Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pakal və ya Kiniç Xanab Pakal (mayya: K’ihnich Janaa[h]b' Pakal, azərb. Parıldayan … Qalxan; 23 mart 603, Palenke – 28 avqust 683, Palenke) — Mayya Baakul dövlətinin paytaxtı Lakam-Xanın (isp. Palenque) hökmdarı.
| Pakal | |
|---|---|
| mayya: K’ihnich Janaa[h]b' Pakal | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 23 mart 603 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 avqust 683 (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | Axav (titul) |
| Anası | İş-Sak-Kuk |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiyası
23 mart 603-cü ildə doğulan Pakalın sümüklərindən götürülmüş analizlərin nəticələrinə görə o, Lakam-Xada (Palenke) doğulmuş və uşaqlığı da burada keçmişdir. Baakul hökmdarlarının 11-cisi olan Pakalın atası Kan-Mo-Xiş Lakam-Xa taxt-tacına yiyələnmək haqqına sahib deyildi. Ona görə də Pakalın Lakam-Xa taxt-tacına yiyələnməsi anası İş-Sak-Kuk vasitəsilə olmuşdur. Kiçik yaşlarında taxta çıxan Pakala öz sələfindən müharibədə məğlub olmuş, çökmüş bir dövlət miras qalmışdır. Belə ki, Lakam-Xa Kanul dövləti (sonrakı paytaxtı Kalakmul) və müttəfiqləri tərəfindən işğal edilmiş hətta hökmdarın ailə üzvləri belə öldürülmüşdür. Pakal çox kiçik yaşda taxta çıxdığı üçün dövləti onun yerinə anası İş-Sak-Kuk idarə etmişdir. Anası və atasının ölümündən sonra dövlətin idarəsini ələ alan Pakal, Lakam-Xanın nüfuzunu bərpa etmiş, nəhəng məbəd və binalar tikdirmişdir. 28 avqust 683-cü ildə ölən Pakal, tikdirmiş olduğu "Qeydlər Məbədi"nin altına dəfn edilmişdir.
Ailəsi
- Arvadı: İş-Stakbu-Axav
- Atası: Kan-Mo-Xiş
- Anası: İş-Sak-Kuk
- Oğlanları:
- II Kan-Balam,
- II Kan-Xoy-Çitam,
- Tivol-Çan-Mat?
Hərbi zəfərləri
VII əsrin 50-ci illlərinin sonuna doğru Lakam-Xanın şərqində yerləşən müttəfiq şəhər-dövlətləri — Pipa, Kina (Piedras-Neqras), Vakaab, Xo-Pet (həmçinin mərkəzi Usumasinta) Lakam-Xaya müharibə elan edirlər. Bu müttəfiqləri Kanul krallığı da dəstəkləyirdi. 659-cu ilin avqust ayında Pakal müttəfiqlərə qarşı zəfər qazanır və düşmənlərindən birini — Nun-Uxol Çaakı Lakam-Xada edam etdirir. Ancaq müharibə bununla bitmir. 662-ci ildə Pakal yenə düşmənlərindən mühüm şəxsləri əsir alaraq Lakam-Xaya gətirir. Təqribən 664-cü ilə qədər davam edən bu müharibə ərazilərin Lakam-Xa və Kina arasında bölüşdürülməsi ilə başa çatır. Belə ki, müharibənin sonunda yuxarı Usumasinta Yokib hakimiyyəti altında qalsa da, Pipa və Vakaab Pakaldan asılı hala düşürlər.
Sərdabəsinin tapılması
Pakalın sərdabəsi 1948-ci ildə meksikalı arxeoloq Alberto Ruz Luylyer tərəfindən aşkarlanmışdır. Pakalın sarkofaqının açılmasına isə 4 ildən sonra 1952-ci ildə nail olunur. Tabutun içindəki skelet qalıqlarının üzərində nefrit daşından hazırlanmış dəfn maskası və muncuq boyunbağılar var idi. Böyük sarqofaq qapağı isə klassik Mayya sənətinin unikal nümunəsi olub, sarqofaq qapağının üzərində ilanın çənələri arasında Şibalbaya (ölülər diyarı) gedən yolu göstərən Pakal təsvir olunmuşdur. Sarqofaqın ağırlığı 5 ton, uzunluğu 3.8 metr, eni 2.2 metr, sarqofaq qapığının qalınğı isə 25 sm idi.
İstinadlar
- "К'инич-Ханааб-Пакаль I". Мир индейцев. 27.02.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "Who was Pakal the Great?". BBC. 27.02.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "Maya Kralı Pakal'ı Tasvir Eden Maske Bulundu". arkeofili. 27.02.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "Maya Kralı Pakal'ın Göz Alıcı Tapınağında Bulunan Eski Yazılar". 27.02.2025 tarixində arxivləşdirilib.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pakal ve ya Kinic Xanab Pakal mayya K ihnich Janaa h b Pakal azerb Parildayan Qalxan 23 mart 603 Palenke 28 avqust 683 Palenke Mayya Baakul dovletinin paytaxti Lakam Xanin isp Palenque hokmdari Pakalmayya K ihnich Janaa h b Pakal Sexsi melumatlar Dogum tarixi 23 mart 603 0603 03 23 Dogum yeri Palenke Meksika Vefat tarixi 28 avqust 683 0683 08 28 80 yasinda Vefat yeri Palenke Meksika Fealiyyeti Axav titul Anasi Is Sak Kuk Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Bioqrafiyasi 2 Ailesi 3 Herbi zeferleri 4 Serdabesinin tapilmasi 5 IstinadlarBioqrafiyasiredakte23 mart 603 cu ilde 1 dogulan Pakalin sumuklerinden goturulmus analizlerin neticelerine gore o Lakam Xada Palenke dogulmus ve usaqligi da burada kecmisdir Baakul hokmdarlarinin 11 cisi olan Pakalin atasi Kan Mo Xis 1 Lakam Xa taxt tacina yiyelenmek haqqina sahib deyildi Ona gore de Pakalin Lakam Xa taxt tacina yiyelenmesi anasi Is Sak Kuk 1 vasitesile olmusdur Kicik yaslarinda taxta cixan Pakala oz selefinden muharibede meglub olmus cokmus bir dovlet miras qalmisdir Bele ki Lakam Xa Kanul dovleti sonraki paytaxti Kalakmul ve muttefiqleri terefinden isgal edilmis hetta hokmdarin aile uzvleri bele oldurulmusdur Pakal cox kicik yasda taxta cixdigi ucun dovleti onun yerine anasi Is Sak Kuk idare etmisdir 2 Anasi ve atasinin olumunden sonra dovletin idaresini ele alan Pakal Lakam Xanin nufuzunu berpa etmis neheng mebed ve binalar tikdirmisdir 28 avqust 683 cu ilde olen Pakal 3 tikdirmis oldugu Qeydler Mebedi nin altina defn edilmisdir AilesiredakteArvadi Is Stakbu Axav Atasi Kan Mo Xis Anasi Is Sak Kuk Oglanlari II Kan Balam II Kan Xoy Citam Tivol Can Mat Herbi zeferleriredakteVII esrin 50 ci illlerinin sonuna dogru Lakam Xanin serqinde yerlesen muttefiq seher dovletleri Pipa Kina Piedras Neqras Vakaab Xo Pet hemcinin merkezi Usumasinta Lakam Xaya muharibe elan edirler Bu muttefiqleri Kanul kralligi da destekleyirdi 659 cu ilin avqust ayinda Pakal muttefiqlere qarsi zefer qazanir ve dusmenlerinden birini Nun Uxol Caaki Lakam Xada edam etdirir Ancaq muharibe bununla bitmir 662 ci ilde Pakal yene dusmenlerinden muhum sexsleri esir alaraq Lakam Xaya getirir Teqriben 664 cu ile qeder davam eden bu muharibe erazilerin Lakam Xa ve Kina arasinda bolusdurulmesi ile basa catir Bele ki muharibenin sonunda yuxari Usumasinta Yokib hakimiyyeti altinda qalsa da Pipa ve Vakaab Pakaldan asili hala dusurler Serdabesinin tapilmasiredakte nbsp Pakalin muzeyde qurasdirilmis cenaze masqasi ve boyunbagisi Meksika Antropoliga Muzeyi nbsp Pakalin sarqofaqinin qapagi Pakalin serdabesi 1948 ci ilde meksikali arxeoloq Alberto Ruz Luylyer terefinden askarlanmisdir Pakalin sarkofaqinin acilmasina ise 4 ilden sonra 1952 ci ilde nail olunur 4 Tabutun icindeki skelet qaliqlarinin uzerinde nefrit dasindan hazirlanmis defn maskasi ve muncuq boyunbagilar var idi Boyuk sarqofaq qapagi ise klassik Mayya senetinin unikal numunesi olub sarqofaq qapaginin uzerinde ilanin ceneleri arasinda Sibalbaya oluler diyari geden yolu gosteren Pakal tesvir olunmusdur Sarqofaqin agirligi 5 ton uzunlugu 3 8 metr eni 2 2 metr sarqofaq qapiginin qalingi ise 25 sm idi Istinadlarredakte 1 2 3 K inich Hanaab Pakal I Mir indejcev 27 02 2025 tarixinde arxivlesdirilib Who was Pakal the Great BBC 27 02 2025 tarixinde arxivlesdirilib Maya Krali Pakal i Tasvir Eden Maske Bulundu arkeofili 27 02 2025 tarixinde arxivlesdirilib Maya Krali Pakal in Goz Alici Tapinaginda Bulunan Eski Yazilar 27 02 2025 tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Pakal amp oldid 8137193