fbpx
Wikipedia

Oman coğrafiyası

Sahəsi və sərhədləri

Ərəbistan yarımadasının cənub-şərqində yerləşmiş Oman, şimaldan Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, qərbdən Səudiyyə Ərəbistanı Məlikliyi, cənub-qərbdən Yəmən Respublikası ilə həmsərhəddir. BMT məlumatlarına əsasən sahəsi təqribən 212 min kv.km-dir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Ərəbistan yarımadası dövlətləri içərisində ancaq Səudiyyə Ərəbistanı Məlikliyindən geri qalır, dünya miqyasında götürüldükdə isə 75-ci dövlətdir.

Oman sultanlığı dövlət sərhədləri dəqiq təyin olunmamış (başqa sözlə demarkasiya olunmamış) dövlətlərdən biridir. Qonşuları ilə sərhəd mübahisələri tam həll edilməsə də sərhəd məntəqələri mövcuddur və gömrüyün bütün rəsmi şərtlərinə əməl olunur.

Şimal-Şərqdə Oman körfəzi, cənub-şərqdə isə Ərəbistan dənizinə 2000 km məsafədə çıxışı Oman sultanlığının coğrafi və hərbi strateji mövqeyinin üstünlükləridir. Sahillər kiçik gəmilərin dayanması üçün əlverişli olan dayaz körfəzlərlə kəsilib parçalanmışdır.

Buradakı bəzi şəhərlər (Məsqət, Sib, Habur və b.) hələ orta əsrlərin dənizçilik xəritələrinə salınmışdır. Omanın bu bölgəsi Hindistan, İraq, İran kimi ölkələrlə ticarətdə mühüm rol oynamışdır.

Omanın relyefi

 
Bani-Auf vadisi,Əd-Daxiliyyə regionu
 
Nazvada dağ yolu
 
Musandam yarımadasında kənd

Ölkə ərazisinin 82 faizini hündürlüyü 500 metrə qədər olan səhra və yarımsəhralar, 15 faizini hündür yayla və dağlar, 3 faizini isə hündürlüyü 200 metrə qədər olan dənizsahili ovalıqlar tutur. Omanın ən aşağı nöqtəsi dəniz səviyyəsindən 33 m, ən yüksək nöqtəsi 3353 m hündürlükdədir.

Oman körfəzi sahilində ensiz Əl-Bəttin ovalığı uzanır. Ovalığın qərbində o qədər də hündür olmayan Əl-Həcər və Əl-Gərbi dağları yerləşir. Dağlar cənub-qərbdə tədricən yüksəlir. Müsəndam yarımadasının şimal hissəsindən Ras-əl-hədd burnuna qədər 1000 km məsafədə Həcər dağları uzanır. O, üç hissəyə: Qərbi, Şərqi və Mərkəzi Həcər dağlarına bölünür. Həcər dağlarının ən yüksək nöqtəsi olan Şam zirvəsi (3353 m) Mərkəzi Həcər dağlarında yerləşir. Həcər dağları strukturuna və geoloji quruluşuna görə İrandakı Məklqi dağlarına bənzəyir. Həcər dağlarının şimali-şərqində eni 45–50 km-ə çatan Əl-Bəttin adlanan sahil ovalığı yerləşir. Həcər dağlarından qərbə hündürlük tədricən enir və xarici görünüşcə gölə bənzər çınqıllı düzənliyə, daha sonra isə Rəb-əl-Xali səhrasına keçir Rüb-əl-Xali səhrasının Omana aid olan hissəsinin uzunluğu 1100, eni 550–600 km-dir. Səhradan cənub-qərbdə Dofar təbii-coğrafi vilayəti yerləşir. Dofar vilayəti dəniz səviyyəsindən 1000– 1300 m hündürlükdədir.

Təbii ehtiyatları

Neft və təbii qaz istisna olmaqla ölkənin təbii sərvətləri zəif öyrənilmişdir. Ölkədə manqan, xromit, mis, dəmir filizləri ehtiyatları haqqında məlumatlar vardır. Ölkənin müxtəlif bölgələrində duz, Sur şəhəri yaxınlığında daş kömür yataqları aşkar edilmişdir.

İqlimi və hidroqrafiyası

Oman tropik enliklərdə yerləşdiyindən ölkədə tropik iqlim hakimdir. Sahil ərazilərin iqlimi subtropik, rütubətli, daxili bölgələrdə isə quru, kəskin kontinental, gündüz və gecə temperaturlarının fərqli olması ilə səciyyələnir.

Sahildə may-iyun aylarında temperatur +40 dərəcə C-yə çatır. Daxili bölgələrdə yay aylarında temperatur +50 dərəcə C-yə qədər yüksəlir. Noyabrın axırından martın əvvəlinədək keçən payız-qış mövsümü kifayət qədər yumşaq və sərin keçir.

Ölkənin paytaxtı Məsqət dünyanın ən isti iqlimi olan şəhərlərindən biridir. Omanda yanvar ayının orta temperaturu +21 dərəcə C, iyun ayının isə +34 dərəcə C-dir. Orta illik temperatur +27-28 dərəcə C-dən aşağı düşmür. Yazda və yayın əvvəllərində Ərəbistan yarımadasının səhralarından əsən küləklər havanın hərarətini çox yüksəldir. İlin sərin keçən aylarında ərazidə şimal-şərq mussonları hakim olduğundan dağlara yağıntı nisbətən çox düşür (500 mm-ə qədər).

Həm daxili bölgələrdə, həm də sahillərdə yağıntıların miqdarı dəyişkəndir (25 mm ilə 125 mm arasında). Yağıntılar əsasən qışda və yayın əvvəlində düşür. Ən yağıntılı ay fevraldır. Əl-Əhdar yaylası məsaməli su keçirən süxürlardan təşkil olunduğundan buraya yağan yağış suları torpağın səthində durmur və tezliklə aşağı horizontlara süzülür. Nəticədə onlar qrunt sularının yaranmasına səbəb olur.

Qrunt sularından da Əl-Bəttin sahil ovalığının məhsuldar torpaqlarını suvarmaq üçün istifadə olunur. Fələc adlanan bu süni yeraltı suvarma kanalları ölkənin bir çox bölgələrində əkinçiliyi inkişaf etdirmək üçün çox əlverişlidir. Bu suvarma sisteminin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, buxarlanma nəticəsində suyun itməsi təhlükəsi aradan qalxır, hətta uzunsürən quraqlıqda su axını burada tamamilə kəsilmir, əhəng qatı altında yığılan suyun təbii çıxış yerlərində vahələr əmələ gəlir.

Cənub-qərb mussonları Dofarın dağlıq hissələrinə də rütubət gətirir. Yağıntılar dağların yuxarı hissələrindəki subalp və alp çəmənlərinə həyat verir və dərələrdə subtropik bitkilərin inkişafına səbəb olur ki, bu da Ərəbistanın təbii landşaftı üçün tamamilə qeyri-adi haldır. Sahildəki düzənliklərin bəzi yerlərində xurma bitir.

Omanda daimi axarı olan çaylar yoxdur. Yağış halında düşən atmosfer çöküntülərinin bir qismi torpağın altına keçərək vadilər vasitəsilə Oman körfəzinə tərəf axır, bir qismi isə səhralarda itib batır. Bu vadilərin suayırıcısı Həcər dağlarıdır. Bu dağlardan şimalda Əs-Səlil, Əl-Ayn, cənubda isə Xəlfə vadiləri uzanır. Ölkənin ən böyük (uzunluğu 200 km) vadisi Xəlfədir.

Torpaq, bitki örtüyü

 
Salala yaxınlığında dağ

Omanın torpaq örtüyü, fauna və florasını isti və quraq iqlim formalaşdırır. Qışda yağıntılar yağan vaxt səhra, yabanı acı qarpız tağları və dəvələrin çox sevdiyi qırmızımtıl kolluqlarla örtülür. Bəzi vadilərdə ilb adlanan qollu-budaqlı ağaclara da rast gəlmək olur. İlbin oduncağından tikintidə istifadə edilir, albalıya oxşar qırmızı rəngli meyvələri yeyilir, yarpaqları isə keçilər üçün yemdir. Ölkədə Vadi-Serin adlanan təbii qoruq yaradılmışdır.

Omanın sahil sularında sənaye əhəmiyyətli qiymətli balıqlar (tunets, makrel, sardin, köpək balığı), başayaqlılar (kalmar, iblis), buğumayaqlılar (lanqust, krevet) və s. vardır. Omanın təbii landşaftı pozulmağa daha tez məruz qaldığından son illərdə ölkənin ekoloji durumunun tarazlığına, ətraf mühitin mühafizəsinə diqqət artırılır. Təbii landşaftı qorumaq üçün ölkənin bəzi bölgələrində qoruqlar salınsa da, amma bu işlər lazımı səviyyədə inkişaf edə bilməmişdir.

Ədəbiyyat

  • Soltanova H.B., Məmmədov C.A. Yaxın və Orta Şərq ölkələrinin iqtisadi və sosial coğrafiyası (dərslik). Bakı , Bakı Universiteti, 2008.

İstinadlar

  1. Krogh, Jan S. "Oman". jankrogh.com.
  2. ASE, VIII cild, Bakı, 1984-cü il, səh. 190
  3. Encyclopædia Britannica

Xarici keçidlər

oman, coğrafiyası, mündəricat, sahəsi, sərhədləri, omanın, relyefi, təbii, ehtiyatları, iqlimi, hidroqrafiyası, torpaq, bitki, örtüyü, ədəbiyyat, istinadlar, xarici, keçidlərsahəsi, sərhədləri, redaktəərəbistan, yarımadasının, cənub, şərqində, yerləşmiş, oman,. Mundericat 1 Sahesi ve serhedleri 2 Omanin relyefi 3 Tebii ehtiyatlari 4 Iqlimi ve hidroqrafiyasi 5 Torpaq bitki ortuyu 6 Edebiyyat 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerSahesi ve serhedleri RedakteErebistan yarimadasinin cenub serqinde yerlesmis Oman simaldan Birlesmis Ereb Emirlikleri qerbden Seudiyye Erebistani Melikliyi cenub qerbden Yemen Respublikasi ile hemserheddir BMT melumatlarina esasen sahesi teqriben 212 min kv km dir Erazisinin boyukluyune gore Erebistan yarimadasi dovletleri icerisinde ancaq Seudiyye Erebistani Melikliyinden geri qalir 1 dunya miqyasinda goturuldukde ise 75 ci dovletdir Oman sultanligi dovlet serhedleri deqiq teyin olunmamis basqa sozle demarkasiya olunmamis dovletlerden biridir Qonsulari ile serhed mubahiseleri tam hell edilmese de serhed menteqeleri movcuddur ve gomruyun butun resmi sertlerine emel olunur Simal Serqde Oman korfezi cenub serqde ise Erebistan denizine 2000 km mesafede cixisi Oman sultanliginin cografi ve herbi strateji movqeyinin ustunlukleridir Sahiller kicik gemilerin dayanmasi ucun elverisli olan dayaz korfezlerle kesilib parcalanmisdir Buradaki bezi seherler Mesqet Sib Habur ve b hele orta esrlerin denizcilik xeritelerine salinmisdir Omanin bu bolgesi Hindistan Iraq Iran kimi olkelerle ticaretde muhum rol oynamisdir Omanin relyefi Redakte Bani Auf vadisi Ed Daxiliyye regionu Nazvada dag yolu Musandam yarimadasinda kend Olke erazisinin 82 faizini hundurluyu 500 metre qeder olan sehra ve yarimsehralar 15 faizini hundur yayla ve daglar 3 faizini ise hundurluyu 200 metre qeder olan denizsahili ovaliqlar tutur Omanin en asagi noqtesi deniz seviyyesinden 33 m en yuksek noqtesi 3353 m hundurlukdedir Oman korfezi sahilinde ensiz El Bettin ovaligi uzanir Ovaligin qerbinde o qeder de hundur olmayan El Hecer ve El Gerbi daglari yerlesir Daglar cenub qerbde tedricen yukselir Musendam yarimadasinin simal hissesinden Ras el hedd burnuna qeder 1000 km mesafede Hecer daglari uzanir O uc hisseye Qerbi Serqi ve Merkezi Hecer daglarina bolunur Hecer daglarinin en yuksek noqtesi olan Sam zirvesi 3353 m Merkezi Hecer daglarinda yerlesir Hecer daglari strukturuna ve geoloji qurulusuna gore Irandaki Meklqi daglarina benzeyir Hecer daglarinin simali serqinde eni 45 50 km e catan El Bettin adlanan sahil ovaligi yerlesir Hecer daglarindan qerbe hundurluk tedricen enir ve xarici gorunusce gole benzer cinqilli duzenliye daha sonra ise Reb el Xali sehrasina kecir Rub el Xali sehrasinin Omana aid olan hissesinin uzunlugu 1100 eni 550 600 km dir 2 Sehradan cenub qerbde Dofar tebii cografi vilayeti yerlesir Dofar vilayeti deniz seviyyesinden 1000 1300 m hundurlukdedir Tebii ehtiyatlari RedakteNeft ve tebii qaz istisna olmaqla olkenin tebii servetleri zeif oyrenilmisdir Olkede manqan xromit mis demir filizleri ehtiyatlari haqqinda melumatlar vardir Olkenin muxtelif bolgelerinde duz Sur seheri yaxinliginda das komur yataqlari askar edilmisdir Iqlimi ve hidroqrafiyasi RedakteOman tropik enliklerde yerlesdiyinden olkede tropik iqlim hakimdir Sahil erazilerin iqlimi subtropik rutubetli daxili bolgelerde ise quru keskin kontinental gunduz ve gece temperaturlarinin ferqli olmasi ile seciyyelenir Sahilde may iyun aylarinda temperatur 40 derece C ye catir Daxili bolgelerde yay aylarinda temperatur 50 derece C ye qeder yukselir Noyabrin axirindan martin evvelinedek kecen payiz qis movsumu kifayet qeder yumsaq ve serin kecir 3 Olkenin paytaxti Mesqet dunyanin en isti iqlimi olan seherlerinden biridir Omanda yanvar ayinin orta temperaturu 21 derece C iyun ayinin ise 34 derece C dir Orta illik temperatur 27 28 derece C den asagi dusmur Yazda ve yayin evvellerinde Erebistan yarimadasinin sehralarindan esen kulekler havanin heraretini cox yukseldir Ilin serin kecen aylarinda erazide simal serq mussonlari hakim oldugundan daglara yaginti nisbeten cox dusur 500 mm e qeder Hem daxili bolgelerde hem de sahillerde yagintilarin miqdari deyiskendir 25 mm ile 125 mm arasinda Yagintilar esasen qisda ve yayin evvelinde dusur En yagintili ay fevraldir El Ehdar yaylasi mesameli su keciren suxurlardan teskil olundugundan buraya yagan yagis sulari torpagin sethinde durmur ve tezlikle asagi horizontlara suzulur Neticede onlar qrunt sularinin yaranmasina sebeb olur Qrunt sularindan da El Bettin sahil ovaliginin mehsuldar torpaqlarini suvarmaq ucun istifade olunur Felec adlanan bu suni yeralti suvarma kanallari olkenin bir cox bolgelerinde ekinciliyi inkisaf etdirmek ucun cox elverislidir Bu suvarma sisteminin ustunluyu ondan ibaretdir ki buxarlanma neticesinde suyun itmesi tehlukesi aradan qalxir hetta uzunsuren quraqliqda su axini burada tamamile kesilmir eheng qati altinda yigilan suyun tebii cixis yerlerinde vaheler emele gelir Cenub qerb mussonlari Dofarin dagliq hisselerine de rutubet getirir Yagintilar daglarin yuxari hisselerindeki subalp ve alp cemenlerine heyat verir ve derelerde subtropik bitkilerin inkisafina sebeb olur ki bu da Erebistanin tebii landsafti ucun tamamile qeyri adi haldir Sahildeki duzenliklerin bezi yerlerinde xurma bitir Omanda daimi axari olan caylar yoxdur Yagis halinda dusen atmosfer cokuntulerinin bir qismi torpagin altina kecerek vadiler vasitesile Oman korfezine teref axir bir qismi ise sehralarda itib batir Bu vadilerin suayiricisi Hecer daglaridir Bu daglardan simalda Es Selil El Ayn cenubda ise Xelfe vadileri uzanir Olkenin en boyuk uzunlugu 200 km vadisi Xelfedir Torpaq bitki ortuyu Redakte Salala yaxinliginda dag Omanin torpaq ortuyu fauna ve florasini isti ve quraq iqlim formalasdirir Qisda yagintilar yagan vaxt sehra yabani aci qarpiz taglari ve develerin cox sevdiyi qirmizimtil kolluqlarla ortulur Bezi vadilerde ilb adlanan qollu budaqli agaclara da rast gelmek olur Ilbin oduncagindan tikintide istifade edilir albaliya oxsar qirmizi rengli meyveleri yeyilir yarpaqlari ise keciler ucun yemdir Olkede Vadi Serin adlanan tebii qoruq yaradilmisdir Omanin sahil sularinda senaye ehemiyyetli qiymetli baliqlar tunets makrel sardin kopek baligi basayaqlilar kalmar iblis bugumayaqlilar lanqust krevet ve s vardir Omanin tebii landsafti pozulmaga daha tez meruz qaldigindan son illerde olkenin ekoloji durumunun tarazligina etraf muhitin muhafizesine diqqet artirilir Tebii landsafti qorumaq ucun olkenin bezi bolgelerinde qoruqlar salinsa da amma bu isler lazimi seviyyede inkisaf ede bilmemisdir Edebiyyat RedakteSoltanova H B Memmedov C A Yaxin ve Orta Serq olkelerinin iqtisadi ve sosial cografiyasi derslik Baki Baki Universiteti 2008 Istinadlar Redakte Krogh Jan S Oman jankrogh com ASE VIII cild Baki 1984 cu il seh 190 Encyclopaedia BritannicaXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Oman cografiyasi amp oldid 6065625, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.