fbpx
Wikipedia

Jenşen

Mart 29, 2022

Jenşen, yaxud Yeradamı (lat. Panax ginseng), türk. ginseng, qaz. адамтамыр, адамшөп, özb. odamgiyoh )— jenşen cinsinə aid bitki növü..

?Jenşen
Panax ginseng
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Rozidlər
Sıra:Çətirçiçəklilər
Fəsilə:Araliyakimilər
Cins:Jenşen
Növ: Jenşen
Elmi adı
Panax ginseng

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  505938
NCBI  4054
EOL  1153396
GRIN  26379
IPNI  77211872-1
TPL  kew-146697

Tarixçə

Jenşen bitkisi haqqında ilk tarixi məlumat e. ə. I əsrə aid olan və “Şennunbentsao” adlanan dərman maddələri haqda qədim çin yazısında qeyd olunub. Buna baxmayaraq şərq təbabətində onun istifadəsinin 4-5 min illik tarixi var. Tibb tarixində jenşen qədər əfsanəvi ikinci bir bitki olmayıb. İnsanlar onun nəinki bütün xəstəliklərin çarəsi olduğuna, həmçinin ölən adama həyat qaytardığına inanırdılar. Əhali arasında ona “həyat kökü”, “dünyanın möcüzəsi”, “ölməzlik zərbəsi” kimi adlar verilmişdi. Bitkinin belə qeyri-adi şöhrəti “jenşen qızdırmasının” yaranmasına və bir çox cinayət və bədbəxtliklərə səbəb olmuşdur. 1709-cu ildə imperator Kan Xi jenşen yığımına tam monopoliya elan etdi. Yığıcılar yalnız mühafizə altında və xüsusi icazə ilə kökləri toplaya bilərdilər. Onlara konkret vaxt və bu vaxta uyğun qida ehtiyatı verilirdi. Çin meşələrində olan jenşen ehtiyatları minillik boyu yığıldığından tükənmək üzrə idi. Buna görə də XIX əsrin ortalarından onun əsas mənbəyi Ussuriya vilayəti oldu.

Təbiətdə kütləsi 100-200 qr olan jenşen kökləri çox nadir halda tapılır. 1981-ci ildə Çində çox böyük ölçülü kök tapılmışdı. Onun kütləsi 500 qr, uzunluğu isə 65 sm idi. Bu kökün çoxlu şaxələri vardı ki, bu da onu daha qiymətli edirdi. Daha nadir nümunə 1905-ci ildə Mançjuriyada dəmir yolu salınanda tapılmışdı. Bitkinin ömrü 200 ilə, kökünün kütləsi isə 600 qrama çatırdı. Bu jenşen kökü Şanxayda 5 min dollara satılmışdı. Lakin mütəxəssislər bu məbləğin onun qiymətinin yarısı olduğunu söyləyirdilər.

Rusiyaya jenşen ilk dəfə 1675-ci ildə gətirilib. Onu Rusiyanın Çin İmperatorluğunda nümayəndəsi Sapfiriy gətirmişdi.

Botanik özəllikləri

Vətəni Çin və Şimali Koreyadır. Yabanı halda jenşen Koreyada, Çində, Mançjuriyada, həmçinin Rusiyanın Xabarovsk və Primorsk vilayətlərində yayılmışdır. Əsas etibarı ilə enliyarpaqlı-kedr meşələrində, bəzən küknar qarışıqlı palıd meşələrində bitir. Yumşaq, çürüntü ilə zəngin, orta rütubətli torpaqlarda daha geniş yayılır. Düz günəş şüalarına qarşı davamsız olduğundan heç vaxt açıq ərazilərdə rast gəlmir.

Jenşen bitkisini 1953-cü ildə Xabarovski (Rusiya) vilayətində Azərbaycanın Zaqatala ərazilərinə gətirmişlər. Azərbaycanda Böyük Qafqaz və Muxtar Respublikadakı Salvartı yaylasında bu qiymətli bitkinin oxşar növü yayılmışdır. Təəssüf ki, bitki ot biçini zamanı laqeydliklə məhv olunub vegetasiya dövrünü başa çatdıra bilmir.

Ətli, ağımtıl-boz rəngli milşəkilli kökü torpaqda qalmaqla çoxillik dərman otu bitkisidir. Hündürlüyü 50-80 sm olaraq, uzun saplaqlı, barmaqvari bölümlü yarpaqlarının kənarı mişardişlidir. Açıq-yaşıl rəngli 5 üzvülü çiçəkləri gövdənin ucunda çətir formalıdır. Al-qırmızı meyvələri 2-3 toxumlu və çəyirdəkli olur. Bitki torpaqda 100 ildən artıq qalaraq inkişaf edir.

Kökün qalınlığı 3 sm, uzunluğu isə 60 sm-dən çox olur, uzunsov-silindrik formaya və 2-6 ədəd qalınlaşmış yan şaxələrə malikdir. Yaz aylarında köklərin üzərində çoxsaylı, kövrək sorucu kökcüklər əmələ gəlir. Payızda bunlar məhv olduqda yerində məxsusi qabarcıqlar qalır. Əsas kök ətli (75%-ə qədər sudan təşkil olunub), çox ətirli, kəsikdə sarımtıl-boz rənglidir. Onun illik artımı təxminən 1 qrama yaxın olur.

Bitkinin yerüstü hissəsi adətən tək, az hallarda bir neçə zoğdan təşkil olunur. Zoğlar düz, nazik, silindrik, yaşıl və ya qonur-qırmızı rəngli, içərisi boş olur. Cavan bitkidə 1-2, yaşlı bitkidə isə 4-5, nadir hallarda 7 yarpaq olur. Bunlar 40 sm-ə qədər uzunluqlu, mürəkkəb quruluşlu, beşdilimlidir, rozet şəklində zoğun zirvəsində yerləşir. Yarpaqların saplaqları bənövşəyi-qırmızı rəngdədir. Yaşlı bitkilərdə yarpaq rozetinin ortasından 25 sm uzunluqlu, tək çətirli çiçək zoğu inkişaf edir. Çiçəkləri xırda, gözəgəlimsiz, ağ ləçəklidir. Meyvəsi al qırmızı rəngli, adətən ikiçəyirdəkli, bəzən isə tək və ya üççəyirdəklidir.

Jenşen iyulda çiçəkləyir, meyvələri avqust-sentyabrda yetişir. Yalnız toxumla çoxalır. Payızda əkilən toxumlar 18-22 aydan, bəziləri isə 3-4 ildən sonra cücərir. Bu, onlarda olan rüşeymin natamam inkişafı ilə əlaqədardır. Jenşen bitkisi 150 il yaşayır.

Tərkibi və təsiri:

Köklərində  triterpenli saponinlər, - panaksozid A, B, C, D, E, F və efirli yağlar, şəkər, nişasta, pektinli maddələr, fermentlər, B qrup vitaminlər, mikroelementlər, fitoesterogen və daukosterin vardır. Köklərinin tərkibində triterpen tetrasklik saponinlər - panaksozidlər, protopanoksidol,  protopanokstirol olur. Efir yağı (0,25-0,5%), piyli yağlar, fitosterinlər, qatran, pektin maddələri (23%), nişasta, vitaminlər, yağ turşuları, çoxlu mikroelementlər – dəmir, manqan, gümüş vardır. Hemolitik aktivliyi yalnız qlükozidlərlədir. Qəbul etdikdən sonra hidroliz edərək, mədə-bağırsaq traktında aqlikona parçalanır, saponinləri itirərək hemolitik aktivlik yaradır. Saponinlər soyuqqanlı heyvanlar üçün toksiki hesab olunur. Bu maddə qəlsəmələrin və tənəffüs sisteminin işinin pozulmasına səbəb olur.

Kök və kökümsovları birlikdə xammal kimi keyfiyyətli dərman bitkisidir. Kökündə triterpen saponinləri - panaks, panakvisin, efir yağları, panasen, panaks turşusu (yağ turşularının qarışığı: palmitin, stearin, olein, linol), fitosterin, selik, nişasta, şəkər, alkoloid, mikroelementlər (fosfor, dəmir, manqan, alüminium və s.), qatran, estrogen və vitaminlər (B1, B2) vardır.

Bitkinin yalnız kökündən istifadə edilir. Kimyəvi tərkibi tədqiqat üçün olduqca maraq doğurur. Belə ki, bu bitki öyrənilməkdədir, lakin müalicəvi tərəfləri hələ də tam aydın deyil. Qədim şərq əfsanəsində jenşeni «bitki-adam», «yeradamı» adlandırırdılar. Əfsanələrdə deyilirdi ki, qocalığı geri qaytararaq cavanlaşdırır, xəstələri sağlamlaşdırır, müdrikləşdirir, bir çox epidemiyaları: taun, çiçək və vəba xəstəliklərinin müalicə olunmasına kömək edir. Jenşen Çin və Cənub-Şərqi Asiyaya məlum idi. Avropa ölkələrinə XVII əsrdə məlum oldu. Sinir sistemini stimullaşdırır, sinir və psixi narahatçılığı götürür, hipotenziv təsir göstərir, nevroz və impotensiyaların müalicəsində olduqca müsbət təsir göstərir, səbəbi məlum olmayan narahatlıqlarda, orqanizmin müdafiə qabiliyyətinin zəifləməsində, stresli stuasiyalarda, infeksion xəstəliklərdə istifadə edilir. Orqanizmi ümumi tonuslandırır, mərkəzi sinir sistemini stimullaşdırır və yüngül depressiyanı aradan götürür. Xroniki ağ ciyər xəstəliklərində, qanazlığı, şəkərli diabet, hipo və hiper qastritlərdə olduqca yaxşı təsir göstərir. Mədə yarasını tezliklə sağaldır, iştahı artırır, bağırsaq fəaliyyətini normallaşdirir. Ürək qan dövranını nizama salır. Müxtəlif səbəblərdən əmələ gələn seksual zəifliyi aradan götürür. Lakin yerli-yersiz bu preparatı işlətmək yolverilməzdir. Bu preparatı vitaminlərlə birlikdə işlətmək onun səmərəsini xeyli artırır. Jenşen toksiki deyil və uzun müddət tətbiq edilə bilər. Xəstəyə bu preparatı zəif dozalarla təyin etmək məsləhətdir. Köklərinin tərkibində mərkəzi sinir sistemini sakitləşdirən, hipotoniyada, nevrasteniyada stimullaşdırıcı və fiziki yorğunluqda əvəzedilməzdir.

Köklərindən hazırlanan məhlul, dəmləmə, toz, məlhəm, çay, ekstraktlar göstərilən xəstəliklərin müalicədə tətbiq edilir. Məsləhət görülür ki, ilk dəfə zəif doza ilə başlamaqla, tədricən artırmaq lazımdır. Müalicə müddəti 1-3 aydır.

Rp.: T-ae Ginsengi 30,0

D.S. 15-20 damcı gündə 3 dəfə yeməkdən 30 dəq. əvvəl

  Rp.: Tabul. rad Ginsengi  0,15

   S. 1-2 həb gündə 3 dəfə yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl

Daxili göstəriciləri – Tərkibində 70% spirtdə çıxarılan ekstraktiv maddələr 20%, rütubət 13%, kül 5%, qaralmış, bozarmış və açıq rəngli hissəcikləri 10%-dir.

Əks göstəriş - Hipertoniya xəstəliyi, taxikardiya, 16 yaşına qədər uşaqlara və yay vaxtı təyini məsləhət görülmür.

İstifadəsi

Jenşenin yerüstü və kökümsov gövdəsindən istifadə olunur. Jenşenin əsas hissəsi olan kökü (400qr-a qədər olur) toplanaraq dərmanlar düzəldilir. Jenşen kökü hipertoniya, yorğunluq, nervasteniya zamanı əhval ruhiyyəni qaldırır.

Tibbdə işlədilməsi

Jenşen kökünün dəmləməsi fiziki və zehni yorğunluq, iş qabiliyyətinin azalması, nevroz, nevrasteniya, yuxusuzluq, miqren, ürək-damar sisteminin funksional pozğunluqları, qaraciyər, böyrək, mədə-bağırsaq, ağciyər xəstəlikləri, revmatizm, şəkərli diabet, impotensiya və üzülmə zamanı, həmçinin ağır infeksion xəstəliklərdən sonra istifadə olunur. Biotexnoloji yolla hüceyrə kulturasından alınan preparatlar da kifayət qədər effektlidir.

Kulinariyada işlədilməsi

Jenşen kökünün kulinariyada tətbiqi çox məhduddur. Ondan yalnız əzmənin hazırlanması üçün istifadə olunur. Təzə jenşen kökü yuyulur, doğranır, sürtgəcdən keçirilib sıyıq halına salınır. Süfrəyə tək halda və ya 1/4-1/3 çay qaşığı sıyıq meyvə şirəsi, jele, yaxud da kisel ilə qarışdırılıb verilə bilər. Yavaş-yavaş, 10-15 dəq. ərzində yeyilir.

İstinadlar

  1. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. Русско-казахский онлайн-словарь
  3. Русско-узбекский онлайн словарь
  4. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
  5. (PDF). 2012-07-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-05.
  6. . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-05.
  7. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  Bitki ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.

Mart 29, 2022
jenşen, yaxud, yeradamı, panax, ginseng, türk, ginseng, адамтамыр, адамшөп, özb, odamgiyoh, jenşen, cinsinə, bitki, növü, panax, ginsengelmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, çətirçiçəklilərfəsilə, arali. Jensen yaxud Yeradami lat Panax ginseng 1 turk ginseng qaz adamtamyr adamshop 2 ozb odamgiyoh 3 jensen cinsine aid bitki novu 4 JensenPanax ginsengElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira CetirciceklilerFesile AraliyakimilerCins JensenNov JensenElmi adiPanax ginsengVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 505938NCBI 4054EOL 1153396GRIN 26379IPNI 77211872 1TPL kew 146697 Mundericat 1 Tarixce 2 Botanik ozellikleri 3 Terkibi ve tesiri 4 Istifadesi 4 1 Tibbde isledilmesi 4 2 Kulinariyada isledilmesi 5 IstinadlarTarixce RedakteJensen bitkisi haqqinda ilk tarixi melumat e e I esre aid olan ve Sennunbentsao adlanan derman maddeleri haqda qedim cin yazisinda qeyd olunub Buna baxmayaraq serq tebabetinde onun istifadesinin 4 5 min illik tarixi var Tibb tarixinde jensen qeder efsanevi ikinci bir bitki olmayib Insanlar onun neinki butun xesteliklerin caresi olduguna hemcinin olen adama heyat qaytardigina inanirdilar Ehali arasinda ona heyat koku dunyanin mocuzesi olmezlik zerbesi kimi adlar verilmisdi Bitkinin bele qeyri adi sohreti jensen qizdirmasinin yaranmasina ve bir cox cinayet ve bedbextliklere sebeb olmusdur 1709 cu ilde imperator Kan Xi jensen yigimina tam monopoliya elan etdi Yigicilar yalniz muhafize altinda ve xususi icaze ile kokleri toplaya bilerdiler Onlara konkret vaxt ve bu vaxta uygun qida ehtiyati verilirdi Cin meselerinde olan jensen ehtiyatlari minillik boyu yigildigindan tukenmek uzre idi Buna gore de XIX esrin ortalarindan onun esas menbeyi Ussuriya vilayeti oldu Tebietde kutlesi 100 200 qr olan jensen kokleri cox nadir halda tapilir 1981 ci ilde Cinde cox boyuk olculu kok tapilmisdi Onun kutlesi 500 qr uzunlugu ise 65 sm idi Bu kokun coxlu saxeleri vardi ki bu da onu daha qiymetli edirdi Daha nadir numune 1905 ci ilde Mancjuriyada demir yolu salinanda tapilmisdi Bitkinin omru 200 ile kokunun kutlesi ise 600 qrama catirdi Bu jensen koku Sanxayda 5 min dollara satilmisdi Lakin mutexessisler bu meblegin onun qiymetinin yarisi oldugunu soyleyirdiler Rusiyaya jensen ilk defe 1675 ci ilde getirilib Onu Rusiyanin Cin Imperatorlugunda numayendesi Sapfiriy getirmisdi Botanik ozellikleri RedakteVeteni Cin ve Simali Koreyadir Yabani halda jensen Koreyada Cinde Mancjuriyada hemcinin Rusiyanin Xabarovsk ve Primorsk vilayetlerinde yayilmisdir Esas etibari ile enliyarpaqli kedr meselerinde bezen kuknar qarisiqli palid meselerinde bitir Yumsaq curuntu ile zengin orta rutubetli torpaqlarda daha genis yayilir Duz gunes sualarina qarsi davamsiz oldugundan hec vaxt aciq erazilerde rast gelmir Jensen bitkisini 1953 cu ilde Xabarovski Rusiya vilayetinde Azerbaycanin Zaqatala erazilerine getirmisler Azerbaycanda Boyuk Qafqaz ve Muxtar Respublikadaki Salvarti yaylasinda bu qiymetli bitkinin oxsar novu yayilmisdir Teessuf ki bitki ot bicini zamani laqeydlikle mehv olunub vegetasiya dovrunu basa catdira bilmir 5 Etli agimtil boz rengli milsekilli koku torpaqda qalmaqla coxillik derman otu bitkisidir Hundurluyu 50 80 sm olaraq uzun saplaqli barmaqvari bolumlu yarpaqlarinin kenari misardislidir Aciq yasil rengli 5 uzvulu cicekleri govdenin ucunda cetir formalidir Al qirmizi meyveleri 2 3 toxumlu ve ceyirdekli olur Bitki torpaqda 100 ilden artiq qalaraq inkisaf edir Kokun qalinligi 3 sm uzunlugu ise 60 sm den cox olur uzunsov silindrik formaya ve 2 6 eded qalinlasmis yan saxelere malikdir Yaz aylarinda koklerin uzerinde coxsayli kovrek sorucu kokcukler emele gelir Payizda bunlar mehv olduqda yerinde mexsusi qabarciqlar qalir Esas kok etli 75 e qeder sudan teskil olunub cox etirli kesikde sarimtil boz renglidir Onun illik artimi texminen 1 qrama yaxin olur Bitkinin yerustu hissesi adeten tek az hallarda bir nece zogdan teskil olunur Zoglar duz nazik silindrik yasil ve ya qonur qirmizi rengli icerisi bos olur Cavan bitkide 1 2 yasli bitkide ise 4 5 nadir hallarda 7 yarpaq olur Bunlar 40 sm e qeder uzunluqlu murekkeb quruluslu besdilimlidir rozet seklinde zogun zirvesinde yerlesir Yarpaqlarin saplaqlari benovseyi qirmizi rengdedir Yasli bitkilerde yarpaq rozetinin ortasindan 25 sm uzunluqlu tek cetirli cicek zogu inkisaf edir Cicekleri xirda gozegelimsiz ag leceklidir Meyvesi al qirmizi rengli adeten ikiceyirdekli bezen ise tek ve ya ucceyirdeklidir Jensen iyulda cicekleyir meyveleri avqust sentyabrda yetisir Yalniz toxumla coxalir Payizda ekilen toxumlar 18 22 aydan bezileri ise 3 4 ilden sonra cucerir Bu onlarda olan ruseymin natamam inkisafi ile elaqedardir Jensen bitkisi 150 il yasayir 6 Terkibi ve tesiri RedakteKoklerinde triterpenli saponinler panaksozid A B C D E F ve efirli yaglar seker nisasta pektinli maddeler fermentler B qrup vitaminler mikroelementler fitoesterogen ve daukosterin vardir Koklerinin terkibinde triterpen tetrasklik saponinler panaksozidler protopanoksidol protopanokstirol olur Efir yagi 0 25 0 5 piyli yaglar fitosterinler qatran pektin maddeleri 23 nisasta vitaminler yag tursulari coxlu mikroelementler demir manqan gumus vardir Hemolitik aktivliyi yalniz qlukozidlerledir Qebul etdikden sonra hidroliz ederek mede bagirsaq traktinda aqlikona parcalanir saponinleri itirerek hemolitik aktivlik yaradir Saponinler soyuqqanli heyvanlar ucun toksiki hesab olunur Bu madde qelsemelerin ve teneffus sisteminin isinin pozulmasina sebeb olur Kok ve kokumsovlari birlikde xammal kimi keyfiyyetli derman bitkisidir Kokunde triterpen saponinleri panaks panakvisin efir yaglari panasen panaks tursusu yag tursularinin qarisigi palmitin stearin olein linol fitosterin selik nisasta seker alkoloid mikroelementler fosfor demir manqan aluminium ve s qatran estrogen ve vitaminler B1 B2 vardir Bitkinin yalniz kokunden istifade edilir Kimyevi terkibi tedqiqat ucun olduqca maraq dogurur Bele ki bu bitki oyrenilmekdedir lakin mualicevi terefleri hele de tam aydin deyil Qedim serq efsanesinde jenseni bitki adam yeradami adlandirirdilar Efsanelerde deyilirdi ki qocaligi geri qaytararaq cavanlasdirir xesteleri saglamlasdirir mudriklesdirir bir cox epidemiyalari taun cicek ve veba xesteliklerinin mualice olunmasina komek edir Jensen Cin ve Cenub Serqi Asiyaya melum idi Avropa olkelerine XVII esrde melum oldu Sinir sistemini stimullasdirir sinir ve psixi narahatciligi goturur hipotenziv tesir gosterir nevroz ve impotensiyalarin mualicesinde olduqca musbet tesir gosterir sebebi melum olmayan narahatliqlarda orqanizmin mudafie qabiliyyetinin zeiflemesinde stresli stuasiyalarda infeksion xesteliklerde istifade edilir Orqanizmi umumi tonuslandirir merkezi sinir sistemini stimullasdirir ve yungul depressiyani aradan goturur Xroniki ag ciyer xesteliklerinde qanazligi sekerli diabet hipo ve hiper qastritlerde olduqca yaxsi tesir gosterir Mede yarasini tezlikle sagaldir istahi artirir bagirsaq fealiyyetini normallasdirir Urek qan dovranini nizama salir Muxtelif sebeblerden emele gelen seksual zeifliyi aradan goturur Lakin yerli yersiz bu preparati isletmek yolverilmezdir Bu preparati vitaminlerle birlikde isletmek onun semeresini xeyli artirir Jensen toksiki deyil ve uzun muddet tetbiq edile biler Xesteye bu preparati zeif dozalarla teyin etmek meslehetdir Koklerinin terkibinde merkezi sinir sistemini sakitlesdiren hipotoniyada nevrasteniyada stimullasdirici ve fiziki yorgunluqda evezedilmezdir Koklerinden hazirlanan mehlul demleme toz melhem cay ekstraktlar gosterilen xesteliklerin mualicede tetbiq edilir Meslehet gorulur ki ilk defe zeif doza ile baslamaqla tedricen artirmaq lazimdir Mualice muddeti 1 3 aydir Rp T ae Ginsengi 30 0D S 15 20 damci gunde 3 defe yemekden 30 deq evvel Rp Tabul rad Ginsengi 0 15 S 1 2 heb gunde 3 defe yemekden 30 deqiqe evvelDaxili gostericileri Terkibinde 70 spirtde cixarilan ekstraktiv maddeler 20 rutubet 13 kul 5 qaralmis bozarmis ve aciq rengli hissecikleri 10 dir Eks gosteris Hipertoniya xesteliyi taxikardiya 16 yasina qeder usaqlara ve yay vaxti teyini meslehet gorulmur 7 Istifadesi RedakteJensenin yerustu ve kokumsov govdesinden istifade olunur Jensenin esas hissesi olan koku 400qr a qeder olur toplanaraq dermanlar duzeldilir Jensen koku hipertoniya yorgunluq nervasteniya zamani ehval ruhiyyeni qaldirir Tibbde isledilmesi Redakte Jensen kokunun demlemesi fiziki ve zehni yorgunluq is qabiliyyetinin azalmasi nevroz nevrasteniya yuxusuzluq miqren urek damar sisteminin funksional pozgunluqlari qaraciyer boyrek mede bagirsaq agciyer xestelikleri revmatizm sekerli diabet impotensiya ve uzulme zamani hemcinin agir infeksion xesteliklerden sonra istifade olunur Biotexnoloji yolla huceyre kulturasindan alinan preparatlar da kifayet qeder effektlidir Kulinariyada isledilmesi Redakte Jensen kokunun kulinariyada tetbiqi cox mehduddur Ondan yalniz ezmenin hazirlanmasi ucun istifade olunur Teze jensen koku yuyulur dogranir surtgecden kecirilib siyiq halina salinir Sufreye tek halda ve ya 1 4 1 3 cay qasigi siyiq meyve siresi jele yaxud da kisel ile qarisdirilib verile biler Yavas yavas 10 15 deq erzinde yeyilir Istinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Russko kazahskij onlajn slovar Russko uzbekskij onlajn slovar Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Feyruz Bagirov Naxcivan tebii servetleri Naxcivan 2008 PDF 2012 07 25 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 05 Herba Flora mualicevi bitkiler ve fitocaylar Jensen 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 05 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 Bitki ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Menbe https az wikipedia org w index php title Jensen amp oldid 6207989, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.