Məhəmməd Babanlı
Məhəmməd Baba oğlu Babanlı — azərbaycanlı kimyaçı, AMEA-nın müxbir üzvü (2014). BDU-nun prorektoru (1992-1994), AMEA-nın Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunda elmi işlər üzrə direktor müavini, həmin İnstitutda Dissertasiya Şurasının sədr müavini, eyni zamanda "Qeyri-üzvi funksional materiallar" şöbəsinin müdiridir. Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Kimya üzrə Ekspert Şurasının sabiq sədri. Rusiya Təbiətşünaslıq Akademiyasının müxbir üzvü, Lütfi Zadə adına Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvüdür. Rusiya EA Rəyasət Heyətinin diplomuna və Nauka/İnterperiodika beynəlxalq akademik nəşriyyatının mükafatına layiq görülmüşdür. Bir neçə dəfə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin və BDU rektorunun Fəxri fərmanları və "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilmişdir. Qazax rayonunun Birinci Şıxlı kəndindəndir, Saatlı rayonunun Əliabad kəndində anadan olub.
Məhəmməd Babanlı | |
---|---|
Məhəmməd Baba oğlu Babanlı | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Əliabad, Saatlı rayonu Azərbaycan SSR |
Vətəndaşlığı | SSRİ Azərbaycan |
Milliyyəti | Azərbaycanlı |
Elm sahəsi | Qeyri-üzvi sistemlərin fiziki-kimyəvi tədqiqi |
Elmi dərəcəsi | Kimya elmləri doktoru |
Elmi adı | AMEA-nın müxbir üzvü, professor |
İş yeri | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu |
Alma-mater | Azərbaycan Dövlət Universiteti |
Təhsili | BDU |
Elmi rəhbəri | Əlihüseyn Quliyev |
Tanınmış yetirmələri | 1 doktor, 30 namizədlik, 12 magistr |
Üzvlüyü | |
Mükafatları |
Həyatı
Məhəmməd Babanlı 1952-ci ildə Saatlı rayonunda müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Orta məktəbi 1968-ci ildə Ağstafa şəhərində medalla bitirmiş və Azərbaycan Dövlət Universitetinin kimya fakültəsinə daxil olmuşdur.
1973-cü ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş və aspiranturada saxlanmışdır. 1974-1976-cı illərdə aspiranturada professor Əlihüseyn Quliyevin rəhbərliyi altında yarımkesiricilər kimyası sahəsində namizədlik dissertasiyası yerinə yetirmiş və 1977-ci ildə Belarusiya Dövlət Universitetinin Itisaslaşdırılmış Şurasında müdafiə etmişdir.
Təhsili və elmi dərəcə və elmi adları
- 1973-cü ildə Bakı Dövlət Universitetinin kimya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.
- 1974-1977 illərdə BDU-nun fiziki və kolloid kimya kafedrasında aspirantura keçmişdir.
- 1977-ci ildə Belarusiya Dövlət Universitetində "Tl2CVI-BIII2CVI3 (BIII-Ga, In; CVI-S, Se, Te) sistemlərinin faza tarazlıqları və termodinamik xassələri" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir.
- 1986-ci ildə dosent elmi adı almışdır.
- 1988-ci ildə Moskva Dövlət Universitetində "Talliumun üçkomponentli xalkogenidlərinin alınmasının fiziki-kimyəvi əsasları və termodinamikası" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
- 1990-cı ildə professor elmi adı almışdır.
- 1992-1994-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin axşam və qiyabi təhsil üzrə prorektoru vəzifəsində çalışmışdır.
- 1994-2005-ci illərdə BDU-nun Ümumi və Qeyri-üzvi kimya kafedrasının müdiri vəzifəsində işləmişdir, hazırda həmin kafedranın professoru və Qeyri-üzvi materialşünaslıq ETL-in elmi rəhbəridir.
- 1993-2000-cü illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Kimya üzrə Ekspert Şurasının sədr müavini.
- 1997-2000-ci illərdə həmin Şuranın sədri olmuşdur.
Əmək fəaliyyəti
Əmək fəaliyyəti bütünlüklə BDU ilə bağlıdır. O, burada 1977-1993-cü illərdə fiziki və kolloid kimya kafedrasında, sonrakı illərdə isə ümumi və qeyri-üzvi kimya kafedrasında çalışmışdır. 1994-2005-ci illərdə BDU-nun Ümumi və Qeyri-üzvi kimya kafedrasının müdiri vəzifəsində işləmişdir, hazırda həmin kafedranın professoru və Qeyri-üzvi materialşünaslıq ETL-in elmi rəhbəridir 1992-1994-cü illərdə BDU-nun axşam və qiyabi təhsil üzrə prorektoru, 1994-2002-ci illərdə isə Baş elmi Katibi vəzifəsində çalışmışdır. 1993-1997-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Kimya üzrə Ekspert Şurasının üzvü və sədr müavini, 1997-2000- ci illərdə isə həmin Şuranın sədri olmuşdur 1986-1991-ci illərdə kimya fakültəsinin elmi işlər üzrə dekan müavini işləmiş, 1989-cu ildə professor vəzifəsinə seçilmişdir 1977-ci ildən kiçik elmi işçi, 1979-cu ildən böyük elmi işçi vəzifələrində çalışmış, 1983-cü ildə müəllim, 1986-cı ildə isə dosent vəzifəsinə seçilmişdir "Ümumi kimya", "bərk cisimlər kimyası", "fiziki-kimyəvi analiz", "qeyri-üzvi material şünaslıq", "faza tarazlıqlarının termodinamikası", "nanostruktur elektron materialları", "nanohissəciklərinin fiziki kimyası" və s. fənnlər üzrə mühazirə və laboratoriya dərsləri aparır. 2014-cü ildən AMEA-nın Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutuna elmi işlər üzrə direktor müavini təyin olunmuşdur. Həmin ildə AMEA-nın müxbir üzvü seçilmişdir. Eyni zamanda "Qeyri-üzvi funksional materiallar" şöbəsinin müdiridir. 700 elmi əsərin, o cümlədən 2 monoqrafiyanın, 11 dərslik və dərs vəsaitinin, 5 patentin müəllifidir. 30 elmlər namizədi yetişdirmiş, 1 elmlər doktorunun elmi məsləhətçisi olmuşdur.
Elmi fəaliyyəti mürəkkəb qeyri-üzvi sistemlərin fiziki-kimyəvi tədqiqi ilə bağlıdır. O, çoxkomponentli kondensə olunmuş sistemlərin faza tarazlığının və termodinamik xassələrinin qarşılıqlı əlaqələndirilmiş tədqiqinin yeni rasional variantının metodoloji əsaslarını yaratmış, 30 ildən artıq bir dövr ərzində bu kompleks yaxınlaşmanı təkmilləşdirməyə və geniş şəkildə reallaşdırmağa müvəffəq olmuş, tallium, mis və gümüş əsasında onlarla üçlü və daha mürəkkəb xalkogenid və xalkohalogenid sistemini ətraflı tədqiq etmişdir. Həmin sistemlərdə yarımkeçirici, termoelektrik, fotoelektrik və s. xassələrə malik yüzlərlə yeni birləşmə və dəyişən tərkibli faza aşkar edilmiş, onların əmələgəlmə xarakteri, homogenlik sahələri, kristalloqrafik parametrləri, standart parsial və inteqral termodinamik funksiyaları və s. xassələri öyrənilmişdir.
Tədqiqat sahəsi
Çoxfazalı çoxkomponentli qeyri-üzvi sistemlərin kimyası, fiziki-kimyəvi analizi və termodinamikası, kimyəvi materialşünaslıq, qeyri-üzvi funksional materiallar.
Beynəlaxalq simpozium və konfranslarda iştirakı
100-dən artıq beynəlxalq və 50-yə yaxın respublika elmi konfranslarında məruzələrlə çıxış etmişdir. 1995-ci ildən başlayaraq hər il ÜQÜK kafedrasında "Fiziki-kimyəvi analiz və Qeyri-üzvi materialşünaslıq" Respublika elmi konfransı keçirilir, onun redaktorluğu ilə konfransın materialları çap edilir.
Elmi əsərlər
1. Babanlı M.B., Ilyaslı T.M.,Sadıqov F.M., Yusibov Y.Ə. Fiziki-kimyəvi analizin əsasları. Bakı, Azərbaycan nəşr., 2015, 248s 2. Politano A., Silkin V.M., Nechaev I.A., Vitello M.S., Viti L., Aliev Z.S., Babanly M.B., Chiarello G., Echenique P.M., Chulkov E.V. Interplay of surface and Dirac plasmons in topological insulators: the case of Bi2Se3. Physical Review Letters, 2015, v.115, pp.216802(5).
3. Nechaev I.A., Aguilera I.,V. De Renzi, A. di Bona, A. Lodi Rizzini, A. M. Mio, G. Nicotra, A.Politano S. Scalese, Aliev Z.S., Babanly M.B. and so on. Quasiparticle spectrum and plasmonic excitations in the topological insulator Sb2Te3. Physical Review B, 2015, v.91, pp.245123-8.
4. Pielmeier F., Landolt G., Slomski B., Mu S., Berwanger J., Eich A., Khajetoorians A., Wiebe J., Aliev Z.S., Babanly M.B. and so on. Response of the topological surface state to surface disorder in TlBiSe2. New Journal of Physics, 2015, v.17, pp. 023067-8.
5. Aliev Z.S., Ibadova G.I., Tedenac J.C., Babanly M.B. Phase equilibria in the YbTe–Sb2Te3–Te system. Journal of Alloys and Compounds, 2015, v.618, pp.167–171.
6. Bagheri S.M., Alverdiyev I.J., Aliev Z.S., Yusibov Y.A., Babanly M.B. Phase relationships in the 1.5GeS2+Cu2GeSe3 1.5GeSe2+Cu2GeS3 reciprocal system. Journal of Alloys and Compounds, 2015, v.625, pp.131–137.
10. Viti L., Coquillat D.,Politano A.,Kokh K.A., Aliev Z.S., Babanly M.B.,Tereshchenko O.E.,Knap W., Chulkov E.V., Vitiello M.S. Plasma-Wave Terahertz Detection Mediated by Topological Insulators Surface States. // Nano Letters, 2016, v.16, p. 80−87.
11.Caputo M., Panighel M., Lisi S., Khali L., Santo G.D., Papalazarou E., Hruban A., Konczykowski M., Kru¬sin-Elbaum L., Aliev Z.S., Babanly M.B., Otrokov M. M., Politano A., Chulkov E.V., Arnau A., Marinova V., Das P.K., Fujii J., Vobornik I., Perfetti L., Mugarza A., Goldoni A., Marsi M. Manipulating the Topological Interface by Molecular Adsorbates: Adsorption of Co-Phthalocyanine on Bi2Se3 // Nano Letters, 2016, 16(6), p. 3409-14.
12.Papagno M., Eremeev S., Fujii J., Aliev Z.S., Babanly M.B., Mahatha S. Vobornik I., Mamedov N., Pacile D.,Chulkov E. Multiple Coexisting Dirac Surface States in Three-Dimensional Topological Insulator PbBi6Te10. // ACS Nano, 2016, v.10, p. 3518-3524.
13.Lamuta C., Cupolillo A., Politano A., Aliev Z.S., Babanly M.B., Chulkov E.V. and Pagnotta L. Inden-tation fracture toughness of a single-crystal Bi2Te3 topological insulator. // Nano Research, 2016, v. 9(4), p.1032-1042.
14.Lamuta C., Campi D., Cupolillo A., Aliev Z., Babanly M.,Chulkov E.,Politano A., Pagnotta L. Mechnical properties of Bi2Te3 topological insulator investigated by density functional theory and nanoindentation. // Scripta materiala, 2016, v.121, p. 50-55
Mükafatları
- ABŞ-ın Amerika Biblioqrafiya Institutu tərəfindən 2000-ci ilin Adamı adına layiq görülmüşdür.
- 2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə "Tərəqqi" medalı ilə, BDU-nun Fəxri fərmanı ilə 2010-2011, 2011-ci ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının jurnallarında çap olunmuş elmi əsərlər seriyasına görə REA Rəyasət Heyəti tərəfindən diplomla təltif olunmuşdur.
Ailəsi
2 qızı, 1 oğlu, 8 nəvəsi var. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin rektoru professor Mustafa Babanlının böyük qardaşı, azərbaycanlı yazıçı Vidadi Babanlının əmisi nəvəsidir.
İstinadlar
- MƏHƏMMƏD BABA OĞLU BABANLI — chemistry.clan.su saytı