qapısı" qəzeti, № 233 (21.643), 7 dekabr 2016-cı il, s. 3.
Avqust 12, 2021
pereşinin, məruzəsi, naxçıvan, diyarının, ərazisinin, 1921, ildə, muxtariyyətin, qazanılmasından, sonrakı, dövrə, 1924, ildən, sonrakı, dövr, nisbətən, daha, geniş, olduğunu, sübut, edən, tarixi, sənəd, 1921, ildə, hazırlanmış, sənəddə, sonralar, ermənistan, t. Peresinin meruzesi Naxcivan diyarinin erazisinin 1921 ci ilde muxtariyyetin qazanilmasindan sonraki dovre 1924 cu ilden sonraki dovr nisbeten daha genis oldugunu subut eden tarixi sened 1921 ci ilde hazirlanmis senedde sonralar Ermenistan SSR in terkibine daxil edilmis bir sira kend ve qesebelerin 1921 ci ilde Naxcivan Respublikasinin erazisine daxil oldugu gosterilmisdir 1 Mundericat 1 Senedin tedqiqi tarixinden 2 M Peresinin kimliyi 3 Senedin mezmunu 4 Sederek meselesi 5 Menbe 6 IstinadlarSenedin tedqiqi tarixinden RedakteSened Naxcivan Muxtar Respublikasinin Dovlet Arxivinde uzun iller erzinde muhafize olunmus senedlerin suretleri AMEA Naxcivan Bolmesinin Elmi Arxivine verildikden sonra tarix uzre felsefe doktoru Elnur Kelbizade terefinden sened tedqiqata celb olunmus ve yuxaridaki faktlar askara cixarilmisdir Bununla yanasi hem de mueyyen edilmisdir ki Naxcivan erazisinde hele 1921 ci ilde Sederek adli rayon movcud olmusdur M Peresinin kimliyi Redakte16 mart 1921 ci il tarixli sened Shemy adminstrativno territorialnogo delenie Nahichevanskoj ASSR Naxcivan MSSR in inzibati erazi bolgusunun sxemi adlanir Sened Bas Stab Qerargah Akademiyasinin dinleyicisi M Peresin terefinden Azerbaycan SSR in Fovqelade Komissarina ve Naxcivan SSR in Xalq Herbi Komissarina meruze seklinde hazirlanmisdir Meruzeni yazan sexsin kimliyi barede helelik etrafli melumat movcud deyildir 2 Senedin mezmunu Redakte28 iyul 1920 ci ilde XI Qirmizi Ordu hisselerinin Naxcivana daxil olmasindan sonraki dovrde 3 Naxcivanda inzibati erazi bolgusu meselesinin problemlerine toxunan M Peresin gosterir ki Naxcivan SSR de inzibati bolgu ve idarecilik isi o zaman cox pis teskil olunmusdur Senedde qeyd edilir ki hetta daxili idareciliye cavabdeh olan orqanlar bele Respublikanin deqiq serhedlerini qeza uezd ve rayon bolgusunu bilmirler Senedde Naxcivan erazisinde o zaman ucun 3 qeza Naxcivan Serur ve Ordubad ve 9 rayonun adi cekilir M Peresinin hazirladigi meruzede Naxcivan qezasinin terkibinde Tumbul Cehri ve Sahbuz rayonlarinin Ordubad qezasinin terkibinde Yayci Ebrequnus ve Cenneb rayonlarinin Serur qezasinin terkibinde ise Bas Norasen Celilkend Sahtaxti ve Sederek rayonlarinin oldugu gosterilmisdir Meruzenin Naxcivan SSR in seher ve kendleri yerlesdikleri qeza ve rayonlar uzre adlanan hissesinde o zamanki qezalarin rayonlarin ve bu rayonlarin tabeliyinde olan yasayis menteqelerinin de adlari cekilmisdir O zaman Naxcivan qezasinin merkezi Naxcivan seheri Serur qezasinin merkezi Yengice kendi Ordubad qezasinin merkezi ise Ordubad seheri idi Naxcivan qezasinin Tumbul rayonuna 39 yasayis menteqesi Cehri rayonuna 21 yasayis menteqesi Sahbuz rayonuna ise 36 yasayis menteqesi daxil olmusdur Naxcivan MSSR in inzibati erazi bolgusunun sxemi adli senedde 1921 ci ilde Naxcivan SSR in Serur qezasinin terkibinde de 3 rayonun adi cekilir Bunlar Sahtaxti Bas Norasen ve Sederek rayonlari idi Qezanin Sahtaxti rayonunun terkibinde 15 yasayis menteqesinin Bas Norasen rayonunun terkibinde 58 yasayis menteqesinin Sederek rayonunun terkibinde ise 37 yasayis menteqesinin adi qeyd olunmusdur 265nakhichevan assr Naxcivan MSSR in inzibati erazi bolgusunun sxemi adli senedde verilen melumatlara esasen Ordubad qezasininin terkibinde de 3 rayon oldugunu mueyyenlesdirmek mumkundur Qezanin terkibine daxil olan Yayci rayonunun terkibinde 46 menteqenin adi qeyd edilmisdir Bu rayonun merkezi bu gun Culfa rayonunun tabeliyinde olan Araz sahili Yayci kendi idi Ebrequnus rayonunun terkibinde ise 23 menteqenin adi qeyd edilmisdir Rayonun merkezi bugunki Culfa rayonunun Ebrequnus kendi idi Cenneb rayonunun terkibine ise 22 yasayis menteqesi daxil edilmisdi Merkezi Cenneb kendi idi Sederek meselesi RedakteCoxumuz ucun Sedereyin rayon kimi tarixi 28 avqust 1990 ci ilden baslayir Lakin Naxcivan MSSR in inzibati erazi bolgusunun sxemi adli sened subut edir ki Sedereyin rayon kimi tarixi XX esrin evvellerine konkret olaraq hele 1921 ci ile tesaduf edir Senedde verilen melumatlardan aydin olur ki o zaman yaradilmis Sederek rayonu bugunki Sederek rayonuna nisbeten daha genis erazileri ehate etmis ve sonralar esassiz olaraq Ermenistan SSR e verilmis bir sira yasayis menteqeleri de mehz bu rayonun terkibine daxil olmusdur 4 Meruzenin Naxcivan SSR in seher ve kendleri yerlesdikleri qeza ve rayonlar uzre adli hissesinde o zamanki Sederek rayonunun terkibinde 37 yasayis menteqesinin adi cekilmisdir ki bunlardan 1 i qesebe 2 si stansiya 34 u ise kenddir Qeyd edek ki bu kendlerden Kurkend Qaraburc Maxta Kerimbeyli Dudenge kendleri bu gun Serur rayonunun terkibindedir Ovcari Efsari Ararat ve Arazdeyen stansiyalarinin ise Ermenistan Respublikasi erazisinde oldugunu mueyyenlesdirilmisdir Menbe RedakteKalbizade E Administrativno territorialnoe delenie Nahchyvana v 20 ye gg HH veka istoriko geograficheskoe issledovanie Sbornik materialov sedmoj mezhdunarodnoj konferencii molodyh uchenyh i specialistov Istoricheskie dokumenty i aktualnye problemy arheografii arhivovedeniya i istochnikovedeniya rossijskoj i vseobshej istorii novogo i novejshego vremeni KLIO 2017 Moskva 2017 s 184 185 XX esrin 20 ci illerinde Naxcivan diyarinin inzibati erazi qurulusu tarixi cografi arasdirma AMEA Naxcivan Bolmesinin Xeberler jurnali Naxcivan 2017 1 s 160 172Istinadlar Redakte Kalbizade E Administrativno territorialnoe delenie Nahchyvana v 20 ye gg HH veka istoriko geograficheskoe issledovanie Sbornik materialov sedmoj mezhdunarodnoj konferencii molodyh uchenyh i specialistov Istoricheskie dokumenty i aktualnye problemy arheografii arhivovedeniya i istochnikovedeniya rossijskoj i vseobshej istorii novogo i novejshego vremeni KLIO 2017 Moskva 2017 s 184 185 XX esrin 20 ci illerinde Naxcivan diyarinin inzibati erazi qurulusu tarixi cografi arasdirma AMEA Naxcivan Bolmesinin Xeberler jurnali Naxcivan 2017 1 s 160 172 Memmedov A Rehimov E Naxcivan 20 30 cu illerde Naxcivan Muxtar Respublikasi meqaleler toplusu Baki Elm 1999 s 139 151 6 Kelbizade E Qedim Sederek tarixde nece defe rayon statusunda olub Serq qapisi qezeti 233 21 643 7 dekabr 2016 ci il s 3 Menbe https az wikipedia org w index php title Peresinin meruzesi amp oldid 6079795, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
