fbpx
Wikipedia

Nuri Dəmirağ

September 25, 2021

Nuri Dəmirağ (Möhürzadə Mehmet Nuri bəy) (1886; Divriği, Sivas — 13 noyabr 1957, İstanbul) — Türk iş adamı, siyasətçi. Türkiyə Respublikası Dövlət Dəmiryolları tikintisinin ilk mütəxəssislərindən biri. Türkiyənin 10 min km-lik dəmiryolu şəbəkəsinin 1250 km-lik hissəsinin tikintisini reallaşdırmış və bu səbəblə Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən "Dəmirağ" soyadı verilmişdir. Respublika dövrünün saylı zənginləri arasına girmiş və xeyriyyəçiliyi ilə tanınmış bir iş adamıdır.Türkiyədə ilk təyyarə zavodunun quruluşu, ilk siqaret kağızı istehsalı, ilk yerli paraşüt istehsalı kimi böyük işləri həyata keçirən, İstanbul boğazı üzərində körpü inşa edilməsi, Kebana böyük bir anbar edilməsi düşüncələrini ilk dəfə gündəmə gətirən adamdır. Xüsusilə aviasiya sənayesində müvəffəqiyyətləri ilə xatırlanır.Türkiyə Respublikasının ilk müxalifət partiyası olan Milli İnkişaf Partiyasının qurucusudur.

Nuri Dəmirağ

Nuri Dəmirağ
Doğum tarixi
Doğum yeri Sivas,  Osmanlı İmperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri İstanbul, Türkiyə
Vəfat səbəbi Şəkər xəstəliyi
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Həyat yoldaşı Məsum xanım
Uşaqları Oğulları Qalib və Kayı Alp; qızları Məfkurə, Şükufə, Süveyda, Süheyla, Gülbahar və Turan Mələk
Atası Möhürzadə Mehmet Nuri
Anası Aişə xanım
Milliyyəti Türk
Fəaliyyəti siyasətçi, biznesmen[d]
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

1886-ci ildə, Sivasın Divriği mahalında dünyaya gəldi. Atası Möhürzadə Ömər bəy, anası Aişə xanımdır. Üç yaşında ikən atasını itirdi, anası tərəfindən böyüdüldü.

Orta məktəbii Divriği Rüştiyə məktəbində tamamladıqdan sonra məktəbdəki müvəffəqiyyəti səbəbiylə müəllim köməkçisi olaraq bir müddət öz məktəbində işlədi. 1903-cü ildə Əkinçilik bankının açdığı məmurluq imtahanını qazanaraq Kangal vilayətində şöbəyə, bir il sonra isə Koçgiri şöbəsinə təyin edildi. 1906–1909-cu illər arasında Ərzurum vilayətində qıtlıq yaşanmışdı. Nuri bəy 1909-cu ildə, anbarlarda buraxılan buğda və taxılları fərdi təşəbbüsünə istifadə edərək xalqa uyğun əvəzli satdı. Buna görə haqqında istintaq açıldı və azad edildi.

1910-cu ildə Maliyyə Nazirliyinin imtahanından keçərək maliyyə məmuru oldu. Bəyoğlu Gəlirlər Müdirliyində məmur olaraq İstanbula təyin edilmişdi. Qısa müddət sonra Hasköy Mal Müdiri oldu. Maliyənin hər addımında çalışdı. Bir tərəfdən də Maliyyə Məktəb-i Alisində gecə dərslərinə qatılaraq yüksək təhsil aldı. 1918-ci ildə maliyyə müfəttişi oldu. Bəyoğlu və Qalata ətraflarında vəzifələndirilərək I Dünya müharibəsindən məğlub çıxmış bir dövlətin məmuru olaraq bəzi təhqirlərə məruz qalmışdı. Bu təhqirləri qəbul edə bilmədiyi üçün istefa verdi.

Məsum xanım ilə evlənən Mehmet Nuri bəyin bu evlilikdən Qalib və Kayı Alp adlı iki oğlu, Məfkurə, Şükufə, Süveyda, Süheyla, Gülbahar və Turan Mələk adlarında qızları dünyaya gəldi. Drexel Universiteti biotibbi mühəndislik hissəsi qurucusu Professor Doktor Banu Onaral nəvəsidir.

İlk Türk siqaret kağızı

Maliyyə müfəttişliyini buraxdıqdan sonra ticarət etmənin yollarını axtaran Nuri bəy, 1918-ci ildə, xaricilərin təkəlində olan siqaret kağızı işinə girdi. Eminönüdə kiçik bir dükanda ilk Türk siqaret kağızı istehsalına başladı. Çıxardığı siqaret kağızına "Türk Zəfəri" adını verdi. Türk zəfəri siqaret kağızları Qurtuluş Döyüşü verməkdə olan Türk xalqı tərəfindən böyük maraqla qarşılandı. Nuri bəy bu ilk cəhdindən böyük qazanc əldə etdi.

Milli Mübarizə illəri

Mehmet Nuri bəy, milli mübarizə dövründə İstanbulda siqaret istehsalı və ticarətlə məşğul olarkən bir tərəfdən də Müdafiə-i Hüquq Cəmiyyətinin Maçka şöbəsinin idarə etdi.

Dəmiryolu memarlığı

Qurtuluş savaşından müstəqil bir dövlət olaraq çıxan Türkiyə Respublikası, ölkənin nəqliyyat probleminə dəmiryolları ilə əl atmışdı; məqsəd, ən qısa müddətdə dəmir yolu şəbəkəsini genişlətməkdi. 1926-cı ildə Samsun-Sivas dəmiryolu tikintisini boynuna götürən Fransız şirkəti işi buraxınca ilk etapda ediləcək yeddi kilometrlik qisim üçün açılan tenderə girən Mehmet Nuri bəy, çox aşağı bir qiymət verərək tenderi aldı. İşin geri qalan qisimi də sınamaq üzrə özünə verildi. Sənəd dairəsində mühəndis olan qardaşı Əbdürrəhman Naci bəyi də məmurluqdan istefa etdirib özünə ortaq edən Mehmet Nuri bəy artıq Türkiyə Respublikasının ilk dəmiryolu podaratçısı olmuşdu. Qardaşı ilə birlikdə çalışaraq Samsun-Ərzurum, Sivas-Ərzurum və Afyon-Dinar xəttini 1012 kilometrlik dəmiryolunu bir il kimi qısa bir müddətdə tamamladı. Çox dağlıq və qayalıq ərazidə balyozlarla dağları deşərək tunel açmaq məcburiyyətində qalmalarına baxmayaraq işlərini vaxtında tamamladılar. Müvəffəqiyyətlərinə görə 1934-ci ildə Atatürk özünə və qardaşı Əbdürrəhman Naci Bəyə Dəmirağ soyadı verdi.

İnşaat İşləri

Nuri bəy dəmiryolu tikintisi ilə məşğul olarkən müxtəlif böyük inşaat layihələrinə də başladı. Karabük Dəmir Çelik, İzmit Sellüloz, Sivas Sement və Bursa Merinos təsislərini, Eceabat Hava limanı, Haliç kənarında İstanbul hal inasını inşa etdi.

Boğaz körpüsü

1931-ci ildə İstanbul boğazına körpü inşası layihəsini başlatdı. Xaricdən mütəxəssislər gətirərək araşdırmalar aparıldı; San Franciscodakı Golden Gate Bridge ilə eyni sistemdə bir körpü inşa etmələri üçün Golden Gateni inşa edən firmayla razılaşdı. Bütün hazırlıqları bitmiş olan layihəni 1934-cü ildə prezident Atatürkə təqdim etdi. Prezident tərəfindən bəyənilsə də layihə hökumətdən təsdiq ala bilmədi və layihə reallaşmadı. Bu, Nuri Dəmirağda çox böyük bir xəyal qırıqlığı yaratdı.

Siyasət fəaliyyəti

Nuri Dəmirağ THK əleyhinə açdığı iddiasını itirdikdən sonra, Türkiyədə ədalət anlayışının inkişafı üçün tək-partiyalı rəhbərlik anlayışının dəyişdirilərək çox-partiyalı demokratik nizamın gətirilməsi lazım olduğuna inanmışdı. Bu düşüncəylə siyasətə atıldı. 1945-ci ildə Türkiyənin ilk müxalifət partiyası olan Milli İnkişaf Partiyasını qurdu. Partiya 1946-cı il və 1950-ci il seçkilərində məclisə girə bilmədi. 1954 seçkilərində Demokrat Partiyasından namizədliyini verdi və Sivasdan millət vəkili seçildi. Səhralaşma, əkinçilik və heyvandarlıqda geriləmə, enerji, anbarlar, körpülər, limanlar haqqında işlər gördü.

13 noyabr 1957-ci ildə İstanbulda şəkər xəstəliyi səbəbilə vəfat etdi itirdi. Zincirliquyu qəbiristanlığına dəfn edildi.

Təyyarə zavodu və aviasiya məktəbi

"Avropadan, ABŞ-dan lisenziyalar alıb təyyarə istehsal etmək kopyacılıqtan ibarətdir. Dəbdən düşmüş tiplər üçün lisenziya verilir. Yeni icad edilənlər isə bir sirr kimi, böyük bir qısqanclıqla saxlanmaqdadır. Buna görə də kopyacılıkla davam edilsə, dəbdən düşmüş şeylərlə əbəs yerə vaxt keçiriləcəkdir. Bu halda Avropadan və Amerikanın son sistem təyyarələrinə müqabil, yeni bir türk tipi vücuda gətirilməlidir."

Dövrün ən zəngin iş adamı olan Dəmirağ, 1936-ci ildə təyyarə zavodu qurma cəhdinə başladı. O illərdə ordunun təyyarə ehtiyacı xalqdan və zəngin işadamlarından toplanan ianələr hesabına qarşılanırdı. Özündən təyyarə satın almaq üçün başladılan bir hədiyyə kampaniyasına qatılması istəndiyində "Məndən bu millət üçün bir şey istəyirsinizsə, ən mükəmməlini istəməlisiniz. Madam ki, bir millət təyyarəsi yaşaya bilməz, elə isə bu həyata vasitəsini başqalarının lütfündən gözləməməliyik. Mən bu təyyarələrin zavodunu inşa etməyə talibəm, — "Sözləriylə cavab vermişdi.

Zavodu doğulduğu Divriğidə qərargahı planlaşdırmışdı. Ancaq əvvəlcə İstanbulda bir sınaq atelyesi qurulacaqdı. Bu məqsədlə Çexoslovakiyanın bir şirkəti ilə razılaşdı. İstanbulda Barbaros Hayreddin Paşa İskelesinin yanında atelye binası inşa edildi (Dəniz muzeyinin solunda olan böyük sarı bina). Sınaq uçuşlarını edə bilmək üçün Yaşılköydəki Almaspaşa fermasını da satın aldı və üzərində böyük bir uçuş sahəsi, hangarlar və təyyarə təmir atelyesini inşa etdirdi. Uçuş sahəsi Avropanın ən böyük hava limanı olan Amsterdam Hava Limanı böyüklüyündə idi. Bu sahədə indiki vaxtda Beynəlxalq İstanbul Atatürk Hava Limanı olaraq istifadə edilir.

Təyyarələri istifadə etmək üçün türk pilotların yetişməsi üçün bir aviasiya məktəbi qurmaq lazım idi. Zavod olduğu ərazidə aviasiya məktəbi quruldu. Məktəb 1943-cü ilə qədər 290 pilot yetişdirdi. Yaşılköydəki aviasiya məktəbindən əvvəl Divriğidə də bir aviasiya orta məktəbi açdı. Sivasın heç bir rayonunda orta məktəb yoxkən açılmış bu məktəbdə tələbələrin bütün xərcləri qarşılanır; şagirdlərin havacılığa maraq göstərməsi üçün İstanbula gətirdilib uçuş dərsləri verilirdi.

Beşiktaşdakı təyyarə zavodunda düzəldiləcək təyyarə və glider planını Türkiyənin ilk təyyarə mühəndislərindən Səlahəddin Rəşid Alan çəkdi. 1936-cı ildə ilk tək motorlu təyyarə çıxarıldı və Nu.D-36 adı verildi. 1938-ci ildə Nu.D-38 adlı cüt motorlu 6 nəfərlik sərnişin təyyarəsi istehsal edildi. NuD-38, 1944-ci ildə dünya aviasiyanın sərnişin təyyarələrinin A sinifinə alındı. İlk təyyarə sifarişini 1938-ci ildə Türk Hava Qurumu (təhqiq edən) verdi. Nuri Dəmirağ, aviasiya sahəsində işlərinə 1939-cu ildə Türkiyənin ilk yerli paraşüt istehsalını reallaşdıraraq davam etdi. 1941-ci ildə tamamilə Türk istehsalı ilk təyyarə İstanbuldan Divriğiyə uçdu. Nuri Dəmirağın oğlu və Göy məktəbin ilk məzunlarından olan Qalib Dəmirağ, bu uçuşda pilot idi. THK tərəfindən sifariş edilən 65 planör qısa müddətdə təhvil verildikdən sonra; NuD-36 adlı 24 təlim təyyarəsi tamamlanmış, sınaq uçuşları İstanbulda reallaşmışdı.

Təyyarə zavodunun bağlanması

THK-nın sifarişi olan və son olaraq İstanbuldan Əskişəhərə uçan təyyarələrin təslimi üçün Əskişəhərdə bir dəfə daha test uçuşu edilməsi tələb edilmişdir. Selahatin Rəşid Alan, 1938 Nu.D-36 təyyarəsiylə eniş edərkən, ətrafdakı heyvanlar hava sahəsinə girməsin deyə pistte açılan xəndəyi görməz və xəndəyə düşər. Rəşid Alan bu qəzada həlak olur. Bu qəzadan sonra THK sifarişi ləğv etdi. Nuri Demirağ məhkəməyə verdiyi THK ilə illər sürən bir məhkəmə prosesinə girdi. Məhkəmə THK lehinə nəticələndi. Ayrıca təyyarələrin xarici ölkələrə satılamaması üçün bir də qanun çıxardılar. Buna görə sifariş ala bilməyən fabrik 1950-ci illərdə bağlandı. Beşiktaşda çıxarılan təyyarələrin uçuş sınaq testləri və göy məktəbi üçün edilən enmə zolaqları, hangarlar, bütün quruluşlu binalar o illərdə dünyanın ən böyük hava limanı Amsterdam Hava limanı böyüklüyündəki bütün heyəti obyektlər müsadirə edildi. Bu hava limanı günümüzdəki Atatürk Hava Limanıdır.

İspaniya, İran və İraqdan alınan sifarişlər qarşısı; əldə qalan təyyarələr hurdacıya satıldı. Nuri Dəmirağın iddianı itirdikdən sonra hökumət üzvləri və prezident İsmət İnönüyə məktublar yazaraq səhvin düzəldilməsi üçün etdiyi cəhdlər uğursuz oldu; zavod təkrar açıla bilmədi.

Haqqındakı kitablar

  • "Nuri Dəmirağ Kimdir?, Kənan Matbaası, Ziya Şakir", 1947
  • "Nuri Dəmirağ Həyat ve Mücadilələri, Nu.D Matbaası, Nəcmettin Dəliorman", 1957
  • "Nuri Dəmirağ: Türkiyənin Havacılık Əfsanəsi, Ötüken Nəşriyyat, Dr.Fatih Dervişoğlu", 2007

Xarici keçidlər

  • Deniz Harp Okulu Pusula Dergisi / Nuri Demirağ ve İlk Gök Okulu 2015-07-03 at the Wayback Machine
  • Nuri Demirağ Kimdir?
  • NURİ DEMİRAĞ'ın NUD38 ve NUD36 TAYYARELERİ

September 25, 2021
nuri, dəmirağ, möhürzadə, mehmet, nuri, bəy, 1886, divriği, sivas, noyabr, 1957, istanbul, türk, adamı, siyasətçi, türkiyə, respublikası, dövlət, dəmiryolları, tikintisinin, mütəxəssislərindən, biri, türkiyənin, dəmiryolu, şəbəkəsinin, 1250, hissəsinin, tikint. Nuri Demirag Mohurzade Mehmet Nuri bey 1886 Divrigi Sivas 13 noyabr 1957 Istanbul Turk is adami siyasetci Turkiye Respublikasi Dovlet Demiryollari tikintisinin ilk mutexessislerinden biri Turkiyenin 10 min km lik demiryolu sebekesinin 1250 km lik hissesinin tikintisini reallasdirmis ve bu sebeble Mustafa Kamal Ataturk terefinden Demirag soyadi verilmisdir Respublika dovrunun sayli zenginleri arasina girmis ve xeyriyyeciliyi ile taninmis bir is adamidir Turkiyede ilk teyyare zavodunun qurulusu ilk siqaret kagizi istehsali ilk yerli parasut istehsali kimi boyuk isleri heyata keciren Istanbul bogazi uzerinde korpu insa edilmesi Kebana boyuk bir anbar edilmesi dusuncelerini ilk defe gundeme getiren adamdir Xususile aviasiya senayesinde muveffeqiyyetleri ile xatirlanir Turkiye Respublikasinin ilk muxalifet partiyasi olan Milli Inkisaf Partiyasinin qurucusudur Nuri DemiragNuri DemiragDogum tarixi 1886Dogum yeri Sivas Osmanli ImperiyasiVefat tarixi 13 noyabr 1957Vefat yeri Istanbul TurkiyeVefat sebebi Seker xesteliyiDefn yeri Zencirliquyu qebiristanligiVetendasligi Osmanli imperiyasi TurkiyeHeyat yoldasi Mesum xanimUsaqlari Ogullari Qalib ve Kayi Alp qizlari Mefkure Sukufe Suveyda Suheyla Gulbahar ve Turan MelekAtasi Mohurzade Mehmet NuriAnasi Aise xanimMilliyyeti TurkFealiyyeti siyasetci biznesmen d Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Ilk Turk siqaret kagizi 3 Milli Mubarize illeri 4 Demiryolu memarligi 5 Insaat Isleri 6 Bogaz korpusu 7 Siyaset fealiyyeti 8 Teyyare zavodu ve aviasiya mektebi 9 Teyyare zavodunun baglanmasi 10 Haqqindaki kitablar 11 Xarici kecidlerHeyati Redakte1886 ci ilde Sivasin Divrigi mahalinda dunyaya geldi Atasi Mohurzade Omer bey anasi Aise xanimdir Uc yasinda iken atasini itirdi anasi terefinden boyuduldu Orta mektebii Divrigi Rustiye mektebinde tamamladiqdan sonra mektebdeki muveffeqiyyeti sebebiyle muellim komekcisi olaraq bir muddet oz mektebinde isledi 1903 cu ilde Ekincilik bankinin acdigi memurluq imtahanini qazanaraq Kangal vilayetinde sobeye bir il sonra ise Kocgiri sobesine teyin edildi 1906 1909 cu iller arasinda Erzurum vilayetinde qitliq yasanmisdi Nuri bey 1909 cu ilde anbarlarda buraxilan bugda ve taxillari ferdi tesebbusune istifade ederek xalqa uygun evezli satdi Buna gore haqqinda istintaq acildi ve azad edildi 1910 cu ilde Maliyye Nazirliyinin imtahanindan kecerek maliyye memuru oldu Beyoglu Gelirler Mudirliyinde memur olaraq Istanbula teyin edilmisdi Qisa muddet sonra Haskoy Mal Mudiri oldu Maliyenin her addiminda calisdi Bir terefden de Maliyye Mekteb i Alisinde gece derslerine qatilaraq yuksek tehsil aldi 1918 ci ilde maliyye mufettisi oldu Beyoglu ve Qalata etraflarinda vezifelendirilerek I Dunya muharibesinden meglub cixmis bir dovletin memuru olaraq bezi tehqirlere meruz qalmisdi Bu tehqirleri qebul ede bilmediyi ucun istefa verdi Mesum xanim ile evlenen Mehmet Nuri beyin bu evlilikden Qalib ve Kayi Alp adli iki oglu Mefkure Sukufe Suveyda Suheyla Gulbahar ve Turan Melek adlarinda qizlari dunyaya geldi Drexel Universiteti biotibbi muhendislik hissesi qurucusu Professor Doktor Banu Onaral nevesidir Ilk Turk siqaret kagizi RedakteMaliyye mufettisliyini buraxdiqdan sonra ticaret etmenin yollarini axtaran Nuri bey 1918 ci ilde xaricilerin tekelinde olan siqaret kagizi isine girdi Eminonude kicik bir dukanda ilk Turk siqaret kagizi istehsalina basladi Cixardigi siqaret kagizina Turk Zeferi adini verdi Turk zeferi siqaret kagizlari Qurtulus Doyusu vermekde olan Turk xalqi terefinden boyuk maraqla qarsilandi Nuri bey bu ilk cehdinden boyuk qazanc elde etdi Milli Mubarize illeri RedakteMehmet Nuri bey milli mubarize dovrunde Istanbulda siqaret istehsali ve ticaretle mesgul olarken bir terefden de Mudafie i Huquq Cemiyyetinin Macka sobesinin idare etdi Demiryolu memarligi RedakteQurtulus savasindan musteqil bir dovlet olaraq cixan Turkiye Respublikasi olkenin neqliyyat problemine demiryollari ile el atmisdi meqsed en qisa muddetde demir yolu sebekesini genisletmekdi 1926 ci ilde Samsun Sivas demiryolu tikintisini boynuna goturen Fransiz sirketi isi buraxinca ilk etapda edilecek yeddi kilometrlik qisim ucun acilan tendere giren Mehmet Nuri bey cox asagi bir qiymet vererek tenderi aldi Isin geri qalan qisimi de sinamaq uzre ozune verildi Sened dairesinde muhendis olan qardasi Ebdurrehman Naci beyi de memurluqdan istefa etdirib ozune ortaq eden Mehmet Nuri bey artiq Turkiye Respublikasinin ilk demiryolu podaratcisi olmusdu Qardasi ile birlikde calisaraq Samsun Erzurum Sivas Erzurum ve Afyon Dinar xettini 1012 kilometrlik demiryolunu bir il kimi qisa bir muddetde tamamladi Cox dagliq ve qayaliq erazide balyozlarla daglari deserek tunel acmaq mecburiyyetinde qalmalarina baxmayaraq islerini vaxtinda tamamladilar Muveffeqiyyetlerine gore 1934 ci ilde Ataturk ozune ve qardasi Ebdurrehman Naci Beye Demirag soyadi verdi Insaat Isleri RedakteNuri bey demiryolu tikintisi ile mesgul olarken muxtelif boyuk insaat layihelerine de basladi Karabuk Demir Celik Izmit Selluloz Sivas Sement ve Bursa Merinos tesislerini Eceabat Hava limani Halic kenarinda Istanbul hal inasini insa etdi Bogaz korpusu Redakte1931 ci ilde Istanbul bogazina korpu insasi layihesini baslatdi Xaricden mutexessisler getirerek arasdirmalar aparildi San Franciscodaki Golden Gate Bridge ile eyni sistemde bir korpu insa etmeleri ucun Golden Gateni insa eden firmayla razilasdi Butun hazirliqlari bitmis olan layiheni 1934 cu ilde prezident Ataturke teqdim etdi Prezident terefinden beyenilse de layihe hokumetden tesdiq ala bilmedi ve layihe reallasmadi Bu Nuri Demiragda cox boyuk bir xeyal qiriqligi yaratdi Siyaset fealiyyeti RedakteNuri Demirag THK eleyhine acdigi iddiasini itirdikden sonra Turkiyede edalet anlayisinin inkisafi ucun tek partiyali rehberlik anlayisinin deyisdirilerek cox partiyali demokratik nizamin getirilmesi lazim olduguna inanmisdi Bu dusunceyle siyasete atildi 1945 ci ilde Turkiyenin ilk muxalifet partiyasi olan Milli Inkisaf Partiyasini qurdu Partiya 1946 ci il ve 1950 ci il seckilerinde meclise gire bilmedi 1954 seckilerinde Demokrat Partiyasindan namizedliyini verdi ve Sivasdan millet vekili secildi Sehralasma ekincilik ve heyvandarliqda gerileme enerji anbarlar korpuler limanlar haqqinda isler gordu 13 noyabr 1957 ci ilde Istanbulda seker xesteliyi sebebile vefat etdi itirdi Zincirliquyu qebiristanligina defn edildi Teyyare zavodu ve aviasiya mektebi Redakte Avropadan ABS dan lisenziyalar alib teyyare istehsal etmek kopyaciliqtan ibaretdir Debden dusmus tipler ucun lisenziya verilir Yeni icad edilenler ise bir sirr kimi boyuk bir qisqancliqla saxlanmaqdadir Buna gore de kopyacilikla davam edilse debden dusmus seylerle ebes yere vaxt kecirilecekdir Bu halda Avropadan ve Amerikanin son sistem teyyarelerine muqabil yeni bir turk tipi vucuda getirilmelidir Dovrun en zengin is adami olan Demirag 1936 ci ilde teyyare zavodu qurma cehdine basladi O illerde ordunun teyyare ehtiyaci xalqdan ve zengin isadamlarindan toplanan ianeler hesabina qarsilanirdi Ozunden teyyare satin almaq ucun basladilan bir hediyye kampaniyasina qatilmasi istendiyinde Menden bu millet ucun bir sey isteyirsinizse en mukemmelini istemelisiniz Madam ki bir millet teyyaresi yasaya bilmez ele ise bu heyata vasitesini basqalarinin lutfunden gozlememeliyik Men bu teyyarelerin zavodunu insa etmeye talibem Sozleriyle cavab vermisdi Zavodu doguldugu Divrigide qerargahi planlasdirmisdi Ancaq evvelce Istanbulda bir sinaq atelyesi qurulacaqdi Bu meqsedle Cexoslovakiyanin bir sirketi ile razilasdi Istanbulda Barbaros Hayreddin Pasa Iskelesinin yaninda atelye binasi insa edildi Deniz muzeyinin solunda olan boyuk sari bina Sinaq ucuslarini ede bilmek ucun Yasilkoydeki Almaspasa fermasini da satin aldi ve uzerinde boyuk bir ucus sahesi hangarlar ve teyyare temir atelyesini insa etdirdi Ucus sahesi Avropanin en boyuk hava limani olan Amsterdam Hava Limani boyukluyunde idi Bu sahede indiki vaxtda Beynelxalq Istanbul Ataturk Hava Limani olaraq istifade edilir Teyyareleri istifade etmek ucun turk pilotlarin yetismesi ucun bir aviasiya mektebi qurmaq lazim idi Zavod oldugu erazide aviasiya mektebi quruldu Mekteb 1943 cu ile qeder 290 pilot yetisdirdi Yasilkoydeki aviasiya mektebinden evvel Divrigide de bir aviasiya orta mektebi acdi Sivasin hec bir rayonunda orta mekteb yoxken acilmis bu mektebde telebelerin butun xercleri qarsilanir sagirdlerin havaciliga maraq gostermesi ucun Istanbula getirdilib ucus dersleri verilirdi Besiktasdaki teyyare zavodunda duzeldilecek teyyare ve glider planini Turkiyenin ilk teyyare muhendislerinden Selaheddin Resid Alan cekdi 1936 ci ilde ilk tek motorlu teyyare cixarildi ve Nu D 36 adi verildi 1938 ci ilde Nu D 38 adli cut motorlu 6 neferlik sernisin teyyaresi istehsal edildi NuD 38 1944 ci ilde dunya aviasiyanin sernisin teyyarelerinin A sinifine alindi Ilk teyyare sifarisini 1938 ci ilde Turk Hava Qurumu tehqiq eden verdi Nuri Demirag aviasiya sahesinde islerine 1939 cu ilde Turkiyenin ilk yerli parasut istehsalini reallasdiraraq davam etdi 1941 ci ilde tamamile Turk istehsali ilk teyyare Istanbuldan Divrigiye ucdu Nuri Demiragin oglu ve Goy mektebin ilk mezunlarindan olan Qalib Demirag bu ucusda pilot idi THK terefinden sifaris edilen 65 planor qisa muddetde tehvil verildikden sonra NuD 36 adli 24 telim teyyaresi tamamlanmis sinaq ucuslari Istanbulda reallasmisdi Teyyare zavodunun baglanmasi RedakteTHK nin sifarisi olan ve son olaraq Istanbuldan Eskisehere ucan teyyarelerin teslimi ucun Eskiseherde bir defe daha test ucusu edilmesi teleb edilmisdir Selahatin Resid Alan 1938 Nu D 36 teyyaresiyle enis ederken etrafdaki heyvanlar hava sahesine girmesin deye pistte acilan xendeyi gormez ve xendeye duser Resid Alan bu qezada helak olur Bu qezadan sonra THK sifarisi legv etdi Nuri Demirag mehkemeye verdiyi THK ile iller suren bir mehkeme prosesine girdi Mehkeme THK lehine neticelendi Ayrica teyyarelerin xarici olkelere satilamamasi ucun bir de qanun cixardilar Buna gore sifaris ala bilmeyen fabrik 1950 ci illerde baglandi Besiktasda cixarilan teyyarelerin ucus sinaq testleri ve goy mektebi ucun edilen enme zolaqlari hangarlar butun quruluslu binalar o illerde dunyanin en boyuk hava limani Amsterdam Hava limani boyukluyundeki butun heyeti obyektler musadire edildi Bu hava limani gunumuzdeki Ataturk Hava Limanidir Ispaniya Iran ve Iraqdan alinan sifarisler qarsisi elde qalan teyyareler hurdaciya satildi Nuri Demiragin iddiani itirdikden sonra hokumet uzvleri ve prezident Ismet Inonuye mektublar yazaraq sehvin duzeldilmesi ucun etdiyi cehdler ugursuz oldu zavod tekrar acila bilmedi Haqqindaki kitablar Redakte Nuri Demirag Kimdir Kenan Matbaasi Ziya Sakir 1947 Nuri Demirag Heyat ve Mucadileleri Nu D Matbaasi Necmettin Deliorman 1957 Nuri Demirag Turkiyenin Havacilik Efsanesi Otuken Nesriyyat Dr Fatih Dervisoglu 2007Xarici kecidler RedakteDeniz Harp Okulu Pusula Dergisi Nuri Demirag ve Ilk Gok Okulu Arxivlesdirilib 2015 07 03 at the Wayback Machine Nuri Demirag Kimdir NURI DEMIRAG in NUD38 ve NUD36 TAYYARELERIMenbe https az wikipedia org w index php title Nuri Demirag amp oldid 5832077, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.