fbpx
Wikipedia

Paris məktubları

Avqust 12, 2021

Paris məktubları - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin qərarı ilə 1919-cu ildə Parisə, Versal sülh konfransına göndərilmiş Azərbaycan Nümayəndə heyətinin sədri Əlimərdan bəy Topçubaşovun hökumətə ünvanlanmış rəsmi məlumatları toplanmışdır. Həmin məlumatlar Azərbaycan dilində ilk dəfə 1998-ci ildə çap olunmuşdur.

1998-ci ildə Azərbaycanca çap olunmuş Paris məktubları kitabı

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Nümayəndə heyəti Paris sülh konfransında

Müsəlman Şərqinin ilk respublikasının - Azərbaycan Cümhuriyyətinin taleyi təkcə onun öz xalqının deyil, həm də dünyanın böyük dövlətlərinin, dünya siyasətçilərinin istək və iradəsindən asılı idi. Bir əsrlik rus istilasından sonra Azərbaycan xalqı məhrumiyyətlər və şəhid qanları bahasına öz müstəqilliyinə qovuşmuşdu. Lakin bu müstəqilliyin tanınmamağı ölkəni və onun xalqını yenidən, bu dəfə bolşevik libasında peyda olmuş rus imperializminin müstəmləkəsinə çevirmək təhlükəsini meydana çıxarırdı. Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurucuları ilk gündən həmin təhlükəni hiss edir və buna görə də hər vasitə ilə qarşılaşdıqları problemləri dünya dövlətlərinin və ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırmağa çalışırdılar. Rusiya, Osmanlı və Avstriya-Macarıstan imperiyalarının dağıldığı, müstəqil dövlətlərin meydana çıxdığı, dünyanın siyasi xəritəsinin yenidən cızıldığı 1918-ci ildə bu xüsusilə vacib və əhəmiyyətli idi. Avropaya Azərbaycandan orta əsrlərdə də elçilər və nümayəndələr getmişdilər. Lakin onlar bir qayda olaraq öz padşahlarının, hökmdarlarının iradəsini Avropa monarxlarına çatdırmaq üçün yola çıxırdılar. Azərbaycan parlamentinin qərarı ilə Parisə göndərilən Nümayəndə heyəti isə ilk dəfə olaraq xalqın iradəsini, onun müstəqillik əzmini ifadə etmək üçün gedirdi.

Şair Məhəmməd Hadinin kədər və təəssüf dolu:

  Qoymuş miləl imzasını övraqi-həyatə,

Yox millətimin xətti bu imzalar içində

 

deməsindən cəmisi bir neçə il keçirdi. Və bu bir neçə ilin içərisində sürətlə dəyişən, inkişaf edən, tarixi fürsətdən yararlanaraq öz milli dövlətini quran Azərbaycan xalqı "tarixin və həyatın səhifələrində" öz imzasını atmaq üçün Avropanın mərkəzinə - Parisə öz nümayəndələrini göndərirdi. Nümayəndə heyətinin ölkələr keçərək Parisdən Bakıya-Cümhuriyyət rəhbərliyinə gələn məlumatları on illiklər boyu qapalı arxivlərdə saxlanmış, yalnız xalqdan deyil, hətta mütəxəssislərdən də gizlədilmişdi. Lakin,

  Elə bir gizlin yoxdur ki, axırda aşkar olmasın — Bibliya  

Nümayəndə heyətinin tərkibi

Nümayəndə heyətinin tərkibinə Azərbaycanın tanınmış ictimai-siyasi xadimləri daxil idilər. Onlar özlərinin həyat yolu, mübarizə və inancları ilə Azərbaycanın müstəqilliyi ideyasına qəlbən bağlı olduqlarını, azadlıq və istiqlal yolunda çalışdıqlarını sübut etmişdilər.

Sədr Əlimərdan bəy Topçubaşov (1865-1934) Tiflisdə zadəgan ailəsində doğulmuş, Peterburq universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdi. 1897-ci ildə "Kaspi" qəzetinin redaktoru kimi ictimai-siyasi fəaliyyət meydanına atılmış, demokratik ruhlu ziyalı kimi mənsub olduğu xalqı təmsil etmiş, onun hüquqlarını qorumuşdu. 1905-ci il Rusiya inqilabından sonra Ə. M. Topçubaşov yalnız azərbaycanlıların deyil, bütün Rusiya türklərinin və müsəlmanlarının lideri kimi tanınmışdı. O, Rusiya müsəlmanlarının 1905 - 1907-ci illərdə keçirilən I—IV qurultaylarının əsas təşkilatçılarından və rəhbərlərindən biri olmuş, qurultayın qərarı ilə yaradılan Ümumrusiya müsəlman partiyasının - "İttifaqi müslümün" Məramnamə və Nizamnaməsini yazmış, onun MK üzvü seçilmişdi. 1906-cı ildə I Dövlət Dumasına Bakı quberniyasından deputat seçilən Ə. M. Topçubaşov burada Dumanın Müsəlman fraksiyasını yaratmış və onun fəaliyyətinə rəhbərlik etmişdi. Dumanın çar tərəfindən qovulmasına etiraz bildirən məşhur Vıborq bəyannaməsini imzalayanlar içərisində o da var idi. 1917-ci ilin mayında Rusiya müsəlmanlarının Moskva qurultayına rəhbərlik edən siyasi liderlərdən biri də Ə. M. Topçubaşov idi. Həmin dövrdə o, eyni zamanda Transqafqazın müsəlman ictimai-siyasi təşkilatlarının koordinasiya mərkəzi olan İcraiyyə Komitəsinin fəaliyyətinə də rəhbərlik edirdi. 1918-ci il iyunun 17-də Fətəli xan Xoyskinin rəhbərliyi ilə təşkil olunan ikinci hökumət kabinəsində Ə. M. Topçubaşov portfelsiz nazir vəzifəsi almış, həmin il avqustun 22-də isə Azərbaycan Cümhuriyyətinin Fövqəladə və Səlahiyyətli Naziri kimi Osmanlı imperiyasının paytaxtı İstanbula göndərilmişdi. 1918-ci il dekabrın 7-də fəaliyyətə başlayan Azərbaycan Parlamenti onu qiyabi surətdə öz sədri seçmiş, dekabrın 28-də isə Versal sülh konfransına göndərilən Azərbaycan nümayəndə heyətinə rəhbər təyin etmişdi.

Sədrin müavini - Məmməd Həsən Hacınski (1875-1931) Bakı realni məktəbində və Peterburq Yol Mühəndisləri İnstitutunda təhsil almış, uzun müddət Bakı Dumasında tikinti işlərinə rəhbərlik etmişdi. Ə. M. Topçubaşovla birlikdə İcraiyyə Komitəsinin rəhbərlərindən idi. "Müsavat"ın I qurultayında partiyanın MK üzvü seçilmişdi. 1918-ci ildə Transqafqaz komissarlığında və Seymdə rəhbər vəzifələr tutmuşdu. F. Xoyskinin qurduğu ilk hökumət kabinəsində xarici işlər, ikinci kabinədə isə maliyyə naziri vəzifələri ona həvalə edilmişdi. Azərbaycan parlamentinin üzvü idi.

Nümayəndə heyətinin üzvü - Əkbər ağa Şeyxülislamov (1891-1961) İrəvan gimnaziyasını və Peterburq Yol Mühəndisləri İnstitutunu bitirmişdi. Transqafqaz Seyminin üzvü, Transqafqaz hökumətində daxili işlər nazirinin müavini olmuşdu. Siyasi fəaliyyətini "Hümmət" (menşevik) partiyasında davam etdirirdi. Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurulması haqqındakı İstiqlal Bəyannaməsini - Misaqi-Millini imzalayanlar içərisində Ə. Şeyxülislamov da vardı. O. F. Xoyskinin qurduğu ilk hökumətdə torpaq və əmək naziri vəzifəsini tutmuşdu. Parlamentdə sosialist fraksiyasını təmsil edirdi.

Nümayəndə heyətinin üzvü - Əhməd bəy Ağayev (Əhməd Ağaoğlu 1869-1939) tanınmış publisist və ictimai xadim idi. Parisdə ali hüquq təhsili almışdı. "Həyat", "İrşad", "Tərəqqi" kimi qəzetlərin redaktoru olmuş, XX əsrdə Azərbaycanda ilk milli siyasi partiya sayılan "Difai"ni qurmuşdu. 1909-cu ildə təqiblər üzündən Türkiyəyə mühacirət etdikdən sonra burada "Gənc türklər"lə yaxınlaşmış, "Türk Yurdu" və "Türk ocağı" təşkilatlarının qurucuları sırasında Yer almış, Türkiyə parlamentinə deputat seçilmişdi. 1918-ci ilin iyununda Nuru Paşanın siyasi məsələlər üzrə müşaviri kimi Azərbaycana gəlmişdi. Azərbaycan Parlamentinin üzvü idi. Lakin "İttihad və Tərəqqi" liderləri ilə yaxınlığına görə təqib olunan Ə. Ağayevin Parisə getməsinə imkan verilməmişdi. O, ingilislər tərəfindən həbsə alınaraq Malta adasına sürgün olunmuşdu. Ə. M. Topçubaşovun kömək cəhdləri boşa çıxmışdı.

Nümayəndə heyətinin məsləhətçisi Ceyhun bəy Hacıbəyli (1891-1962) Sorbonna universitetində və Paris Siyasi Biliklər Məktəbində təhsil almışdı. Ehtiraslı publisist və gözəl musiqişünas idi. Azərbaycan Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra hökumət ofisiozunun - rus dilində çıxan "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru idi. Rusdilli Bakı və Qafqaz mətbuatında kəskin ictimai problemlərə, mədəniyyət və mənəviyyat məsələlərinə həsr edilmiş onlarla məqaləsi çap olunmuşdu.

Nümayəndə heyətinin məsləhətçisi - Məhəmməd Məhərrəmov (1895-1992) İrəvan gimnaziyasını bitirmiş, gənc yaşlarından İrəvan azərbaycanlılarının təmsilçilərindən biri kimi tanınmışdı. 1917-ci ilin noyabrında Rusiya Müəssislər Məclisinə İrəvan quberniyasından nümayəndə seçilmişdi. Transqafqaz Seyminin üzvü olmuş, 1918-ci il mayın 28-də İstiqlal Bəyannaməsini imzalayanlar içərisində yer almışdı. Azərbaycan parlamentində sosialist fraksiyasını təmsil edirdi.

Nümayəndə heyətinin məsləhətçisi - Miryaqub Mirmehdiyev (?-?) ali təhsilli hüquqşünas idi. Parlamentdə "İttihad" fraksiyasında təmsil olunmuşdu. 1919-cu ilin avqustunda Parlamentin sosialist fraksiyası Nümayəndə heyətinin tərkibindəki üzvləri barəsində rotasiya qərarı çıxarmış və M. Məhərrəmovu əvəz etmək üçün Abbas Atamalıbəyovu (?-?) Parisə göndərmişdi. Lakin həmin dövrdə heyətin başqa bir üzvü - M. H. Hacınski artıq Azərbaycana qayıtdığından həm M. Məhərrəmovun, həm də A. Atamalıbəyovun Parisdə qalmaları məqbul sayılmışdı. Həyat və fəaliyyəti haqqında çox cüzi məlumat toplaya bildiyimiz A. Atamalıbəyov Nümayəndə heyətinin katibi vəzifəsini yerinə yetirirdi. Bundan başqa Nümayəndə heyətinin tərkibinə əməkdaşlar - Əli bəy Hüseynzadə (1864-1940), V. Marçevski, katiblər - S. Məlikov və Ələkbər bəy Topçubaşov, tərcüməçilər - A. Qafarov (fransız dili), Q.Qafarova (ingilis dili), H. Məmmədov (fransız və türk dilləri) daxil idilər. Rəşidbəy Topçubaşov sədrin şəxsi katibi vəzifəsini yerinə yetirirdi. Ə. Ağaoğlu kimi Əlibəy Hüseynzadə də "İttihad və Tərəqqi" partiyası ilə əməkdaşlıqda günahlandırılaraq "Antanta" dövlətləri tərəfindən Parisə buraxılmamışdı. Səfvət bəy Məlikov isə Nümayəndə heyəti Parisə yola düşərkən Azərbaycanın İstanbul təmsilçisi kimi Türkiyədə qalmışdı. Nümayəndə heyəti hələ İstanbulda ikən ciddi təşkilatlanmış və dəqiq iş bölgüsü aparmışdı. heyətin tərkibində üç bölmə - siyasət və milli məsələlər, iqtisadiyyat və kommersiya, təbliğat və məlumat bölmələri yaradılmış və üzvlər ixtisas və maraq səviyyələrinə uyğun şəkildə həmin bölmələrdə fəaliyyətə cəlb olunmuşdular. Bununla bir sırada Nümayəndə heyətinin hər bir üzvünün görəcəyi konkret iş, məsuliyyət daşıyacağısahə də müəyyənləşdirilmişdi. Ə. M. Topçubaşov siyasi məsələlər və memorandum hazırlanması üçün məsul idi. O, həm də heyətin təşkilati işlərinə və maliyyə vəsaitinin xərclənməsinə nəzarət edirdi. Sədr müavini M. H.Hacınski eyni zamanda həm də xəzinədar idi, o, iqtisadiyyat və maliyyə məsələlərinə rəhbərlik edir, Azərbaycan hökuməti adından əcnəbi iş adamları və təşkilatlarla danışıqlar aparırdı. Ə. Şeyxülislamov daha çox sərhəd məsələləri ilə məşğul olur, statistik göstəricilər, diaqramlar, xəritələr hazırlanması işini təşkil edir, nəhayət, Nümayəndə heyətinin kitabxanasına baxırdı. M. Məhərrəmov xalq təsərrüfatı və əkinçilik sahələri üçün məsuliyyət daşıyır, həm də protokolların Azərbaycan türkcəsində yazılmasına nəzarət edirdi. Ticarət və sənaye ilə bağlı məsələlər üçün məsul olan M. Mehdiyevin vəzifələri sırasına maliyyə hesabatlarını yoxlamaq da daxil idi. Ə. Ağaoğlu və C. Hacıbəyli isə daha çox informasiya və təbliğat məsələləri ilə məşğul olmalı, Fransa mətbuatı və ictimaiyyəti ilə əlaqələr yaranmasına kömək etməli idilər. Onların hər ikisinin Fransada təhsil alması və bir müddət bu ölkədə yaşaması üzərinə qoyulan vəzifəni uğurla həyata keçirmələrinə imkan yarada bilərdi. Nəhayət, Ə. Hüseynzadə daha çox tarixi-etnoqrafik və ədəbi materialların seçilməsi və təbliğatda onlardan istifadə edilməsi üçün məşğul idi. Lakin yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, Nümayəndə heyəti Parisə tam tərkibdə gedə bilmədiyindən təbii ki, İstanbulda müəyyənləşdirilmiş bu iş bölgüsü dəyişikliklərə uğradı. Bütövlükdə isə lazım gəldiyi təqdirdə Nümayəndə heyətinin hər bir üzvü gərəkli bilinən və tapşırılan hər bir işi yerinə yetirməyə hazır idi.

Həmçinin bax

Mənbə

  • Əlimərdanbəy Topçubaşov. "Paris məktubları", Bakı, Azərnəşr, 1998, 120 səh.[ölü keçid]

Avqust 12, 2021
paris, məktubları, azərbaycan, xalq, cümhuriyyəti, parlamentinin, qərarı, ilə, 1919, ildə, parisə, versal, sülh, konfransına, göndərilmiş, azərbaycan, nümayəndə, heyətinin, sədri, əlimərdan, bəy, topçubaşovun, hökumətə, ünvanlanmış, rəsmi, məlumatları, toplanm. Paris mektublari Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin qerari ile 1919 cu ilde Parise Versal sulh konfransina gonderilmis Azerbaycan Numayende heyetinin sedri Elimerdan bey Topcubasovun hokumete unvanlanmis resmi melumatlari toplanmisdir Hemin melumatlar Azerbaycan dilinde ilk defe 1998 ci ilde cap olunmusdur 1998 ci ilde Azerbaycanca cap olunmus Paris mektublari kitabi Mundericat 1 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Numayende heyeti Paris sulh konfransinda 1 1 Numayende heyetinin terkibi 2 Hemcinin bax 3 MenbeAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Numayende heyeti Paris sulh konfransinda RedakteMuselman Serqinin ilk respublikasinin Azerbaycan Cumhuriyyetinin taleyi tekce onun oz xalqinin deyil hem de dunyanin boyuk dovletlerinin dunya siyasetcilerinin istek ve iradesinden asili idi Bir esrlik rus istilasindan sonra Azerbaycan xalqi mehrumiyyetler ve sehid qanlari bahasina oz musteqilliyine qovusmusdu Lakin bu musteqilliyin taninmamagi olkeni ve onun xalqini yeniden bu defe bolsevik libasinda peyda olmus rus imperializminin mustemlekesine cevirmek tehlukesini meydana cixarirdi Azerbaycan Cumhuriyyetinin quruculari ilk gunden hemin tehlukeni hiss edir ve buna gore de her vasite ile qarsilasdiqlari problemleri dunya dovletlerinin ve ictimaiyyetinin diqqetine catdirmaga calisirdilar Rusiya Osmanli ve Avstriya Macaristan imperiyalarinin dagildigi musteqil dovletlerin meydana cixdigi dunyanin siyasi xeritesinin yeniden cizildigi 1918 ci ilde bu xususile vacib ve ehemiyyetli idi Avropaya Azerbaycandan orta esrlerde de elciler ve numayendeler getmisdiler Lakin onlar bir qayda olaraq oz padsahlarinin hokmdarlarinin iradesini Avropa monarxlarina catdirmaq ucun yola cixirdilar Azerbaycan parlamentinin qerari ile Parise gonderilen Numayende heyeti ise ilk defe olaraq xalqin iradesini onun musteqillik ezmini ifade etmek ucun gedirdi Sair Mehemmed Hadinin keder ve teessuf dolu Qoymus milel imzasini ovraqi heyate Yox milletimin xetti bu imzalar icinde demesinden cemisi bir nece il kecirdi Ve bu bir nece ilin icerisinde suretle deyisen inkisaf eden tarixi fursetden yararlanaraq oz milli dovletini quran Azerbaycan xalqi tarixin ve heyatin sehifelerinde oz imzasini atmaq ucun Avropanin merkezine Parise oz numayendelerini gonderirdi Numayende heyetinin olkeler kecerek Parisden Bakiya Cumhuriyyet rehberliyine gelen melumatlari on illikler boyu qapali arxivlerde saxlanmis yalniz xalqdan deyil hetta mutexessislerden de gizledilmisdi Lakin Ele bir gizlin yoxdur ki axirda askar olmasin Bibliya Numayende heyetinin terkibi Redakte Elimerdan bey Topcubasov Numayende heyetinin terkibine Azerbaycanin taninmis ictimai siyasi xadimleri daxil idiler Onlar ozlerinin heyat yolu mubarize ve inanclari ile Azerbaycanin musteqilliyi ideyasina qelben bagli olduqlarini azadliq ve istiqlal yolunda calisdiqlarini subut etmisdiler Sedr Elimerdan bey Topcubasov 1865 1934 Tiflisde zadegan ailesinde dogulmus Peterburq universitetinin huquq fakultesini bitirmisdi 1897 ci ilde Kaspi qezetinin redaktoru kimi ictimai siyasi fealiyyet meydanina atilmis demokratik ruhlu ziyali kimi mensub oldugu xalqi temsil etmis onun huquqlarini qorumusdu 1905 ci il Rusiya inqilabindan sonra E M Topcubasov yalniz azerbaycanlilarin deyil butun Rusiya turklerinin ve muselmanlarinin lideri kimi taninmisdi O Rusiya muselmanlarinin 1905 1907 ci illerde kecirilen I IV qurultaylarinin esas teskilatcilarindan ve rehberlerinden biri olmus qurultayin qerari ile yaradilan Umumrusiya muselman partiyasinin Ittifaqi muslumun Meramname ve Nizamnamesini yazmis onun MK uzvu secilmisdi 1906 ci ilde I Dovlet Dumasina Baki quberniyasindan deputat secilen E M Topcubasov burada Dumanin Muselman fraksiyasini yaratmis ve onun fealiyyetine rehberlik etmisdi Dumanin car terefinden qovulmasina etiraz bildiren meshur Viborq beyannamesini imzalayanlar icerisinde o da var idi 1917 ci ilin mayinda Rusiya muselmanlarinin Moskva qurultayina rehberlik eden siyasi liderlerden biri de E M Topcubasov idi Hemin dovrde o eyni zamanda Transqafqazin muselman ictimai siyasi teskilatlarinin koordinasiya merkezi olan Icraiyye Komitesinin fealiyyetine de rehberlik edirdi 1918 ci il iyunun 17 de Feteli xan Xoyskinin rehberliyi ile teskil olunan ikinci hokumet kabinesinde E M Topcubasov portfelsiz nazir vezifesi almis hemin il avqustun 22 de ise Azerbaycan Cumhuriyyetinin Fovqelade ve Selahiyyetli Naziri kimi Osmanli imperiyasinin paytaxti Istanbula gonderilmisdi 1918 ci il dekabrin 7 de fealiyyete baslayan Azerbaycan Parlamenti onu qiyabi suretde oz sedri secmis dekabrin 28 de ise Versal sulh konfransina gonderilen Azerbaycan numayende heyetine rehber teyin etmisdi Sedrin muavini Memmed Hesen Hacinski 1875 1931 Baki realni mektebinde ve Peterburq Yol Muhendisleri Institutunda tehsil almis uzun muddet Baki Dumasinda tikinti islerine rehberlik etmisdi E M Topcubasovla birlikde Icraiyye Komitesinin rehberlerinden idi Musavat in I qurultayinda partiyanin MK uzvu secilmisdi 1918 ci ilde Transqafqaz komissarliginda ve Seymde rehber vezifeler tutmusdu F Xoyskinin qurdugu ilk hokumet kabinesinde xarici isler ikinci kabinede ise maliyye naziri vezifeleri ona hevale edilmisdi Azerbaycan parlamentinin uzvu idi Numayende heyetinin uzvu Ekber aga Seyxulislamov 1891 1961 Irevan gimnaziyasini ve Peterburq Yol Muhendisleri Institutunu bitirmisdi Transqafqaz Seyminin uzvu Transqafqaz hokumetinde daxili isler nazirinin muavini olmusdu Siyasi fealiyyetini Hummet mensevik partiyasinda davam etdirirdi Azerbaycan Cumhuriyyetinin qurulmasi haqqindaki Istiqlal Beyannamesini Misaqi Millini imzalayanlar icerisinde E Seyxulislamov da vardi O F Xoyskinin qurdugu ilk hokumetde torpaq ve emek naziri vezifesini tutmusdu Parlamentde sosialist fraksiyasini temsil edirdi Numayende heyetinin uzvu Ehmed bey Agayev Ehmed Agaoglu 1869 1939 taninmis publisist ve ictimai xadim idi Parisde ali huquq tehsili almisdi Heyat Irsad Tereqqi kimi qezetlerin redaktoru olmus XX esrde Azerbaycanda ilk milli siyasi partiya sayilan Difai ni qurmusdu 1909 cu ilde teqibler uzunden Turkiyeye muhaciret etdikden sonra burada Genc turkler le yaxinlasmis Turk Yurdu ve Turk ocagi teskilatlarinin quruculari sirasinda Yer almis Turkiye parlamentine deputat secilmisdi 1918 ci ilin iyununda Nuru Pasanin siyasi meseleler uzre musaviri kimi Azerbaycana gelmisdi Azerbaycan Parlamentinin uzvu idi Lakin Ittihad ve Tereqqi liderleri ile yaxinligina gore teqib olunan E Agayevin Parise getmesine imkan verilmemisdi O ingilisler terefinden hebse alinaraq Malta adasina surgun olunmusdu E M Topcubasovun komek cehdleri bosa cixmisdi Numayende heyetinin meslehetcisi Ceyhun bey Hacibeyli 1891 1962 Sorbonna universitetinde ve Paris Siyasi Bilikler Mektebinde tehsil almisdi Ehtirasli publisist ve gozel musiqisunas idi Azerbaycan Cumhuriyyeti qurulduqdan sonra hokumet ofisiozunun rus dilinde cixan Azerbaycan qezetinin bas redaktoru idi Rusdilli Baki ve Qafqaz metbuatinda keskin ictimai problemlere medeniyyet ve meneviyyat meselelerine hesr edilmis onlarla meqalesi cap olunmusdu Numayende heyetinin meslehetcisi Mehemmed Meherremov 1895 1992 Irevan gimnaziyasini bitirmis genc yaslarindan Irevan azerbaycanlilarinin temsilcilerinden biri kimi taninmisdi 1917 ci ilin noyabrinda Rusiya Muessisler Meclisine Irevan quberniyasindan numayende secilmisdi Transqafqaz Seyminin uzvu olmus 1918 ci il mayin 28 de Istiqlal Beyannamesini imzalayanlar icerisinde yer almisdi Azerbaycan parlamentinde sosialist fraksiyasini temsil edirdi Numayende heyetinin meslehetcisi Miryaqub Mirmehdiyev ali tehsilli huquqsunas idi Parlamentde Ittihad fraksiyasinda temsil olunmusdu 1919 cu ilin avqustunda Parlamentin sosialist fraksiyasi Numayende heyetinin terkibindeki uzvleri baresinde rotasiya qerari cixarmis ve M Meherremovu evez etmek ucun Abbas Atamalibeyovu Parise gondermisdi Lakin hemin dovrde heyetin basqa bir uzvu M H Hacinski artiq Azerbaycana qayitdigindan hem M Meherremovun hem de A Atamalibeyovun Parisde qalmalari meqbul sayilmisdi Heyat ve fealiyyeti haqqinda cox cuzi melumat toplaya bildiyimiz A Atamalibeyov Numayende heyetinin katibi vezifesini yerine yetirirdi Bundan basqa Numayende heyetinin terkibine emekdaslar Eli bey Huseynzade 1864 1940 V Marcevski katibler S Melikov ve Elekber bey Topcubasov tercumeciler A Qafarov fransiz dili Q Qafarova ingilis dili H Memmedov fransiz ve turk dilleri daxil idiler Residbey Topcubasov sedrin sexsi katibi vezifesini yerine yetirirdi E Agaoglu kimi Elibey Huseynzade de Ittihad ve Tereqqi partiyasi ile emekdasliqda gunahlandirilaraq Antanta dovletleri terefinden Parise buraxilmamisdi Sefvet bey Melikov ise Numayende heyeti Parise yola duserken Azerbaycanin Istanbul temsilcisi kimi Turkiyede qalmisdi Numayende heyeti hele Istanbulda iken ciddi teskilatlanmis ve deqiq is bolgusu aparmisdi heyetin terkibinde uc bolme siyaset ve milli meseleler iqtisadiyyat ve kommersiya tebligat ve melumat bolmeleri yaradilmis ve uzvler ixtisas ve maraq seviyyelerine uygun sekilde hemin bolmelerde fealiyyete celb olunmusdular Bununla bir sirada Numayende heyetinin her bir uzvunun goreceyi konkret is mesuliyyet dasiyacagisahe de mueyyenlesdirilmisdi E M Topcubasov siyasi meseleler ve memorandum hazirlanmasi ucun mesul idi O hem de heyetin teskilati islerine ve maliyye vesaitinin xerclenmesine nezaret edirdi Sedr muavini M H Hacinski eyni zamanda hem de xezinedar idi o iqtisadiyyat ve maliyye meselelerine rehberlik edir Azerbaycan hokumeti adindan ecnebi is adamlari ve teskilatlarla danisiqlar aparirdi E Seyxulislamov daha cox serhed meseleleri ile mesgul olur statistik gostericiler diaqramlar xeriteler hazirlanmasi isini teskil edir nehayet Numayende heyetinin kitabxanasina baxirdi M Meherremov xalq teserrufati ve ekincilik saheleri ucun mesuliyyet dasiyir hem de protokollarin Azerbaycan turkcesinde yazilmasina nezaret edirdi Ticaret ve senaye ile bagli meseleler ucun mesul olan M Mehdiyevin vezifeleri sirasina maliyye hesabatlarini yoxlamaq da daxil idi E Agaoglu ve C Hacibeyli ise daha cox informasiya ve tebligat meseleleri ile mesgul olmali Fransa metbuati ve ictimaiyyeti ile elaqeler yaranmasina komek etmeli idiler Onlarin her ikisinin Fransada tehsil almasi ve bir muddet bu olkede yasamasi uzerine qoyulan vezifeni ugurla heyata kecirmelerine imkan yarada bilerdi Nehayet E Huseynzade daha cox tarixi etnoqrafik ve edebi materiallarin secilmesi ve tebligatda onlardan istifade edilmesi ucun mesgul idi Lakin yuxarida da qeyd etdiyim kimi Numayende heyeti Parise tam terkibde gede bilmediyinden tebii ki Istanbulda mueyyenlesdirilmis bu is bolgusu deyisikliklere ugradi Butovlukde ise lazim geldiyi teqdirde Numayende heyetinin her bir uzvu gerekli bilinen ve tapsirilan her bir isi yerine yetirmeye hazir idi Hemcinin bax RedakteElimerdan bey Topcubasov Paris Sulh KonfransiMenbe RedakteElimerdanbey Topcubasov Paris mektublari Baki Azernesr 1998 120 seh olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Paris mektublari amp oldid 5888009, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.