Nadir şahın Sind yürüşü — 1739-1740-cı illərdə Nadir şahın Hind yürüşü zamanı baş vermiş son döyüşlərindən biri.
Yürüşün səbəbi
Nadir şah Əfşar Böyük Moğol imperiyasının hökmdarı Məhəmməd şah üzərində qələbədən sonra Nadir onu Hind çayından qərbə bütün torpaqlarını güzəşt etməyə məcbur etdi. Dehlidən bu bölgəyə Nadirin qayıdışı yenidən birləşdirilmiş ərazilərin bütün hakimləri tərəfindən qarşılanması ilə müşayiət olundu. Sind hakimi Xudoyar xan Nadir şaha beyət etməkdən imtina etdi.
Nadir şah Kabuldan Sind vilayətinə yollandı ki, bu vilayəti də itaət altına gətirsin. “Aləm Ara-ye Naderi”də bildirilir ki, Nadir şah hələ Hindistanda olarkən Məhəmməd şah, Sind hakimlərinin üzüdönüklüyü haqqında ona məlumat vermiş və onların yola gətirilməsini xahiş etmişdi. Mənbədə o da bildirilir ki, Nadir şah Hindistandan qoşunları ilə birbaşa Sində yollandı.
“Tarix-e Cahanqoşa-ye Naderi”də, habelə digər mənbə və tədqiqat əsərlərində isə Nadir şahın Kabuldan Sində tərəf hərəkətə başladığı bildirilir. “Tarix-e Cahanqoşa-ye Naderi”də təsdiq olunur ki, Sind hakimi Xudayar xan Abbasi hətta Hindistanın fəth edilməsindən sonra belə Nadir şaha itaət etməyə meyl göstərmədi. Əksinə, ətrafına topladığı qoşunların sayını artırmaqla özünün müstəqil hakimliyini qoruyub saxlamaq istəyirdi. Onun bu iddialığı heç şübhəsiz ki, Nadir şahı qane etmirdi və Türküstana yürüş etməzdən əvvəl Sind hakimini də itaət altına gətirməyi qərarlaşdırdı. Qış mövsümünün olması Sind yürüşünü mürəkkəbləşdirsə də Nadir şah bu qərarından dönmədi.
Nadir şah əvvəlcə bu məsələni sülh yolu ilə həll etməyə çalışdı və bu məqsədlə Sind hakimi Xudayar xanı Kabula dəvət etdi. Xudayar xan bununla razılaşıb öz itaətini bildirsəydi daha həmin vilayətə qoşun çəkməyə də ehtiyac qalmazdı. Amma Xudayar xan imtina etdi və Kabula gəlmədi. Çox güman ki, Xudayar xan qış dövründə dağlıq ərazilərə hərəkət etmək çətinliyinə görə, Nadir şahın Sində yürüş edəcəyinə inanmırdı.
Yürüşün başlanması, istiqamətləri və nəticəsi
Nadir şah Sində doğru iki istiqamətdən hücuma başladı. Bir tərəfdən Fars bəylərbəyi Məhəmməd Tağı xana göstəriş verdi ki, tabeliyində olan Fars, Kirman və ətraf məntəqələrin qoşunları ilə Sind çayının mənsəbindən yuxarıya doğru hərəkətə başlasın. Piyada qüvvələri və artilleriya quru yolu ilə Sində doğru irəliləməli idi. Nadir şah özü isə dekabr ayının 8-də artilleriyası və bir neçə alayı ilə Bənkeş və Direcat yolu ilə Sində doğru irəlilədi. Bəzi tədqiqatçılar Sində doğru hərəkət edən Nadir şah qoşunlarının 50 min nəfər olduğunu göstərirlər.
Amma sonradan Məhəmməd Tağı xan Nadir şaha məktub göndərdi ki, göstərilən marşrutla irəliləmək mümkün deyil. Məhəmməd Tağı xan, Gəcməkəran adlı məntəqəyə çatıb oranı itaət altına aldı. Özü piyada qoşunla orada qaldı və donanması isə geriyə, Bəndər Abbasa qayıtdı. Nadir şahın bu yürüşü təxminən üç ay davam etdi və qarşısına qoyduğu məqsədinə də nail oldu. Bu yürüş coğrafi baxımdan çox ağır təbii şəraitdə həyata keçirildi və onun başa çatdırılması Nadir şahın əzmkarlığının, qarşıya qoyduğu məqsədə çatmaq üçün malik olduğu xarakter bütövlüyünün və hərbi təşkilatçılığının yeni bir nümayişi oldu. Nadir şah hərəkət marşrutu üzərində məskunlaşan tayfa başçılarından İsmayıl xanı və Qazı xanı da itaət altına gətirdi. Bu xanların hər ikisi əl çatmaz yüksəkliklərdə məskunlaşdıqlarından və mərkəzi hakimiyyətdən uzaq olmalarından istifadə edərək müstəqilliklərini saxlamağa çalışırdılar. İsmayıl xan da əvvəlcə öz qalasına sığınaraq Nadir şaha müqavimət göstərmək istədi. Amma Nadir şahın gücünü və ətraf məntəqələrin onun qarşısında duruş gətirə bilmədiyini görüncə təslim olmağı və itaət etməyi qərara aldı. İsmayıl xan itaət etməklə bərabər, Nadir şah qoşunlarına Ətək çayını keçməyə də kömək etdi. Bu çayı adlamaq üçün müəyyən çətinliklərlə üzləşəcəyini Nadir şah əvvəlcədən hiss etmişdi. Ona görə 6 ədəd gəmini fillərə yükləyib özü ilə gətirdi. Eyni zamanda İsmayıl xan hakimi olduğu məntəqələrdən çoxlu sayda gəmi və qayıq topladı. Bu gəmilər və qayıqlar çayın üzərində bir-birinə bərkidildi və sonra onların üzərindən həm artilleriya, həm də qoşun o biri sahilə keçirildi. Çayı adlayandan sonra Nadir şah qoşunları Qazı xanla rastlaşdı. Amma Qazı xan heç bir müqavimət göstərmədi. Nadir şah bu iki xanı bağışlayıb onları öz vəzifələrində saxladı.O eyni zamanda müqavimət göstərməyən qalalara da toxunmadı. Qazı xan qalası yaxınlığında məskunlaşmış olan tayfalardan bəziləri yenə də Nadir şaha itaət etməkdən boyun qaçırdılar. Onlar çətin dağlıq ərazilərdə və qalın meşələrdə yaşasalar da Nadir şahın qoşunlarının gəlməsini eşidib daha keçilməz yerlərə çəkildilər. Baxmayaraq ki, onlar sayca çox deyildilər və ola bilsin ki, Nadir şah qoşunları üçün ciddi təhlükə törətmirdilər. Bununla belə, onların inadkarlığı və saymazyanalığı Nadir şahın diqqətindən kənarda qalmadı və onların ardınca da qoşun göndərdi. Qoşun əlçatmaz dağ keçidlərinə çatanda əvvəlcə inadkarlıq göstərən həmin insanların yanına elçilər göndərildi, müqavimət göstərməyəcəkləri halda onların bağışlanacağı bildirildi.
İtaətsizlik yoluna qədəm qoymuş tayfaların başçıları və ağsaqqalları bağışlanmaları haqqında şah fərmanını görəndən sonra müqaviməti dayandırmağı və öz yaşayış yerlərinə qayıtmağı qərara aldılar. Onların ifadəsindən sonra aydın oldu ki, Nadir şah qoşunlarının hərəkətindən xəbər tutan kimi Sind hakimi Xudayar xan da ( “Aləm Ara-ye Naderi”də Kiya Nasir adlanır) vilayət paytaxtı olan Xudaabadı tərk edib dağlara üz tutdu. Ailəsini və yaxınlarını özü ilə aparan Xudayar xan Nadir şahın qəzəbinə tuş gəlməyəcəyinə əmin olmaq üçün Ömərkut qalasına sığınmağı qərara aldı. Bu qala Sinddən 40 mənzillik bir məsafədə yerləşirdi. Ora aparan yol üzərində su və ərzaq mənbələri, hətta yaşayış məntəqələri belə yox idi. Xudayar xanın əyanları və yaxınları da bu uzaq səfərə çıxmağın son dərəcə təhlükəli olduğunu bildirirdilər. Lakin Nadir şahın qəzəbi və qorxusu Xudayar xanı məcbur etdi ki, Sinddən qaçıb Ömərkut qalasına sığınsın. Xudayar xan ona əmin idi ki, özü çətin yolun ağırlığına dözsə də, Nadir şah qoşunu ilə belə bir marşrutla irəliləməyə cəsarət etməz. Nadir şah bu xəbəri eşidən kimi qarşıdakı yolun bütün çətinliyinə baxmayaraq hərəkət etməyi qərara aldı. Yolun çətinliyi üzündən o, bütün qoşunu özü ilə aparmağa ehtiyac görmədi. Qoşunun bir hissəsini, o cümlədən bütün yükləri oğlu Nəsrulla Mirzəni nəzarəti altında Larkan adlanan məntəqədə saxladı və bir neçə alayla özü Xudayar xanın təqibinə başladı. Sind çayının və eləcə də qalın meşələrin keçilməsi üçün Nadir şah 7 gün vaxt itirməli oldu və yeddi günün tamamında Şəhdadpur adlanan məntəqəyə yetişdi. Burada qısa müddətli istirahətdən sonra Ömərkuta doğru hərəkət davam etdirildi. Nadir şaha məlum idi ki, Ömərkut yolu boyu yalnız hər 4-5 mənzildən sonra bir su quyusuna rast gəlmək olar ki, həmin quyunun suyu da Nadir şah qoşunlarının ehtiyacını ödəyə bilməz. Ona görə Nadir şah əmr etdi ki, hər bir döyüşçü özü ilə əlavə bir at götürsün və həmin atlara 3-4 tuluq su yüklənsin. Eyni zamanda Nadir şah qarşıdakı yolun sürətlə qət edilməsi üçün lazımi göstərişləri verdi. “Aləm Ara-ye Naderi”yə görə, son dayanacaqdan hərəkət edən Nadir yalnız 9 gündən sonra Ömərkut qalasına çata bildi. “Tarix-e Cahanqoşa-ye Naderi” və bir sıra tədqiqat əsərləri bildirirlər ki, Nadir şah Şəhdadpurdan 1740-cı il fevralın 26-da hərəkət etdi və bir gün sonra Ömərkut qalasına çatdı. Hər halda o, məlumdur ki, Ömərkuta yetişmək üçün böyük əziyyətlərə qatlaşmalı oldu və Xudayar xan qəfil şəkildə bu qalada yaxalandı. Mövcud olan məlumata görə, Xudayar xan həmişəki adəti üzrə səhər yuxusundan qalxıb qaladan kənara baxanda Nadir şah qoşunlarının mühasirəsində olduğunu gördü. Xudayar xan yenə qaladan qaçmağa cəhd göstərsə də bu ona müyəssər olmadı və qılıncını boynundan asıb təslim olmaq üçün Nadir şahın hüzuruna yollandı. Nadir şah onu da, onun tayfasının əhalisini də bağışladı və Xudayar xanın malik olduğu zəngin xəzinəni ələ keçirdi. Nadir şah onun xanlığına toxunmadı və Xudaabada geri qayıtmağı tapşırdı. Özü isə bir müddətdən sonra Larkana, qoşununun bir hissəsi ilə Nəsrulla Mirzənin dayandığı məntəqəyə döndü. Onun Larkana dönüşü artıq 1740-cı ilin Novruz bayramı günlərinə təsadüf edirdi. Nadir şah qoşunu ilə Novruz bayramını məhz burada qeyd etdi.
İstinadlar
↑ Süleymanov M. Nadir şah. Tehran, 2010, s. 385-388
Avqust 12, 2021
nadir, şahın, sind, yürüşü, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, . Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Nadir sahin Sind yurusu 1739 1740 ci illerde Nadir sahin Hind yurusu zamani bas vermis son doyuslerinden biri 1 Yurusun sebebi RedakteNadir sah Efsar Boyuk Mogol imperiyasinin hokmdari Mehemmed sah uzerinde qelebeden sonra Nadir onu Hind cayindan qerbe butun torpaqlarini guzest etmeye mecbur etdi Dehliden bu bolgeye Nadirin qayidisi yeniden birlesdirilmis erazilerin butun hakimleri terefinden qarsilanmasi ile musayiet olundu Sind hakimi Xudoyar xan Nadir saha beyet etmekden imtina etdi Nadir sah Kabuldan Sind vilayetine yollandi ki bu vilayeti de itaet altina getirsin Alem Ara ye Naderi de bildirilir ki Nadir sah hele Hindistanda olarken Mehemmed sah Sind hakimlerinin uzudonukluyu haqqinda ona melumat vermis ve onlarin yola getirilmesini xahis etmisdi Menbede o da bildirilir ki Nadir sah Hindistandan qosunlari ile birbasa Sinde yollandi Tarix e Cahanqosa ye Naderi de habele diger menbe ve tedqiqat eserlerinde ise Nadir sahin Kabuldan Sinde teref herekete basladigi bildirilir Tarix e Cahanqosa ye Naderi de tesdiq olunur ki Sind hakimi Xudayar xan Abbasi hetta Hindistanin feth edilmesinden sonra bele Nadir saha itaet etmeye meyl gostermedi Eksine etrafina topladigi qosunlarin sayini artirmaqla ozunun musteqil hakimliyini qoruyub saxlamaq isteyirdi Onun bu iddialigi hec subhesiz ki Nadir sahi qane etmirdi ve Turkustana yurus etmezden evvel Sind hakimini de itaet altina getirmeyi qerarlasdirdi Qis movsumunun olmasi Sind yurusunu murekkeblesdirse de Nadir sah bu qerarindan donmedi Nadir sah evvelce bu meseleni sulh yolu ile hell etmeye calisdi ve bu meqsedle Sind hakimi Xudayar xani Kabula devet etdi Xudayar xan bununla razilasib oz itaetini bildirseydi daha hemin vilayete qosun cekmeye de ehtiyac qalmazdi Amma Xudayar xan imtina etdi ve Kabula gelmedi Cox guman ki Xudayar xan qis dovrunde dagliq erazilere hereket etmek cetinliyine gore Nadir sahin Sinde yurus edeceyine inanmirdi 1 Yurusun baslanmasi istiqametleri ve neticesi RedakteNadir sah Sinde dogru iki istiqametden hucuma basladi Bir terefden Fars beylerbeyi Mehemmed Tagi xana gosteris verdi ki tabeliyinde olan Fars Kirman ve etraf menteqelerin qosunlari ile Sind cayinin mensebinden yuxariya dogru herekete baslasin Piyada quvveleri ve artilleriya quru yolu ile Sinde dogru irelilemeli idi Nadir sah ozu ise dekabr ayinin 8 de artilleriyasi ve bir nece alayi ile Benkes ve Direcat yolu ile Sinde dogru ireliledi Bezi tedqiqatcilar Sinde dogru hereket eden Nadir sah qosunlarinin 50 min nefer oldugunu gosterirler Amma sonradan Mehemmed Tagi xan Nadir saha mektub gonderdi ki gosterilen marsrutla irelilemek mumkun deyil Mehemmed Tagi xan Gecmekeran adli menteqeye catib orani itaet altina aldi Ozu piyada qosunla orada qaldi ve donanmasi ise geriye Bender Abbasa qayitdi Nadir sahin bu yurusu texminen uc ay davam etdi ve qarsisina qoydugu meqsedine de nail oldu Bu yurus cografi baximdan cox agir tebii seraitde heyata kecirildi ve onun basa catdirilmasi Nadir sahin ezmkarliginin qarsiya qoydugu meqsede catmaq ucun malik oldugu xarakter butovluyunun ve herbi teskilatciliginin yeni bir numayisi oldu Nadir sah hereket marsrutu uzerinde meskunlasan tayfa bascilarindan Ismayil xani ve Qazi xani da itaet altina getirdi Bu xanlarin her ikisi el catmaz yuksekliklerde meskunlasdiqlarindan ve merkezi hakimiyyetden uzaq olmalarindan istifade ederek musteqilliklerini saxlamaga calisirdilar Ismayil xan da evvelce oz qalasina siginaraq Nadir saha muqavimet gostermek istedi Amma Nadir sahin gucunu ve etraf menteqelerin onun qarsisinda durus getire bilmediyini gorunce teslim olmagi ve itaet etmeyi qerara aldi Ismayil xan itaet etmekle beraber Nadir sah qosunlarina Etek cayini kecmeye de komek etdi Bu cayi adlamaq ucun mueyyen cetinliklerle uzleseceyini Nadir sah evvelceden hiss etmisdi Ona gore 6 eded gemini fillere yukleyib ozu ile getirdi Eyni zamanda Ismayil xan hakimi oldugu menteqelerden coxlu sayda gemi ve qayiq topladi Bu gemiler ve qayiqlar cayin uzerinde bir birine berkidildi ve sonra onlarin uzerinden hem artilleriya hem de qosun o biri sahile kecirildi Cayi adlayandan sonra Nadir sah qosunlari Qazi xanla rastlasdi Amma Qazi xan hec bir muqavimet gostermedi Nadir sah bu iki xani bagislayib onlari oz vezifelerinde saxladi O eyni zamanda muqavimet gostermeyen qalalara da toxunmadi Qazi xan qalasi yaxinliginda meskunlasmis olan tayfalardan bezileri yene de Nadir saha itaet etmekden boyun qacirdilar Onlar cetin dagliq erazilerde ve qalin meselerde yasasalar da Nadir sahin qosunlarinin gelmesini esidib daha kecilmez yerlere cekildiler Baxmayaraq ki onlar sayca cox deyildiler ve ola bilsin ki Nadir sah qosunlari ucun ciddi tehluke toretmirdiler Bununla bele onlarin inadkarligi ve saymazyanaligi Nadir sahin diqqetinden kenarda qalmadi ve onlarin ardinca da qosun gonderdi Qosun elcatmaz dag kecidlerine catanda evvelce inadkarliq gosteren hemin insanlarin yanina elciler gonderildi muqavimet gostermeyecekleri halda onlarin bagislanacagi bildirildi Itaetsizlik yoluna qedem qoymus tayfalarin bascilari ve agsaqqallari bagislanmalari haqqinda sah fermanini gorenden sonra muqavimeti dayandirmagi ve oz yasayis yerlerine qayitmagi qerara aldilar Onlarin ifadesinden sonra aydin oldu ki Nadir sah qosunlarinin hereketinden xeber tutan kimi Sind hakimi Xudayar xan da Alem Ara ye Naderi de Kiya Nasir adlanir vilayet paytaxti olan Xudaabadi terk edib daglara uz tutdu Ailesini ve yaxinlarini ozu ile aparan Xudayar xan Nadir sahin qezebine tus gelmeyeceyine emin olmaq ucun Omerkut qalasina siginmagi qerara aldi Bu qala Sindden 40 menzillik bir mesafede yerlesirdi Ora aparan yol uzerinde su ve erzaq menbeleri hetta yasayis menteqeleri bele yox idi Xudayar xanin eyanlari ve yaxinlari da bu uzaq sefere cixmagin son derece tehlukeli oldugunu bildirirdiler Lakin Nadir sahin qezebi ve qorxusu Xudayar xani mecbur etdi ki Sindden qacib Omerkut qalasina siginsin Xudayar xan ona emin idi ki ozu cetin yolun agirligina dozse de Nadir sah qosunu ile bele bir marsrutla irelilemeye cesaret etmez Nadir sah bu xeberi esiden kimi qarsidaki yolun butun cetinliyine baxmayaraq hereket etmeyi qerara aldi Yolun cetinliyi uzunden o butun qosunu ozu ile aparmaga ehtiyac gormedi Qosunun bir hissesini o cumleden butun yukleri oglu Nesrulla Mirzeni nezareti altinda Larkan adlanan menteqede saxladi ve bir nece alayla ozu Xudayar xanin teqibine basladi Sind cayinin ve elece de qalin meselerin kecilmesi ucun Nadir sah 7 gun vaxt itirmeli oldu ve yeddi gunun tamaminda Sehdadpur adlanan menteqeye yetisdi Burada qisa muddetli istirahetden sonra Omerkuta dogru hereket davam etdirildi Nadir saha melum idi ki Omerkut yolu boyu yalniz her 4 5 menzilden sonra bir su quyusuna rast gelmek olar ki hemin quyunun suyu da Nadir sah qosunlarinin ehtiyacini odeye bilmez Ona gore Nadir sah emr etdi ki her bir doyuscu ozu ile elave bir at gotursun ve hemin atlara 3 4 tuluq su yuklensin Eyni zamanda Nadir sah qarsidaki yolun suretle qet edilmesi ucun lazimi gosterisleri verdi Alem Ara ye Naderi ye gore son dayanacaqdan hereket eden Nadir yalniz 9 gunden sonra Omerkut qalasina cata bildi Tarix e Cahanqosa ye Naderi ve bir sira tedqiqat eserleri bildirirler ki Nadir sah Sehdadpurdan 1740 ci il fevralin 26 da hereket etdi ve bir gun sonra Omerkut qalasina catdi Her halda o melumdur ki Omerkuta yetismek ucun boyuk eziyyetlere qatlasmali oldu ve Xudayar xan qefil sekilde bu qalada yaxalandi Movcud olan melumata gore Xudayar xan hemiseki adeti uzre seher yuxusundan qalxib qaladan kenara baxanda Nadir sah qosunlarinin muhasiresinde oldugunu gordu Xudayar xan yene qaladan qacmaga cehd gosterse de bu ona muyesser olmadi ve qilincini boynundan asib teslim olmaq ucun Nadir sahin huzuruna yollandi Nadir sah onu da onun tayfasinin ehalisini de bagisladi ve Xudayar xanin malik oldugu zengin xezineni ele kecirdi Nadir sah onun xanligina toxunmadi ve Xudaabada geri qayitmagi tapsirdi Ozu ise bir muddetden sonra Larkana qosununun bir hissesi ile Nesrulla Mirzenin dayandigi menteqeye dondu Onun Larkana donusu artiq 1740 ci ilin Novruz bayrami gunlerine tesaduf edirdi Nadir sah qosunu ile Novruz bayramini mehz burada qeyd etdi 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 Suleymanov M Nadir sah Tehran 2010 s 385 388Menbe https az wikipedia org w index php title Nadir sahin Sind yurusu amp oldid 4985851, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
