Yer səthinin dörddə — üç hissəsi okeanlarla örtülmüşdür. Əgər yerdə olan bütün suyu 100 nəhəng çənə töksək, onlardan 97-ci okean suyu ilə dolacaqdır.Yer kürəsinin səthində okean və dənizlərin əmələ gətirdiyi kəsilməz su mühiti Dünya okeanı adlanır.
DÜNYA OKEANLARI
Dünya okeanları
Yerdə dörd okean var. Onlardan ən böyüyü və dərini Sakit okeandır. Böyüklüyünə görə ikincisi Atlantik okeanıdır, o, Sakit okeandan iki dəfə kiçikdir. Hind okeanı Atlantik okeanından kiçik olsa da, ondan xeyli dərindir. Şimal Buzlu okean ən kiçik və ən dayaz okeandır. Okeanlar həmişə hərəkətdədirlər. Küləklər onların üstündə dalğalar əmələ gətirirler, okeanların bir qədər dərinliyində isə yeraltı çaylar kimi daim axan cərəyanlar ( soyuq və Qolfstrim kimi isti ) mövcuddur. Bundan başqa, okeanların səthi daim qalxır və enir, bu isə qabarma və çəkilmələrin yaranmasına səbəb olur. Qütb suları qışda donur və bu zaman okeanların səthində nəhəng buz dağları — aysberqlər əmələ gəlir. Aysberqler okean boyu axınla hərəkət edərək yüzlərlə kilometr yol gedir.
Dənizlərin və okeanların duzlu suları yer səthinin 71 faizini əhatə edir.
SUYUN DÖVR ETMƏSİ
Günəş şüalarının təsiri altında su buxarlanır və okean suyun bir hissəsini daim itirir, amma həmin suyun çox hissəsi yağış şəklində geri qayıdır. Yağış suyu yerdəki duzları və mineralları özünə çəkərək onları okeanlara aparır. Əgər hündürlüyü və eni bir kilometr olan xəyali bir çəni dəniz suyu ilə doldursaq, onda dörd milyon ton ərimiş maqnezium olacaqdır. Həqiqətən də aviasiya detallarının , atəş fəşanlıq maddələrinin, foto və elektrik batareyalarının hazırlanmasında lazım olan maqneziumun böyük hissəsi okean suyundan hasil olunur.
PLİTƏLƏRIN HƏRƏKƏTİ
Yerin səhti bir neçə plitədən — nəhəng, möhkəm daş təbəqələrdən ibarətdir. Bu plitələr yeraltı maqma təbəqəsinin — yerin nüvəsinin istisindən ərimiş daşların üstündə yerləşirlər və yavaş- yavaş hərəkət edirlər. Okean dibinin relyefi daim dəyişilir. Burada yeraltı dağlar, dərələr və vadilər daim yaranır və dağılır.
Atoll vulkanik ada ətrafında əmələ gələn mərcan riflərinin əmələ gəlməsi ilə başlayır. Ada okeana qərq olduqca rif genişlənir. Zaman keçdikcə ada tamam suyun altına gedir və ondan ancag laqunanı əhatə edən atoll qalır.
OKEANIN DİBİ
Okeanın dibi
Okean dibinin landşaftı yerin land şaftına çox bənzəyir. Burada da yer səthində olduğu kimi həm dağlar və vadilər, alçaq dağlar və vulkanlar, həm də düzənliklər və təpəliklər var. Adətən, okeanın dibi sahil ( kon tinental ) selfindən başlayır. Şelfdən sonra gələn yamac lap dərinliklərə qədər enərək sualtı yaylalara, təpələrə, alçaq dağlara və vadilərlə bölünmüş dərin yarıqlara çatır. Okean çökəklikləri məhz belə yarıqlara aiddir.
DƏNİZDƏ HƏYAT
Dənizdə həyat
Okean saysız — hesabsız canlılar üçün yaşayış məskənidir. Günəş şüalarının düşdüyü və dərinliyi 100 metr olan suyun yuxarı təbəqəsi sıx "məskunlaşmış" yerdir. Suyun sothine yaxın üzən xırda bitkilər yosunlar deniz suyunda həll olun muş mineral duzlarla qidalanırlar. Əksəriyyəti birhüceyrəli olan bu yosunlarla balıqlar qidalanı . Belə xırda yosunlar ( fitoplankton ) və bir hüceyrəli orqanizmlər ( zooplankton ) bir çox dəniz sakinlərinin qidasını təşkil edir və onların ümumi adı planktondur. Ümumiyyətlə bütün dəniz heyvanlarının həyatı plank tondan asılıdır — baziləri planktonun özü ilə, digərləri ise onunla qidala nanlarla qidalanırlar. Belə bir qida zənciri əmələ gelir: fitoplanktonla zooplanktonu emelə getirən orqa nizmlər qidalanırlar, zooplanktonla xırda balıqlar, xirda balıqlarla — iri balıqlar və akula kimi dəniz yırtıcıları qidalanırlar.
DƏNİZİN DƏRİNLİKLƏRİNİN TƏDQİQİ
Mariana çökəkliyi
Dərinliyi 10.000 metrə çatan okean çökəklikləri ilk dəfə xüsusi olaraq bu məqsədlə yaradılmış cihazla — batiskafla tədqiq olunmuşdur. Hazırda bu işlər üçün batiskafların yeni nəslindən — kiçik sualtı gəmilərdən istifadə olunur, belə gəmilər dəniz dibinin geologiyasını öyrənməyə və batmış gəmiləri axtarmağa imkan verir. Məhz belə sualtı gəminin köməyi ilə Atlantik okeanında batmış məşhur sərnişin layneri " Titanik " tapıldı. Okeanda olan ən dərin çökəklik Quam adasının yaxınlığında Sakit okeanın dibindən keçən Marian çökəkliyidir. O , sürətlə hərəkət edən Sakit okean plitəsinin yavaş hərəkət edən Filippin adaları plitəsi ilə rastlaşdığı yerdə əmələ gəlmişdir. Marian çökəkliyinin ən dərin nöqtəsi olan Çellencer — Poynt 1984-ci ildə xüsusi həssas exolot ( radioimpulslar göndərən və onların okean dibində əks olunması əsasında dəniz dibinin " xəritəsini " çəkən cihaz ) ilə təchiz edilmiş yapon elmi gəmisi tərəfindən ölçülmüşdür. Belə ölçmələrdən sonra aydın olmuşdur ki, belə çökəklikdə dünyanın yerüstü ən yüksək zirvəsini asanlıqla gizlətmək olar, axı ən yüksək dağ olan Everestin yerdən hündürlüyü 8854 metrdir, Marian çökəkliyi isə okeanın 10 924 metr dərinliyindədir.
İstinadlar
"DÜNYA OKEANI HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT" (PDF) (azərb.). İstifadə tarixi: 16 iyun 2021.
Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. Bu məqalə sonuncu dəfə 25 gün əvvəl Araz Yaquboglu tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)
Avqust 09, 2021
okeanlar, səthinin, dörddə, üç, hissəsi, okeanlarla, örtülmüşdür, əgər, yerdə, olan, bütün, suyu, nəhəng, çənə, töksək, onlardan, okean, suyu, ilə, dolacaqdır, kürəsinin, səthində, okean, dənizlərin, əmələ, gətirdiyi, kəsilməz, mühiti, dünya, okeanı, adlanır, . Yer sethinin dordde uc hissesi okeanlarla ortulmusdur Eger yerde olan butun suyu 100 neheng cene toksek onlardan 97 ci okean suyu ile dolacaqdir Yer kuresinin sethinde okean ve denizlerin emele getirdiyi kesilmez su muhiti Dunya okeani adlanir 1 Mundericat 1 DUNYA OKEANLARI 2 SUYUN DOVR ETMESI 3 PLITELERIN HEREKETI 4 OKEANIN DIBI 5 DENIZDE HEYAT 6 DENIZIN DERINLIKLERININ TEDQIQI 7 IstinadlarDUNYA OKEANLARI Redakte Dunya okeanlari Yerde dord okean var Onlardan en boyuyu ve derini Sakit okeandir Boyukluyune gore ikincisi Atlantik okeanidir o Sakit okeandan iki defe kicikdir Hind okeani Atlantik okeanindan kicik olsa da ondan xeyli derindir Simal Buzlu okean en kicik ve en dayaz okeandir Okeanlar hemise hereketdedirler Kulekler onlarin ustunde dalgalar emele getirirler okeanlarin bir qeder derinliyinde ise yeralti caylar kimi daim axan cereyanlar soyuq ve Qolfstrim kimi isti movcuddur Bundan basqa okeanlarin sethi daim qalxir ve enir bu ise qabarma ve cekilmelerin yaranmasina sebeb olur Qutb sulari qisda donur ve bu zaman okeanlarin sethinde neheng buz daglari aysberqler emele gelir Aysberqler okean boyu axinla hereket ederek yuzlerle kilometr yol gedir Denizlerin ve okeanlarin duzlu sulari yer sethinin 71 faizini ehate edir SUYUN DOVR ETMESI RedakteGunes sualarinin tesiri altinda su buxarlanir ve okean suyun bir hissesini daim itirir amma hemin suyun cox hissesi yagis seklinde geri qayidir Yagis suyu yerdeki duzlari ve minerallari ozune cekerek onlari okeanlara aparir Eger hundurluyu ve eni bir kilometr olan xeyali bir ceni deniz suyu ile doldursaq onda dord milyon ton erimis maqnezium olacaqdir Heqiqeten de aviasiya detallarinin ates fesanliq maddelerinin foto ve elektrik batareyalarinin hazirlanmasinda lazim olan maqneziumun boyuk hissesi okean suyundan hasil olunur PLITELERIN HEREKETI RedakteYerin sehti bir nece pliteden neheng mohkem das tebeqelerden ibaretdir Bu pliteler yeralti maqma tebeqesinin yerin nuvesinin istisinden erimis daslarin ustunde yerlesirler ve yavas yavas hereket edirler Okean dibinin relyefi daim deyisilir Burada yeralti daglar dereler ve vadiler daim yaranir ve dagilir Atoll vulkanik ada etrafinda emele gelen mercan riflerinin emele gelmesi ile baslayir Ada okeana qerq olduqca rif genislenir Zaman kecdikce ada tamam suyun altina gedir ve ondan ancag laqunani ehate eden atoll qalir OKEANIN DIBI Redakte Okeanin dibi Okean dibinin landsafti yerin land saftina cox benzeyir Burada da yer sethinde oldugu kimi hem daglar ve vadiler alcaq daglar ve vulkanlar hem de duzenlikler ve tepelikler var Adeten okeanin dibi sahil kon tinental selfinden baslayir Selfden sonra gelen yamac lap derinliklere qeder enerek sualti yaylalara tepelere alcaq daglara ve vadilerle bolunmus derin yariqlara catir Okean cokeklikleri mehz bele yariqlara aiddir DENIZDE HEYAT Redakte Denizde heyat Okean saysiz hesabsiz canlilar ucun yasayis meskenidir Gunes sualarinin dusduyu ve derinliyi 100 metr olan suyun yuxari tebeqesi six meskunlasmis yerdir Suyun sothine yaxin uzen xirda bitkiler yosunlar deniz suyunda hell olun mus mineral duzlarla qidalanirlar Ekseriyyeti birhuceyreli olan bu yosunlarla baliqlar qidalani Bele xirda yosunlar fitoplankton ve bir huceyreli orqanizmler zooplankton bir cox deniz sakinlerinin qidasini teskil edir ve onlarin umumi adi planktondur Umumiyyetle butun deniz heyvanlarinin heyati plank tondan asilidir bazileri planktonun ozu ile digerleri ise onunla qidala nanlarla qidalanirlar Bele bir qida zenciri emele gelir fitoplanktonla zooplanktonu emele getiren orqa nizmler qidalanirlar zooplanktonla xirda baliqlar xirda baliqlarla iri baliqlar ve akula kimi deniz yirticilari qidalanirlar DENIZIN DERINLIKLERININ TEDQIQI Redakte Mariana cokekliyi Derinliyi 10 000 metre catan okean cokeklikleri ilk defe xususi olaraq bu meqsedle yaradilmis cihazla batiskafla tedqiq olunmusdur Hazirda bu isler ucun batiskaflarin yeni neslinden kicik sualti gemilerden istifade olunur bele gemiler deniz dibinin geologiyasini oyrenmeye ve batmis gemileri axtarmaga imkan verir Mehz bele sualti geminin komeyi ile Atlantik okeaninda batmis meshur sernisin layneri Titanik tapildi Okeanda olan en derin cokeklik Quam adasinin yaxinliginda Sakit okeanin dibinden kecen Marian cokekliyidir O suretle hereket eden Sakit okean plitesinin yavas hereket eden Filippin adalari plitesi ile rastlasdigi yerde emele gelmisdir Marian cokekliyinin en derin noqtesi olan Cellencer Poynt 1984 ci ilde xususi hessas exolot radioimpulslar gonderen ve onlarin okean dibinde eks olunmasi esasinda deniz dibinin xeritesini ceken cihaz ile techiz edilmis yapon elmi gemisi terefinden olculmusdur Bele olcmelerden sonra aydin olmusdur ki bele cokeklikde dunyanin yerustu en yuksek zirvesini asanliqla gizletmek olar axi en yuksek dag olan Everestin yerden hundurluyu 8854 metrdir Marian cokekliyi ise okeanin 10 924 metr derinliyindedir Istinadlar Redakte DUNYA OKEANI HAQQINDA UMUMI MELUMAT PDF azerb Istifade tarixi 16 iyun 2021 Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 25 gun evvel Araz Yaquboglu terefinden redakte olunub Yenile Menbe https az wikipedia org w index php title Okeanlar amp oldid 6054388, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
