Nizami Zeynalov

Zeynalov Nizami Allahverdi oğlu — kimyaçı, kimya elmləri doktoru.

Zeynalov Nizami
Zeynalon Nizami Allahverdi oğlu
Doğum tarixi	7 iyun 1950 (71 yaş)
Doğum yeri	Sabirabad, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Elm sahəsi	kimya
Elmi dərəcəsi	kimya elmləri doktoru
Elmi adı	baş elmi işci
İş yeri	Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu
Mükafatları	AMEA-nın Fəxri Fərmanı, AMEA-nın Kimya bölməsinin fərmanı.
kqkiamea.az

Həyatı

Elmi fəaliyyəti

1976-cı ildən Azərbaycan EA akad. M.F.Nağıyev adına Kimya Texnologiyasının Nəzəri Problemləri İnstitutunda (hazırda AMEA akad. M.F. Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu) mühəndis, elmi işçi, böyük elmi işçi, aparıcı elmi işçi, sektor müdiri vəzifələrində çalışmış, 2008-ci ildən isə laboratoriya müdiri vəzifəsində işləyir. 1976-78, 1985-88, 1992-96-cı illərdə SSRİ EA (hazırda Rusiya Elmlər Akademiyası) A.V.Topçiyev adına Neft-Kimya Sintezi İnstitutunda akademik V.A. Kabanovun rəhbərliyi ilə uyğun olaraq stajor, aspirant və doktorant kimi çalışmışdır.

1990-cı ildə 2304.01-“İmmobilizə olunmuş katalitik sistemlərin sintezi, xassələri və onların aşağı olefinlərin dimerləşməsi reaksiyalarına tətbiqi” mövsuzunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək kimya elmləri namizədi elmi dərəcəsi almışdir

2003-cü ildə 2304.01-“Polimer gellərdə immobilizə olunmuş fiziki heterogen və kimyəvi homogen metalkomplekslər və onların etilenin və propilenin dimerləşməsi proseslərində istifadə olunması” mövsuzunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək kimya elmləri doktorlu elmi dərəcəsi almışdir

2008-ci ildən AMEA akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutnunun "Nanostrukturlaşdırılmış metal polimer katalizatorları" laboratoriyasına rəhbərlik edir.

N.A. Zeynalovun əsas elmi istiqaməti funksional qruplu təbii və sintetik polimerlər əsasında nanostrukturlaşdırılmış katalizatorların, sorbentlərin, hidrogellərin və metal nanokompozitlərin alınması, fiziki-kimyəvi xassələrinin tədqiqi və onların iştirakı ilə katalitik və sorbsiya, eləcə də bioloji aktiv birləşmələrin və dərman preparatlarının immobilizə olunması və daşınması proseslərinin öyrənilməsindən ibarətdir.

N.A.Zeynalovun elmi fəaliyyətində üzvi həlledicilərdə yaxşı şişə bilən polimer gellərdə immobilizə olunmuş yüksək aktivliyə, selektivliyə və stabilliyə malik nano-klaster katalitik sistemlərin konstruksiya olunmasının yeni prinsiplərinin işlənib hazırlanması mühüm yer tutur.

Bu istiqamətdə aparılan sistemli tədqiqatlat nəticəsində gel-immobilizə olunmuş katalizatorların aşağı molekullu olefinlərin dimerləşməsi, oliqomerləşməsi və sodimerləşməsi reaksiyalarında katalitik xassələri öyrənilmiş və onların sənayedə tətbiqi həyata keçirilmisdir.

Təbii və sintetik polimerlərin iştirakı ilə alınmış metal nanohissəciklərə bioloji aktiv birləşmələrin və dərman preparatlarının immobilizə olunması sahəsində tədqiqat işləri aparılmış, eyni zamanda, tərkibində Ag, Au, Pt və Pd nanohissəcikləri saxlayan polimer kompozitlərin bioloji aktiv birləşmələrlə və dərman preparatları ilə əmələ gətirdiyi komplekslərinin biokatalitik xassələri öyrənilmiş, alınan üçlü komplekslərin biotexnologiyada uzunmüddətli təsirə malik preparatlar kimi istifadə olunması müəyyən edilmişdir.

Sintez olunmuş geləmələgətirici polimerlərin və onların metal komplekslərinin quruluşları UB-, İQ-Furye, 1H və 13C NMR spektroskopiya, eləcə də SEM, RFA üsulları ilə öyrənilmişdir.

N.A.Zeynalovun elmi nəticələrinin praktikaya tətbiqi ОАО «Нижнекамскнефтехим»-də REA A.V. Topçiyev adına Neft-Kimya Sintezi İnstitutunun bir qrup əməkdaşları ilə birgə aldıqları nəticələrə görə Ni-tərkibli immobilizə olunmuş katalitik sistemlərin iştirakı ilə etilenin dimerləşməsini həyata keçirən saatda 20 ton gücə malik sənaye qurğusunun iş proyektinin qurulması reqlamenti işlənib hazırlanmışdır. Etilenin oliqomerlərinin alınması kimyasının öyrənilməsi nəticəsində əsasən normal butenlər və ya yuxarı oliqomerlərin alınması ilə prosesin tənzimlənməsi təklifi verilmişdir. Eyni zamanda Ni-tərkibli immobilizə olunmuş katalitik sistemlərin iştirakı ilə propilenin oliqomerləşməsi ОАО, «Нижнекамскнефтехим»-də realizə olunması üçün təcrübi-sənaye qurğusunun proyektinə reqlament verilmişdir. Təcrübi sənaye qurğusunda propilenin oliqomerləşməsinin müvəffəqiyyətli fasiləsiz (1000-2000 saat) işləməsi həyata keçirilmişdir. Propilenin dimerləşməsindən onun dimerləri və ya trimerləri, tetramerləri alınmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, qurğunun məhsuldarlığı (rejimdən asılı olaraq) 0.25 – 1.0 ton/saat təşkil edir.

N.A. Zeynalov beynəlxalq və ölkə daxili elmi layihələr çərçıvəsində səmərəli tədqiqat işləri aparmişdır. O, iki dəfə, 2003-2006 və 2004-2007-ci illərdə bir qrup Azərbaycan alimləri və İsveç, Almaniya, Ukrayna, Rusiya, Gürcüstan alimləri ilə birlikdə Beynəlxalq İNTAS fondunun qrantını almışdır.N.A. Zeynalov rəhbərlik etdiyi laboratoriyanın, eləcə də AMEA Fizika İnstitutunun və Azərbaycan Tibb Universitetinin bir qrup əməkdaşları ilə birgə 2016-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun kimya elmləri sahəsində layihələr müsabiqəsinin qalibi olmuşdur.

Elmi əsərləri

N.A. Zeynalovun apardığı elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri 210 elmi əsərdə, o cümlədən 7 müəlliflik şəhadətnaməsi və patentdə öz əksini tapmışdır. Bunlardan xaricdə 81 elmi məqalə və məruzə tezisləri çap olunmuşdur (bunlardan 25 məqalə, Thomson Reuters informasiya sisteminə daxil olan impakt faktorlu beynəlxalq jurnallarda çap edilmişdir).2012-2016-cı illərdə isə xarici ölkələrdə 31 məqalə və tezis çap edilmişdir. Onun elmi işləri «Доклады РАН», «Кинетика и Катализ», «Высокомолекулярные Соединения», «Пластические массы», «Журнал Аналитической химии», «React. Cinet. Catal. Lett.», «In: Scientific Bases for the preparation of Hetergeneous Catalysts», proceeding of the 8th International Symposium, Louvainla-Neuve, «Asian Journal of Chemistry» (An International Peer Research Journal of Chemistry), «International Journal of Applied Chemistry», «Caspian Journal of Environmental Sciences», «Digest Journal of Nanomaterials and Biostructures», «American Chemical Science Journal», «Journal Chemical Society of Pakistan», «American Journal of Polymer Science», «Journal of Chemistry and Chemical Engineering», «Journal of Nanoresearch Cellulose Chemistry and Technology» kimi bir çox nüfuzlu elmi jurnallarda və topluda çap olunmuşdur.

Elmi əsərlərin konkret sayı; monoqrafiya, kitab, məqalə, tezis, xaricdə çap olunanlar – 210 elmi əsər, o cümlədən 90 məqalə, 112 tezis, 5 müəlliflik şəhadətnaməsi və 2 Azərbaycan Respublikasının patenti.

Elmi məqalələri

• Elmi məqalələri[redaktə | əsas redaktə] • K.ü.e.d. N/A Zeynalovun elmi əsərlərin 80-dən çoxu xaricdə dərc olunub. Son illərdə Beynəlxalq bazalarda referatlaşdırılan və indeksləşdirilən jurnallarda çap olunan məqalələrdən bir qismi aşağıdakılardır: • 1. Arvand M., Shemshadi R., Efendiev A.A., Zeynalov N.A. Synthetic polymers as Adsorbents for the Removal of Cd(II) from Aqueous Solutions Asian Journal of Chemistry, India, 2011, vol. 23, № 6, p. 2445-2448. • 2. Шемшади Р.Ш., Зейналов Н.А., Эфендиев А.А., Арванд М.С., Шахтахтинский Т.Н. Определение кадмия и цинка в водах методом пламенной атомно-абсорбционной спектромет-рии после экстракции в точке помутнения // Журнал Аналитической Химии, 2012, т.67, №6, с. 637-640. • 3. Mammadova S.M., Tapdigov Sh.Z., Humbatova S.F., Zeynalov N.A. Spectroscopic Investigated Interaction Between Silver Nanocomposites Based of Poly-N-Vinylpyrrolidone and Doxorubicin for Drug Delivering. Journal Chemistry and Chemical Engineering. USA, 2014, vol. 8, №8, p. 800-804. • 4. Tapdiqov Sh.Z., Zeynalov N.A., Humbatova S.F., Nasiyyati E.F., Babayeva D.T. Hydrogels for immobilization of trypsine based on poly-N-vinypyrrolidone and arabinogalactan graft copolymers // Journal of the Chemical Society of Pakistan, 2015, vol. 37, No 12, p. 1112-1118. • 5. Tapdiqov Sh.Z., Zeynalov N.A., Babayeva D.T., Nasiyyati E.F., Humbatova S.F. Copolymerization of N-vinylpyrrolidone with N,N`-methylen-bis-acrylamide: Properties and Structure // American Journal of Polymer Science, 2015, vol.5, No 1, p. 18-23. • 6. Humbatova S.F., Zeynalov N.A., Taghiyev D.B., Tapdiqov Sh.Z., Mammadova S.M. Chitosan polymer composite material containing of silver nanoparticle. Digest Journal of Nanomaterials and Biostructures, 2016, vol.11, No 1, p. 39-44. • 7. Humbatova S.F., Zeynalov N.A., Taghiyev D.B., Tapdigov Sh.Z., Mammadova S.M. Chitosan polymer composite material containing of silver nanoparticle // Digest Journal of Nanomaterials and Biostructures, 2016, vol.11, No.1, p. 39-44. • 8. Tapdiqov Sh.Z., Zeynalov N.A., Humbatova S.F., Nagiev J.A., Isazadeh A., Hasanova M., Safaraliyeva S. Content of arabinogalactan from cherry gum (Prunus avium) and as a polymer carrier for immobilization of trypsin // Asian Journal of Chemistry, İndia, 2016, vol.28, No 1, p. 189-193. • 9. Tapdiqov Sh.Z., Mammadova S.M., Taghiyev D.B., Zeynalov N.A. Investigation of Chemical Interaction type of Polyacrylic acid based Hydrogel with Doxorubicin Hydrochloride // American Chemical Science Journal, 2016, vol.12, iss.2, p. 1-9. • 10. Mammadova S.M., Tapdigov Sh.Z., Humbatova S.F., Aliyeva S.A., Zeynalov N.A., Soltanov Ch.A., Cavadzadeh A.A. Synthesis, structure and swelling properties of hydrogels based on polyacrylic acid. Asian Journal of Chemistry. İndia, 2017, vol. 29, No 3, p. 576-580. • 11. MammadovaS.M., Tapdigov Sh.Z., HumbatovaS.F., AliyevaS.A., Zeynalov N.A., SoltanovCh.A., CavadzadehA.A. Synthesis, Structure and Swelling Properties of Hydrogels Based on Polyacrylic Acid. Asian Journal of Chemistry. 2017, vol. 29, № 3, p. 576-580. • 12. Humbatova S.F., TapdigovSh.Z., Mammadova S.M., Zeynalov N.A., Tagiyev D.B.Synthesis and Study of Structure Silver Nanoparticles by Polyethyleneglycol-Gum Arabic Polymers Journal of Nano Research. 2017, vol. 45, p. 25-33.

Müəllif şəhadətnamələri və patentlər

• 1. N.A.Zeynalovun 5 müəllif şəhadətnaməsi və 2 Az.Resp. patenti var. Bunlar aşağıdakılardır: • 2. Кабанов В.А., Сметанюк В.И., Эфендиев А.А., Бондаренко Г.Н., Ульянова М.В., Иванюк А.В. Катализатор для димеризации низших олефинов. А.с. СССР №1624763, 1990. • 3. Кабанов В.А., Сметанюк В.И., Эфендиев А.А., Ульянова М.В.,Иванюк А.В. Способ получения димеров олефинов С2 - С3.A.с. СССР № 1664779, 1991. • 4. Мамедова Э.С.,Бабаев М.И., Гасанова Н.В., Лиогонький Б.И. Клеевая композиция. А.с. СССР, № 1799892, 1992. 1 • 5. Сметанюк В.И.,Кабанов В.А., Эфендиев А.А., Литвинов И.А., Ульянова М.В., Бондаренко Г.Н. Иванюк А.В.Способ получения полимера-носителя для гель-иммобилизованных металлокомплесных каталитических систем А.с. СССР, № 1830913, 1992. 1 • 6. Кабанов В.А., Сметанюк В.И.,Эфендиев А.А.,Бондаренко Г.Н. Ульянова М.В., Иванюк А.В.Способ получения kатализатора для димеризации низших олефинов. А.с. СССР, № 1839333, 1993. • 7. Zeynalov İ.А.Sintetik əlif. Azərb. Resp. Patenti. И 2001 0022, 2001. • 8. Zeynalov İ.А. Əlifsiz sintetik şpatlyovka. И 2001 0023, 2001.

Beynəlxalq konfranslarda iştirakı

• N.A.Zeynalovun elmi-tədqiqatlarının nəticələri bir sıra beynəlxalq konfranslarda və simpoziumlarda - ABŞ, Yaponiya, İtaliya, Fransa, İsrail, İran, Türkiyə, Hindistan, Belçika, Rumıniya, Pakistan, İsveçrə və Rusiyada məruzə edilmişdir.

• O, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkətinin Elm Fondunun ekspert komissiyalarının, Azərbaycan Kimya Jurnalının redaksiya heyətinin, AMEA akad. M.F.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun Elmi Şurasının və İnstitutun nəzdində elmlər doktoru dərəcəsi verən Dissertasiya Şurasının üzvü, eləcə də Respublika Elmi Tədqiqatların Təşkili və Əlaqələndirilməsi Şurasının Kimya Problemləri üzrə Elmi Şurasının katibidir.

Elmi redaktə işləri, rəyçi və məsləhətçi olduğu əsərlər

• Nizami Zeynalov 40-dan artıq fəlsəfə doktoru və kimya üzrə elmlər doktoru dissertasiyalarına rəy vermişdir.

Dissertantlara elmi rəhbərlik və opponent

• N.A. Zeynalovun rəhbərliyi ilə dörd nəfər kimya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün dissertasiya işini müdafiə etmişdir. Hazırda iki elmlər doktoru və dörd fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə doktorantlar və dissertantlar öz elmi-tədqiqat işlərini verilmiş plan əsasında yerinə yetirirlər. 30-dan cox kimya üzrə fəlsəfə və elmlər doktoru dissertasiyalarına opponentlik etmişdir.

Pedaqoji fəaliyyəti

• 2005-2010-cu illərdə “Yüksəkmolekullu birləşmələrin kimyəvi texnologiyası” ixtisası üzrə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin Dövlət Attestasiya Komissiyasının sədri olmuş, 2014-cü ildən isə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin “Polimerlərin və qeyri-üzvi maddələrin emalı texnologiyası” kafedrasında “Polimerlərin texnologiyası” ixtisası üzrə magistr dissertasiyasının müdafiəsi üçün İxtisaslaşdırılmış Elmi Şuranın sədridir.

İstinadlar