Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəcib Asım Yazıqsız (türk. Necip Asım Yazıksız; 29 dekabr 1861, Kilis, Osmanlı imperiyası – 12 dekabr 1935, İstanbul) — türk əsgəri, professor, tarixçi, türkoloq və millət vəkili.
| Nəcib Asım Yazıqsız | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 29 dekabr 1861 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 12 dekabr 1935 (73 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | tarixçi, siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, Türk ocaqlarının yaradılmasında iştirak edib. Əksəriyyəti qısa traktatlar olmaqla 40-a yaxın əsər nəşr etdirib.Türk tarixini ilk dəfə qələmə alanlardan biri olub və türk dilinin sadələşdirilməsi üçün çox səy göstərmişdir. O, Türkiyədə dilçiliyin inkişafı və qurulmasında iştirak etmiş öncüllərdən də biridir. Elmi işləri üçün fransız, ərəb, uyğur və çağatay dillərini də öyrənmişdir. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 3, 4 və 5-ci dövr çağırışlarında Ərzurumdan millət vəkili seçilmişdir.
Həyatı
O, 1861-ci ildə Kilisdə anadan olub. Balhəsənoğulları adlı sipahi nəslindən olan Hacı Asım bəyin oğludur.
İbtidai və orta təhsilini Kilisdə tamamlayıb. Orta təhsilinə 1875-ci ildə Şam Hərbi Liseyində başlamış Nəcib bəy, daha sonra təhsilini İstanbuldakə Qüləli Hərbi Liseyində davam etmişdir. O, həmçinin, dövrün məşhur alimlərindən biri olan müxtəlif mövzularda dərslər almışdır. 1878-ci ildə Əhməd Midhət Əfəndi ilə tanış oaln Nəcib Asım bəy onun təşviqi ilə "Tərcüman-ı həqiqət" qəzetində elm mövzusunda məqalələr yazmağa başlayıb. 1879-cu ildə Hərbiyəyə daxil olmuş, oranı piyada leytenant rütbəsi ilə bitirmişdir.
Müəllimlik illəri
Nəcib Asım bəy təhsilini başa vurduqdan sonra, hərbi liseylərdə, sonra isə Hərbiyədə türk dili, fransız dili və tarix dən dərs deyib. Bu dövrdə o, qrammatika, mütaliə, coğrafiya və tarixə dair kitablar nəşr etdirmişdir. Bu kiçik məktəb dərssliklərindən əlavə, onun "Mədrəsə-yi Ədəb", "Mədəniyyətə xidmət", "Sitler" kimi müxtəlif əsər və tərcümələri, fransız dili, fizika və incəsənətlə bağlı risalələri nəşr edilmişdir. Fransız şərqşünası Leon Cahunun türk tarixinə dair əsərlərini və onun "Göy bayraq" (1876) romanını da tərcümə etmişdir. Digər tərəfdən, türkçülük xəttini açıq şəkildə göstərən "İkdam" qəzetində türk tarixi və türkçülük ilə bağlı məqalələri dərc edilmişdi. Onun məqalələrinin şöhrəti 1890-cı illərdə Avropaya da çatmışdı.O, Parisdə fəaliyyət göstərən "Asiya Cəmiyyəti"nə üzv seçilib və 1892-ci ildə Çikaqoda keçirilən sərgidə onun əməyi yüksək qiymətləndirilərək, Nəcib bəy medalla təltif olunub. Elmi araşdırmalar aparıb, hərbi məktəblərdə müəllimlik vəzifəsini davam etdirən Nəcib Asım bəy, 1913-cü ildə polkovnik rütbəsi ilə təqaüdə çıxıb.
Darülfünun professorluğu
İkinci Məşrutiyyətdən sonra İstanbul Universitetində Türk tarixi və Türk dili tarixindən dərs deyib. İstanbul Universitetində Türkologiya kafedrasını quran və Türk dili tarixi kafedrasının ilk professoru vəzifəsində çalışmış Nəcib Asım bəy Türkiyədə dilçiliyin inkişafı və qurulmasında öncüllərdən biri olub.
Türk yurdu, Bilgi, Ədəbiyyat fakültesi jurnalı, Türk tarixi toplumu məcmuaəsi kimi bir çox jurnallarda məqalələr yazıb, kitablar nəşr edib və tərcümələr edib.
Osmanlı tarixi araşdırmaları
Nəcib Asım bəy, Osmanlı imperiyası tarixini yazmaq və sənədlərini toplamaq məqsədi ilə Sultan Mehmed Rəşadın rəhbərliyi ilə 27 noyabr 1909-cu ildə qurulan Osmanlı tarixi Şurasında iştirak etmiş və ona, arxivlərdə araşdırma aparmaq səlahiyyəti verilmişdir. Şura, 1910-cu il fevralın 9-da keçirdiyi ilk iclasında Osmanlı tarixinin birinci cildini yazmaq vəzifəsi Nəcib Asım və Mehmed Arif bəyə tapşırdı. Yeddi illik işdən sonra iki tədqiqatçı Osmanlı tarixinin bir cildini nəşr etdirə bildi.Lakin, bu cild pozitivizmə əsaslanmadığı üçün, Mehmed Fuad Köprülü, Yusif Akçura və Əhməd Rəfiq Altınay tərəfindən ciddi şəkildə tənqid edildi.
Türk dərnəyi
Nəcib Asım bəy 1911-ci ildə türk millətçiliyi idealı qurulan ilk dərnək olanTürk dərnəyinin qurucuları arasında olub və başqanı təyin edilib. O, Mehmed Ariflə birlikdə Osmanlı tarixi ilə bağlı apardığı araşdırmaları dərnəyin dəstəyi ilə gerçəkləşmişdir. Dərnəyin bəzi üzvləri ilə birlikdə 1915-ci ildə qurulan Əsar-i İslamiyyə və Milliyə Araşdırma Şurasına da qatılıb.
Türkcəçilər
O, Əbdülhəmid dövründə, Osmanlı ideologiyasının bərqərar olduğu bir dövrdə türkçü kimi fəaliyyət göstərmiş ən güclü ziyalılardan olub. O, Əhməd Midhət Əfəndi və Şəmsəddin Sami ilə birlikdə Türkcəçilər qrupunda iştirak etmişdir.
Millət vəkilliyi
Nəcib Asım bəy 1927-ci ildə Ərzurumdan millət vəkili olaraq Türkiyə Böyük Millət Məclisinə seçilmiş və ölənə qədər də millət vəkili olmuşdur. O, Türk Dil Qurumunun fəaliyyətlərində də iştirak edib. Soyad Qanunu qəbul ediləndə "Yazıqsız" soyadını götürüb. O, yazılarında Başhəsənoğlu və Balkanoğlu adlarından da istifadə edib.
Ölümü
Nəcib Asım Yazıqsız 12 dekabr 1935-ci ildə Kadıköydəki evində vəfat edib. Ərənköydəki Səhrayicədid qəbiristanlığında dəfn edilib. Vəsiyyətinə görə, məzar daşının üzərində bu yazılar: "Nəcib Asım, türk tarixi müəllifi, 1861-1935" yazılmışdır".
Bəzi əsərləri
- Ziya və hərəkat
- Göyərçin postu
- Ev qızı
- Elm və Texnologiya lüğəti
- Üsul-İnşa
- Kitab
- Ural ve Altay dilləri
- Müəllifin "Orxon abidələr" adlı əsərində Orxon hərfləri bölməsinin əsasını təşkil edən kiçik kitabdır. Əsərdə Osmanlı türkcəsinin morfologiyası və sintaksisi araşdırılır. 2015-ci ildə Xəlilbrahim Ərtürk və Elif Gizem Qaraoğlu tərəfindən "Ən qədim türk yazıları" adı ilə nəşr edilmişdir.
- Ümumi türk tarixi
- Milli əruz
- Dilçilik elmi
- Osmanlı tarixi
- Qədim arqumentlər: Divanü Lüğat-it-Türkdə yer alaan 290 atalar sözü və bu tipli digər deyimləri, onların izahlarını bəzilərini bir araya gətirən əsərdir.
- Orxon abidələri: Bu yazıları ilk dəfə oxuyan Vilhelm Tomsenin əsəri əsasında və Şəmsəddin Saminin daha əvvəl nəşr olunmamış "Orxon abidələri" adlı əsərindən yararlanaraq Nəcib Asım Yazıqsızın Orxon abidələri haqqında yazdığı əsərdir.
- Xarəzmşah Cəlaləddin
- Hibətü’l-Haqayiq: Nəcib Asım Yazıqsızın Ayasofya Kitabxanasında tapıb oxuya bildiyi XI əsr əlyazması. Yüknəkli Mahmudun oğlu Əhməd adlı türk şairinə məxsus Atəbətü'l-Haqayiq adlı əsərin türk dilinə tərcüməsidir.
İstinadlar
- Böler, Tuncay. "Necip Asım Yazıksız ve Türk Diline Katkıları". 8 Aralık 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 Aralık 2015.
- Koçak, Kemal. "Osmanlıdan cumhuriyete tarih Anlayışında Kurumlaşma". 10 Aralık 2015 tarixində arxivləşdirilib.
- "İlk taslak baskımızı aldık". 20 Ekim 2020 tarixində arxivləşdirilib.
Ədəbiyyat
- Ertürk, H. ve Akın, Ü. Yeni Tertib Muhtasar Osmanlı Sarfı, Ankara: Gece Kitaplığı, Şubat/2019.
- Ertürk, H. ve Karaoğlu, E. Gizem. Mükemmel Sarf ve Nahv-i Osmânî (Giriş-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Ankara: Gece Kitaplığı, Haziran/2020
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Necib Asim Yaziqsiz turk Necip Asim Yaziksiz 29 dekabr 1861 Kilis Osmanli imperiyasi 12 dekabr 1935 Istanbul turk esgeri professor tarixci turkoloq ve millet vekili Necib Asim YaziqsizDogum tarixi 29 dekabr 1861 1861 12 29 Dogum yeri Kilis Osmanli imperiyasiVefat tarixi 12 dekabr 1935 1935 12 12 73 yasinda Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeFealiyyeti tarixci siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarNecib Asim Yaziqsizin Sehrayicedid qebirstanligindaki mezariNecib Asim Yaziqsizin Sehrayicedid qebirstanligindaki mezar dasi O Turk ocaqlarinin yaradilmasinda istirak edib Ekseriyyeti qisa traktatlar olmaqla 40 a yaxin eser nesr etdirib Turk tarixini ilk defe qeleme alanlardan biri olub ve turk dilinin sadelesdirilmesi ucun cox sey gostermisdir O Turkiyede dilciliyin inkisafi ve qurulmasinda istirak etmis oncullerden de biridir Elmi isleri ucun fransiz ereb uygur ve cagatay dillerini de oyrenmisdir Turkiye Boyuk Millet Meclisinin 3 4 ve 5 ci dovr cagirislarinda Erzurumdan millet vekili secilmisdir HeyatiO 1861 ci ilde Kilisde anadan olub Balhesenogullari adli sipahi neslinden olan Haci Asim beyin ogludur Ibtidai ve orta tehsilini Kilisde tamamlayib Orta tehsiline 1875 ci ilde Sam Herbi Liseyinde baslamis Necib bey daha sonra tehsilini Istanbuldake Quleli Herbi Liseyinde davam etmisdir O hemcinin dovrun meshur alimlerinden biri olan muxtelif movzularda dersler almisdir 1878 ci ilde Ehmed Midhet Efendi ile tanis oaln Necib Asim bey onun tesviqi ile Tercuman i heqiqet qezetinde elm movzusunda meqaleler yazmaga baslayib 1879 cu ilde Herbiyeye daxil olmus orani piyada leytenant rutbesi ile bitirmisdir Muellimlik illeri Necib Asim bey tehsilini basa vurduqdan sonra herbi liseylerde sonra ise Herbiyede turk dili fransiz dili ve tarix den ders deyib Bu dovrde o qrammatika mutalie cografiya ve tarixe dair kitablar nesr etdirmisdir Bu kicik mekteb derssliklerinden elave onun Medrese yi Edeb Medeniyyete xidmet Sitler kimi muxtelif eser ve tercumeleri fransiz dili fizika ve incesenetle bagli risaleleri nesr edilmisdir Fransiz serqsunasi Leon Cahunun turk tarixine dair eserlerini ve onun Goy bayraq 1876 romanini da tercume etmisdir Diger terefden turkculuk xettini aciq sekilde gosteren Ikdam qezetinde turk tarixi ve turkculuk ile bagli meqaleleri derc edilmisdi Onun meqalelerinin sohreti 1890 ci illerde Avropaya da catmisdi O Parisde fealiyyet gosteren Asiya Cemiyyeti ne uzv secilib ve 1892 ci ilde Cikaqoda kecirilen sergide onun emeyi yuksek qiymetlendirilerek Necib bey medalla teltif olunub Elmi arasdirmalar aparib herbi mekteblerde muellimlik vezifesini davam etdiren Necib Asim bey 1913 cu ilde polkovnik rutbesi ile teqaude cixib Darulfunun professorlugu Ikinci Mesrutiyyetden sonra Istanbul Universitetinde Turk tarixi ve Turk dili tarixinden ders deyib Istanbul Universitetinde Turkologiya kafedrasini quran ve Turk dili tarixi kafedrasinin ilk professoru vezifesinde calismis Necib Asim bey Turkiyede dilciliyin inkisafi ve qurulmasinda oncullerden biri olub Turk yurdu Bilgi Edebiyyat fakultesi jurnali Turk tarixi toplumu mecmuaesi kimi bir cox jurnallarda meqaleler yazib kitablar nesr edib ve tercumeler edib Osmanli tarixi arasdirmalari Necib Asim bey Osmanli imperiyasi tarixini yazmaq ve senedlerini toplamaq meqsedi ile Sultan Mehmed Resadin rehberliyi ile 27 noyabr 1909 cu ilde qurulan Osmanli tarixi Surasinda istirak etmis ve ona arxivlerde arasdirma aparmaq selahiyyeti verilmisdir Sura 1910 cu il fevralin 9 da kecirdiyi ilk iclasinda Osmanli tarixinin birinci cildini yazmaq vezifesi Necib Asim ve Mehmed Arif beye tapsirdi Yeddi illik isden sonra iki tedqiqatci Osmanli tarixinin bir cildini nesr etdire bildi Lakin bu cild pozitivizme esaslanmadigi ucun Mehmed Fuad Koprulu Yusif Akcura ve Ehmed Refiq Altinay terefinden ciddi sekilde tenqid edildi Turk derneyi Necib Asim bey 1911 ci ilde turk milletciliyi ideali qurulan ilk dernek olanTurk derneyinin quruculari arasinda olub ve basqani teyin edilib O Mehmed Arifle birlikde Osmanli tarixi ile bagli apardigi arasdirmalari derneyin desteyi ile gerceklesmisdir Derneyin bezi uzvleri ile birlikde 1915 ci ilde qurulan Esar i Islamiyye ve Milliye Arasdirma Surasina da qatilib Turkceciler O Ebdulhemid dovrunde Osmanli ideologiyasinin berqerar oldugu bir dovrde turkcu kimi fealiyyet gostermis en guclu ziyalilardan olub O Ehmed Midhet Efendi ve Semseddin Sami ile birlikde Turkceciler qrupunda istirak etmisdir Millet vekilliyi Necib Asim bey 1927 ci ilde Erzurumdan millet vekili olaraq Turkiye Boyuk Millet Meclisine secilmis ve olene qeder de millet vekili olmusdur O Turk Dil Qurumunun fealiyyetlerinde de istirak edib Soyad Qanunu qebul edilende Yaziqsiz soyadini goturub O yazilarinda Bashesenoglu ve Balkanoglu adlarindan da istifade edib Olumu Necib Asim Yaziqsiz 12 dekabr 1935 ci ilde Kadikoydeki evinde vefat edib Erenkoydeki Sehrayicedid qebiristanliginda defn edilib Vesiyyetine gore mezar dasinin uzerinde bu yazilar Necib Asim turk tarixi muellifi 1861 1935 yazilmisdir Bezi eserleriZiya ve herekat Goyercin postu Ev qizi Elm ve Texnologiya lugeti Usul Insa Kitab Ural ve Altay dilleriMuellifin Orxon abideler adli eserinde Orxon herfleri bolmesinin esasini teskil eden kicik kitabdir Eserde Osmanli turkcesinin morfologiyasi ve sintaksisi arasdirilir 2015 ci ilde Xelilbrahim Erturk ve Elif Gizem Qaraoglu terefinden En qedim turk yazilari adi ile nesr edilmisdir Umumi turk tarixi Milli eruz Dilcilik elmi Osmanli tarixi Qedim arqumentler Divanu Lugat it Turkde yer alaan 290 atalar sozu ve bu tipli diger deyimleri onlarin izahlarini bezilerini bir araya getiren eserdir Orxon abideleri Bu yazilari ilk defe oxuyan Vilhelm Tomsenin eseri esasinda ve Semseddin Saminin daha evvel nesr olunmamis Orxon abideleri adli eserinden yararlanaraq Necib Asim Yaziqsizin Orxon abideleri haqqinda yazdigi eserdir Xarezmsah Celaleddin Hibetu l Haqayiq Necib Asim Yaziqsizin Ayasofya Kitabxanasinda tapib oxuya bildiyi XI esr elyazmasi Yuknekli Mahmudun oglu Ehmed adli turk sairine mexsus Atebetu l Haqayiq adli eserin turk diline tercumesidir IstinadlarBoler Tuncay Necip Asim Yaziksiz ve Turk Diline Katkilari 8 Aralik 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 Aralik 2015 Kocak Kemal Osmanlidan cumhuriyete tarih Anlayisinda Kurumlasma 10 Aralik 2015 tarixinde arxivlesdirilib Ilk taslak baskimizi aldik 20 Ekim 2020 tarixinde arxivlesdirilib EdebiyyatVikianbarda Necib Asim Yaziqsiz ile elaqeli mediafayllar var Erturk H ve Akin U Yeni Tertib Muhtasar Osmanli Sarfi Ankara Gece Kitapligi Subat 2019 Erturk H ve Karaoglu E Gizem Mukemmel Sarf ve Nahv i Osmani Giris Metin Sozluk Tipkibasim Ankara Gece Kitapligi Haziran 2020