Vikipediya azad ensiklopediya Mosuolar çin ənən 摩梭 pinyin Mósuō çox vaxt özlərini Na kimi də təqdim edirlər çinin Yunnan

Vikipediya azad ensiklopediya Mosuolar cin enen 摩梭 pinyin Mosuō cox vaxt ozlerini Na kimi de teqdim edirler Cinin Yunnan ve Sicuan eyaletlerinin Tibet serhedi yaxinliqlarinda yasayan kicik bir etnik qrupdur Teqriben 40 000 nefer ehalisi olab bu qrup Yongning bolgesi ve Lugu golu etrafinda meskunlasmislar Mosuolarin tamamile ferqli medeniyyeti olmasina baxmayaraq Cin hokumeti onlari eyni azliq qrupa daxil etmisdir Heyat terzleri span Mosuolar anaxaqanligi matriarxat heyat terzine malikdirler Mosuo medeniyyeti esasen anaxaqanliginin saxlandigi yegane azliqlardan biridir Heqiqetde bir cox ailede qadinlarin ailenin reisi qebul edilmesi mulkiyyetin qadin nesli yolu ile kecmesi ticaret qerarlarinin qadinlarin qebul etmesi kimi Mosuo medeniyyeti bir cox matriarxal xususiyyetler dasimasi ile yanasi siyasi gucun daha cox kisilerin elinde cemlenmesi onlarin tam olaraq matriarxal olmadiqlarini gosterir Mosuolar daha cox ekincilikle mesgul olurlar Bunun izlerine gundelik heyatda daha cox rast gelmek olar Umumiyyetle butun ev isleri qadinlara aiddir Bundan basqa qadinlar ip eyirme seneti ve toxuculuqla da mesguldurlar Buna qarsiliq kisiler cobanliq eder ve baliq tutmaqla mesgul olarlar Xususile heyvan kesimi kisilere mexsusdur Mosuo aileleri koklerini ailenin ana terefinden gotururler Ah mi adlandirilan yasli qadinlar evin reisidir Ah mi evde yasayan sexsleri maraqlandiran qerarlari qebul edir hemcinin aile gelirlerini ve aile uzvlerinin islerini hell edir Mosuo medeniyyetinde umumiyyetle evlilik anlayisina rast gelinmir Gedis evliliyi ve ya ziyaret elaqesi adlandirilan munasibetler qurulur ve bu elaqelerden sonra kisi ve qadin eyni evde yasamirlar Kisiler yoldaslarini esasen gece ziyaret edirler ve bu munasibetlerden yaranan usaqlar ananin evinde boyudulur Medeniyyet span Gorus evlilikleri span Cin dilinde gedis evlilikleri adlandirilir Mosuo medeniyyetinin en meshur ve bezen anlasilmayan hissesi olan gedis evliliyi ona gore bele adlandirilir ki kisi oz partnyorunun evine gece gedir ve seher oz evine qayitmali olur Umumiyyetle Mosuolar genis aileye sahib olurlar ve bezen nesillikle bir evde yasayirlar En maraqlisi odur ki gece hami bir yerde yatir Amma mueyyen yas heddine catmis qadinlarin yasin gelmesi adlandirilan adet xususi otaqlari olur Adet eneneye gore Mosuo qadinlari xosladigi kisini gece eve devet edir ve onlar geceni bir yerde kecirirler Amma bu elaqeler iki sexs arasinda gizli qalmalidir Mosuo qadinlari oz kisi partnyorlarini tez tez deyise bilerler Hetta eyni zamanda bir nece kisi ile munasibet qura bilerler Cutlukler arasinda munasibetlerin ne qeder uzun cekmesine baxmayaraq her iki ferd oz ailesi ile yasamali ve onlar arasinda hec bir mal ve ya mulkiyyet bolgusu olmamalidir Eger mueyyen muddetden sonra cutluklerin usaqlari dunyaya gelerse bu zaman ata usagin boyudulumesinde hec bir mesuliyyet dasimir Bezi hallarda usagin oz atasinin kimliyi haqqinda hec bir melumati olmur Ola biler ki kisiler oz usaqlari ucun hec bir mesuliyyet dasimasin amma her bir kisi oz ailesinde dunyaya gelen usaqlarin bacinin dayiqizinin emiqizinin ve s usaqlari qaygisina qalmalidir Netice etibari ile bu tipli evliliklerde aile qurulusu her zaman stabil olaraq qalir Yeni bosanma ehtimallari muklerin bolunmesi usaqlarin bolunmesi hallari yoxdur Eger aile bascisi vefat ederse bu zaman onun davamcisi neslin qaygisina qalir Amma qadinlar ailede gender balansini qorumaga calisirlar Cunki bir ailede daha cox qizin olarsa bu zaman onlarin qaygisina qalacaq kisi olmayacaq Hec bir aile uzvu evi terk ede bilmez Heddi buluga catma merasimi span Cin dilinde yasin gelmesi adlandirilir Yasin gelmesi merasimi 12 14 yaslari arasinda olur ve Mosuo usaqlarinin heyatlarinda en onemli hadiselerden biridir Merasimden once Mosuo usaqlari esasen eyni paltarlari geyinirdi ve onlar ucun Mosuo heyat terzinin bezi xususiyyetleri qadagan edilmisdir Lakin bu merasimden sonra qizlara yubkalar kisilere ise salvarlar verilir Ona gore de bezen bu merasimi kisiler ucun salvar qadinlar ucun yubka merasimi adlandirirlar Yasin gelmesi merasiminden once usaqlara bezi dini tedbirlerde istirak qadagan olunur ve hemcinin bu merasimi gormeden dunyasini deyisen usaqlar dini qayda qanunlarla defn olunmur Bu merasimden sonra qadinlar artiq cinsi yetiskenlik vaxtlarini kecdikleri ucun onlara evde xususi otaqlar verilir ve onlar oz kisi partnyorlarini eve devet etmeye baslayirlar gedis evliliyi Din span Mosuolar esasen iki dine inanirlar Onlarin Daba adlanan tarixi dinleri var ve bu min illerdir ki onlarin medeniyyetinin bir hissesini teskil edir Onlarin ecdadlari da bu dine sitayis etmisler Diger inandiqlari din ise Tibet Buddizmidir ki bu esasen son dovrlerde onlarin medeniyyetinin bir hissesine cevrilmis ve hal hazirda gundelik heyatlarinda muhum rol oynayir Eger biz indi Mosuo cemiyyetine bas ceksek Tibet buddizminin izlerine kucelerde rast gele bilerik Onlarin yasayan liderleri var ve bu sexs Tibet Buddistleri terefinden secilir Mosuo evlerine ziyaret etsek her ocaq basinda buddistlerin heykellerine rast gele bilerik Onlar her defe yemek bisirerken bisirdikleri yemeklerin bir hissesini ocaga ataraq oz tanrilarina verdiklerini guman edirler Daba hal hazirda Mosuolarin heyatinda cox da boyuk rol oynamir Bu dinin bascilari Daba ve yaxud Saman adlandirilir Insanlar daha cox Dabani milli merasimleri teskil ederken yeni dogulmus usaqlara ad qoyarken dogum gunlerini qeyd ederken xususi tedbirlerde meselen yazin gelisi kimi xeyir dua vermek ucun cagirirlar Mosuolarin yazi formasi olmadigi ucun Daba dini ancaq sifahi olaraq nesilden nesile kecerek indiki dovre qeder gelib cixmisdir Hal hazirda bu dinin qayda qanunlarini bilen cox az adam var ve onlar da artiq yaslidirlar Onun ucun de Mosuolar Cin hokumetinden Daba sriftlerinden ibaret yazi usulu yaradimasini teleb edirler ki bu dini medeniyyet cavanlara oyredilsin ve unudulmasin Dil span Mosuolar Tibet Burman dil ailesine mexsus olan dilinde Naxi dilinin dialekt formasi danisirlar Naxi ve Mosuo dilleri bir birlerine cox yaxindir demek olar ki eynidir Mosuo dilinde danisanlar son dovrlerde oz dillerini Naxi adlandirmaga baslamislar Bu da Lijiang ve etrafindaki kendlerin ortaq dile mexsus oldugunu gosterir Hal hazirda Mosuolar oz dillerini Na daha muvafiq ve selis seslendiyi ucun adlandirmaga baslamislar Yazi sriftleri span Umumiyyetle regionun Cin terefinden isgalindan sonra Mosuolar gundelik elaqelerinde Xan sriftlerinden istifade edirler Tibet sriftleri daha cox dini meqsedler ucun istifade edilir Daba sriftlerinin movcudlugu hele de muzakire edilir Bezileri bele sriftlerin olmadigini soyleyir amma Mosuolar Daba dinine mexus 32 simvoldan ibaret olan yazi formalarinin olduqlarini iddia edirler Hal hazirda Mosuolar oz dillerinin yazi formasinin inkisaf etdirilmesi ucun cox calisirlar Istinadlar span A Mysterious Matriarchal Group in China http www chinaculture org gb en curiosity 2004 05 11 content 47041 htm Arxivlesdirilib 2012 01 13 at the Wayback Machine Daily Life http www mosuoproject org daily htm Arxivlesdirilib 2017 02 17 at the Wayback Machine Walking Marriages http www mosuoproject org walking htm Arxivlesdirilib 2013 12 08 at the Wayback Machine Coming of Age http www mosuoproject org coming htm Arxivlesdirilib 2012 03 16 at the Wayback Machine Religion and Belief http www chinaculture org gb en curiosity 2004 05 11 content 47041 2 htm Arxivlesdirilib 2010 05 10 at the Wayback Machine Lugu Lake Mosuo Cultural Development Association http www mosuoproject org language htm Arxivlesdirilib 2011 07 27 at the Wayback Machine Mosue Tv http mosuo co tv Script Arxivlesdirilib 2016 03 10 at the Wayback Machine Kateqoriya Cinde yasayan etnik qruplar