Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mətn dilçiliyi — möhkəm daxili struktur-semantik əlaqələri olan cümlələr birliyidir.
Mətn dilçiliyi haqqında
Müasir dövrümüzdə aktual dilçilik sahələrindən olan mətn dilçiliyi XX əsrin 20-ci illərindən yaranmış, 50-80 ci illərdə formalaşmağa başlamışdır. Adından da göründüyü kimi, mətn dilçiliyinin əsas tədqiqat obyekti elə mətnin özüdür.
"Mətn" sözünü ümumi şəkildə nəzərdən keçirsək, mətn sözü iki müxtəlif mənadan çıxış edə bilər. Yəni bu söz həm geniş mənada - makromətn, həm də onun əksi olan dar mənada - mikromətn kimi nəzərdə tutula bilər. Dar mənada göstərdiyimiz mikromətnlər birləşərək geniş mənalı makromətnlər əmələ gətirirlər. Bu halda "mürəkkəb sintaktik bütöv" anlayışı ilə "mikromətn" anlayışı üst-üstə düşür. Deməli, makromətnlər mürəkkəb sintaktik bütövlər yığınıdır. Tək bir cümlə bitmiş bir fikri ifadə etdiyi halda, mürəkkəb sintaktik bütöv mürəkkəb bir fikri, hər hansı bir müəyyən informasiyanı ifadə edir. Mürəkkəb sintaktik bütöv – iki və ya daha artıq cümlənin sintaktik və formal əlaqələrlə birləşdiyi sintaktik bir vahiddir.
Mətnin əsasını təşkil edən cümlələr birliyi müxtəlif alimlər tərəfindən müxtəlif terminlərlə adlandırılmışdır. Məsələn, V.Q.Kolşanski abzas, İ.R.Qalperin, İ.O.Moskalskaya diskurs, K.Abdullayev mürəkkəb sintaktik bütöv, V.Q.Admoni böyük sintaktik bütöv və başqaları müxtəlif terminlərdən istifadə etmişlər. Mürəkkəb sintaktik bütöv termini daha məqsədə uyğundur. Çünki mətn daxilindəki cümlələr müəyyən vahid bir bütöv əmələ gətirirlər.
Sintaktik bütövlər mətn sintaksisinin xüsusiləşmiş tədqiq obyektidir və mahiyyət e`tibarilə “mikromətn” termini ilə sinonimdir.
Sintaktik bütöv - əlaqəli nitqin (mətnin) cümlədən böyük elə bir bitkin mə’nalı parçasıdır ki, onu bir daha bitkin mə’nalı mətnlərə ayırmaq olmaz. Bu cəhətdən sintaktik bütövlər morfemləri xatırladır. Morfem dilin bir daha mə`nalı vahidlərə parçalana bilməyən ən kiçik mə`nalı vahidləri olduğu kimi, sintaktik bütövlər də mətnin bir daha bitkin mə`nalı mətnlərə bölünə bilməyən ən kiçik mə`nalı parçasıdır.
İstinadlar
- . 2013-11-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-13.
- . 2013-11-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-13.
 | Dilçilik ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Metn dilciliyi mohkem daxili struktur semantik elaqeleri olan cumleler birliyidir Metn dilciliyi haqqindaMuasir dovrumuzde aktual dilcilik sahelerinden olan metn dilciliyi XX esrin 20 ci illerinden yaranmis 50 80 ci illerde formalasmaga baslamisdir Adindan da gorunduyu kimi metn dilciliyinin esas tedqiqat obyekti ele metnin ozudur Metn sozunu umumi sekilde nezerden kecirsek metn sozu iki muxtelif menadan cixis ede biler Yeni bu soz hem genis menada makrometn hem de onun eksi olan dar menada mikrometn kimi nezerde tutula biler Dar menada gosterdiyimiz mikrometnler birleserek genis menali makrometnler emele getirirler Bu halda murekkeb sintaktik butov anlayisi ile mikrometn anlayisi ust uste dusur Demeli makrometnler murekkeb sintaktik butovler yiginidir Tek bir cumle bitmis bir fikri ifade etdiyi halda murekkeb sintaktik butov murekkeb bir fikri her hansi bir mueyyen informasiyani ifade edir Murekkeb sintaktik butov iki ve ya daha artiq cumlenin sintaktik ve formal elaqelerle birlesdiyi sintaktik bir vahiddir Metnin esasini teskil eden cumleler birliyi muxtelif alimler terefinden muxtelif terminlerle adlandirilmisdir Meselen V Q Kolsanski abzas I R Qalperin I O Moskalskaya diskurs K Abdullayev murekkeb sintaktik butov V Q Admoni boyuk sintaktik butov ve basqalari muxtelif terminlerden istifade etmisler Murekkeb sintaktik butov termini daha meqsede uygundur Cunki metn daxilindeki cumleler mueyyen vahid bir butov emele getirirler Sintaktik butovler metn sintaksisinin xususilesmis tedqiq obyektidir ve mahiyyet e tibarile mikrometn termini ile sinonimdir Sintaktik butov elaqeli nitqin metnin cumleden boyuk ele bir bitkin me nali parcasidir ki onu bir daha bitkin me nali metnlere ayirmaq olmaz Bu cehetden sintaktik butovler morfemleri xatirladir Morfem dilin bir daha me nali vahidlere parcalana bilmeyen en kicik me nali vahidleri oldugu kimi sintaktik butovler de metnin bir daha bitkin me nali metnlere bolune bilmeyen en kicik me nali parcasidir Istinadlar 2013 11 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 03 13 2013 11 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 03 13 Dilcilik ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin