Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Omanın Bəhreyni işğalı (1717) — Bəhreyndəki 115 illik Səfəvi sülaləsi hakimiyyətinə son qoyan Oman müdaxiləsi nəzərdə tutulur. Əsrin əvvəllərindən başlayan əfqan və digər üsyanlar Səfəvi imperiyasının zəifləməsinə səbəb oldu. Bundan istifadə edən Oman dövləti Bəhreyndəki Səfəvi hakimiyyətini devirməyi və oraları öz hakimiyyəti altına almağı bacardı. Bu zaman Omanı Yaruba sülaləsi idarə etməkdə idi. Bu sülalədən olan Bəhreyni ələ keçirdi və əkbərilərin nümayəndəsini taxta çıxardı.
| Omanın Bəhreyni işğalı (1717) | |||
|---|---|---|---|
| Səfəvi-Oman müharibəsi | |||
| Tarix | 1717 | ||
| Yeri | Bəhreyn | ||
| Səbəbi | Omanın Bəhreynə müdaxiləsi | ||
| Nəticəsi | Oman qələbə qazanır, lakin orada möhkəmlənməyi bacarmır, Səfəvilər Bəhreyni geri qaytarırlar. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
Tarixi
Bəhreynli teoloq hazırladığı şiə alimlərin bioqrafik lüğətində - Lu’lu’at al-Baḥrayn (Bəhreyn incisi) - işğalı öz nöqtey-nəzərindən belə izah edir:
 | Bu alçaq adamlarla [[[Xaricilər|Xarici]] Omanlı işğalçılar nəzərdə tutulur] döyüşlərə hazırlaşarkən yer sarsıldı və hər şey olduğu kimi dayandı. Buranı ələ keçirməyə gəldikləri ilk il onlar bunu etməyi bacara bilmədikləri üçün uğursuzluqla geri döndülər. Bir il sonra təkrarlanan ikinci dəfə də onlar bunu bacara bilmədilər, halbuki bütün bədəvilərdən və qanundan kənar adamlardan yardım almışdılar. Üçüncü dəfə isə dənizə nəzarət etməklə Bəhreyni mühasirəyə ala bildilər, çünki Bəhreyn adadır. Bu yolla onlar axırda onun sakinlərini zəiflətdilər və sonra zorla aldılar. Bu dəhşətli döyüş idi və bütün öldürülənlər, yağmalanan, talan edilənlər üçün böyük bir fəlakət idi. Xaricilər buranı işğal etdikdən sonra sakinlərə təhlükəsiz keçid zəmanəti verdilər. İnsanlar - xüsusən əsilzadələr - və digər bölgələrə qaçdılar. Onların arasında mənim atam da var idi - Allahın rəhməti onun üzərində olsun. Onu baxmaqla mükəlləf olduğu şəxslər - arvadları və s. - müşayət edirdi. Lakin o, məni Bəhreyndə əl-Şaxuradakı evimizdə buraxdı, çünki bura paltarlarla, kitablarla, qızıllarla dolu bəzi sandıqlar bu evimizdə gizlədilmişdi. Atam mallarımızın çoxunu şəhər mühasirəyə alınarkən sığnmalı olduğumuz qalaya aparmışdı, lakin bəzilərini də evimizdə gizli yerlərdə gizlətmişdi. Xaricilərin qalanı almasından sonra oraya apardığımız hər şeyimizi itirdik və biz qalanı yalnız əynimizdə olan paltarla tərk edə bildik. Atam əl-Qatif şəhərinə gedərkən mənə evdə və qalada qalan kitabları qurtarmağı əmr etmişdi. Mən evədki və qaladakı bəzi kitabları qurtarmağı bacardım və hər dəfə az-az atama göndərdim. Bu illər rifahın kəskin şəkildə düşdüyü illər idi. Mən əl-Qatif gedib atamı ziyarət edib, iki ya da üç ay oradan qaldım, lakin mənim atam baxmaqla mükəlləf olduğu şəxslərin çoxluğuna, pulun azlığına və acınacaqlı şərtlərə görə orada qalmaqdan bezmişdi. O, qərar vermişdi ki, Bəhreynin Xaricilərin əlində olmasına baxmayaraq oraya geri dönəcəkdir. Lakin tale ona və onun planlarına müdaxilə etdi, çünki Səfəvi ordusu çox sayda bədəvinin də yardımı ilə Bəhreyni Xaricilərdən azad etmək üçün hücuma keçmişdi. Biz bu hadisələri yaxından izləyir və dəhşətlərin nə ilə nəticələnəcəyini düşünürdük ki, tale Səfəvilərin əleyhinə döndü. Onların hamısı öldürüldü və Bəhreyn yandırıldı. Bizim evlərimiz də yandırılanlar arasında idi. ...Bu zaman ərzində, mən Bəhreynə sahibi oldğumuz palma ağaclarına qulluq etmək və məhsulu toplamaq üçün gedib-gəlir, digər günlərdə isə, Əl-Qatifə gəlib dərslərimlə məşğul olurdum. Bu, Səfəvi hökmdarının pis idarəetməsinə və bacarıqsızlığına, idarəetmənin pisliyi nəticəsində imperiyanın çökməsinə görə məcbur olunub Xarici komandanına böyük məbləğdə pul verilib Bəhreynin Səfəvilərə geri qaytarıldığı dönəmə qədər davam etdi. |  |
Nəticə
Sultan ibn Seyfin qüvvələrinin Bəhreyndən geri çəkilməsindən sonra orada hakimiyətini qoruya bilmədi, lakin Omanlıların getməsindən sonra da Bəhreyndə sabitlik yaranmadı. Səfəvi imperiyasının ziyasi zəifliyi ona gətirib çıxardı ki, tez bir zamanda Bəhreyn adaları Huvala tayfası tərəfindən işğal edildi. Bu işğalı əl-Bəhrəni dağıdılma kimi təsvir edir.. Demək olar ki, durmadan davam edən müxtəlif sünni dəniz qüvvələrinin, Omanlıların və Səfəvilərdən sonra Nadir şahla Kərim xan Zəndin müdaxilələri Bəhreynin getdikcə zəifləməsinə və geridə qalmasına səbəb oldu. Həmçiniin, omanlılar tərəfindən inci tacirlərinə və toplayıcılarını tətbiq edilən yüksək vergilər bu sahələrin də tənəzzül etməsinə yol açdı. Danimarkalı ərəbşünas Karsten Niebuhr 1763-cü ildə tapmıdı ki, bu siyasi və iqtisadi müharibələrə, münaqişələrə görə Bəhreyndə 360 ədəd olan yaşayış məntəqəsinin sayı 60-a qədər enmişdir.
1783-cü ildə Bəhreyn olan bir sıra şeyxlər tərəfindən idarə edildi. Bu sülalənin nümayəndələri Bəhreyni bu gündə idarə etməyə davam edirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- ^ محمد خليل المرعشي , مجمع التواريخ , تحقيق عباس اقبال, طهران , 1328هـ - 1949م , ص 37-39
- "Middle Eastern Roots of Awadh Shi'ism". publishing.cdlib.org. 2020-04-13 tarixində . İstifadə tarixi: 15 iyul 2022.
- Reynolds, 2001. səh. 219-220
- Thomas, 2011. səh. 222
- Reynolds, 2001. səh. 221
- Juan Cole. Sacred Space and Holy War. IB Tauris. 2007. səh. 52.
Mənbə
- Dwight F. Reynolds. The Autobiography of Yūsuf al-Baḥrānī (1696–1772). California: University of California Press. 2001. səh. 219-220.
- Thomas, Gavin. The Rough Guide to Oman. Penguin. 2011-11-01. ISBN . İstifadə tarixi: 2013-11-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Omanin Behreyni isgali 1717 Behreyndeki 115 illik Sefevi sulalesi hakimiyyetine son qoyan Oman mudaxilesi nezerde tutulur Esrin evvellerinden baslayan efqan ve diger usyanlar Sefevi imperiyasinin zeiflemesine sebeb oldu Bundan istifade eden Oman dovleti Behreyndeki Sefevi hakimiyyetini devirmeyi ve oralari oz hakimiyyeti altina almagi bacardi Bu zaman Omani Yaruba sulalesi idare etmekde idi Bu sulaleden olan Behreyni ele kecirdi ve ekberilerin numayendesini taxta cixardi Omanin Behreyni isgali 1717 Sefevi Oman muharibesiTarix 1717Yeri BehreynSebebi Omanin Behreyne mudaxilesiNeticesi Oman qelebe qazanir lakin orada mohkemlenmeyi bacarmir Sefeviler Behreyni geri qaytarirlar Munaqise terefleriEli ibn Elinin muzdlu doyusculeri Sefevi imperiyasiTarixiBehreynli teoloq hazirladigi sie alimlerin bioqrafik lugetinde Lu lu at al Baḥrayn Behreyn incisi isgali oz noqtey nezerinden bele izah edir Bu alcaq adamlarla Xariciler Xarici Omanli isgalcilar nezerde tutulur doyuslere hazirlasarken yer sarsildi ve her sey oldugu kimi dayandi Burani ele kecirmeye geldikleri ilk il onlar bunu etmeyi bacara bilmedikleri ucun ugursuzluqla geri donduler Bir il sonra tekrarlanan ikinci defe de onlar bunu bacara bilmediler halbuki butun bedevilerden ve qanundan kenar adamlardan yardim almisdilar Ucuncu defe ise denize nezaret etmekle Behreyni muhasireye ala bildiler cunki Behreyn adadir Bu yolla onlar axirda onun sakinlerini zeifletdiler ve sonra zorla aldilar Bu dehsetli doyus idi ve butun oldurulenler yagmalanan talan edilenler ucun boyuk bir felaket idi Xariciler burani isgal etdikden sonra sakinlere tehlukesiz kecid zemaneti verdiler Insanlar xususen esilzadeler ve diger bolgelere qacdilar Onlarin arasinda menim atam da var idi Allahin rehmeti onun uzerinde olsun Onu baxmaqla mukellef oldugu sexsler arvadlari ve s musayet edirdi Lakin o meni Behreynde el Saxuradaki evimizde buraxdi cunki bura paltarlarla kitablarla qizillarla dolu bezi sandiqlar bu evimizde gizledilmisdi Atam mallarimizin coxunu seher muhasireye alinarken signmali oldugumuz qalaya aparmisdi lakin bezilerini de evimizde gizli yerlerde gizletmisdi Xaricilerin qalani almasindan sonra oraya apardigimiz her seyimizi itirdik ve biz qalani yalniz eynimizde olan paltarla terk ede bildik Atam el Qatif seherine gederken mene evde ve qalada qalan kitablari qurtarmagi emr etmisdi Men evedki ve qaladaki bezi kitablari qurtarmagi bacardim ve her defe az az atama gonderdim Bu iller rifahin keskin sekilde dusduyu iller idi Men el Qatif gedib atami ziyaret edib iki ya da uc ay oradan qaldim lakin menim atam baxmaqla mukellef oldugu sexslerin coxluguna pulun azligina ve acinacaqli sertlere gore orada qalmaqdan bezmisdi O qerar vermisdi ki Behreynin Xaricilerin elinde olmasina baxmayaraq oraya geri donecekdir Lakin tale ona ve onun planlarina mudaxile etdi cunki Sefevi ordusu cox sayda bedevinin de yardimi ile Behreyni Xaricilerden azad etmek ucun hucuma kecmisdi Biz bu hadiseleri yaxindan izleyir ve dehsetlerin ne ile neticeleneceyini dusunurduk ki tale Sefevilerin eleyhine dondu Onlarin hamisi olduruldu ve Behreyn yandirildi Bizim evlerimiz de yandirilanlar arasinda idi Bu zaman erzinde men Behreyne sahibi oldgumuz palma agaclarina qulluq etmek ve mehsulu toplamaq ucun gedib gelir diger gunlerde ise El Qatife gelib derslerimle mesgul olurdum Bu Sefevi hokmdarinin pis idareetmesine ve bacariqsizligina idareetmenin pisliyi neticesinde imperiyanin cokmesine gore mecbur olunub Xarici komandanina boyuk meblegde pul verilib Behreynin Sefevilere geri qaytarildigi doneme qeder davam etdi NeticeSultan ibn Seyfin quvvelerinin Behreynden geri cekilmesinden sonra orada hakimiyetini qoruya bilmedi lakin Omanlilarin getmesinden sonra da Behreynde sabitlik yaranmadi Sefevi imperiyasinin ziyasi zeifliyi ona getirib cixardi ki tez bir zamanda Behreyn adalari Huvala tayfasi terefinden isgal edildi Bu isgali el Behreni dagidilma kimi tesvir edir Demek olar ki durmadan davam eden muxtelif sunni deniz quvvelerinin Omanlilarin ve Sefevilerden sonra Nadir sahla Kerim xan Zendin mudaxileleri Behreynin getdikce zeiflemesine ve geride qalmasina sebeb oldu Hemciniin omanlilar terefinden inci tacirlerine ve toplayicilarini tetbiq edilen yuksek vergiler bu sahelerin de tenezzul etmesine yol acdi Danimarkali erebsunas Karsten Niebuhr 1763 cu ilde tapmidi ki bu siyasi ve iqtisadi muharibelere munaqiselere gore Behreynde 360 eded olan yasayis menteqesinin sayi 60 a qeder enmisdir 1783 cu ilde Behreyn olan bir sira seyxler terefinden idare edildi Bu sulalenin numayendeleri Behreyni bu gunde idare etmeye davam edirler Hemcinin baxBehreyn tarixiIstinadlar محمد خليل المرعشي مجمع التواريخ تحقيق عباس اقبال طهران 1328هـ 1949م ص 37 39 Middle Eastern Roots of Awadh Shi ism publishing cdlib org 2020 04 13 tarixinde Istifade tarixi 15 iyul 2022 Reynolds 2001 seh 219 220 Thomas 2011 seh 222 Reynolds 2001 seh 221 Juan Cole Sacred Space and Holy War IB Tauris 2007 seh 52 MenbeDwight F Reynolds The Autobiography of Yusuf al Baḥrani 1696 1772 California University of California Press 2001 seh 219 220 Thomas Gavin The Rough Guide to Oman Penguin 2011 11 01 ISBN 978 1 4053 8935 8 Istifade tarixi 2013 11 11