Monqol yazısı

Monqol yazısı — XIII əsrin əvvələrində monqolların uyğurlardan əxz etdikləri yazı. Soğdi yazısı vasitəsilə Suriya arami əlifbalarının birindən götürülmüşdür. Monqolustanda "köhnə yazı" adlanır. Yuxarıdan aşağıya, sağdan sola yazılır. Hərflərin çoxu polifonik olub, 2 və ya 3 fonemi ifadə edir. 1945-ci ildə iki sait (ö, ü) əlavə edilməklə kiril əlifbası əsasında yeni əlifbaya keçilmişdir. Geniş yayılmamış "kvadrat yazı" (XVIII–XIV əsrlər, Tibet əlifbası əsasında) və "aydın yazı" (XVII əsrdən, təkmilləşdirilmiş köhnə monqol yazısı) adlanan yazılar da məlumdur.

Monqol yazısı
Yazı tipi	Əlifba
Dillər	Monqol dili, Mancur dili, Daur dili, Evenk dili
Yarandığı yer	Monqolustan
Yaradan	Tatatunqa
Yaranma tarixi	təq. 1204
Mənşəyi	Uyğur yazısı
ISO 15924	Mong
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yunikod

Monqol yazısının yunikod dərəcəsi U+1800–U+18AF arasıdır. Buna monqol yazısı üçün hərflər, rəqəmlər və durğu işarələri daxildir.

1800 ᠀ Birga

1801 ᠁ Ellipsis

1802 ᠂ Comma

1803 ᠃ Full Stop

1804 ᠄ Colon

1805 ᠅ Four Dots

1806 ᠆ Todo Soft Hyphen

1807 ᠇ Sibe Syllable Boundary Marker

1808 ᠈ Manchu Comma

1809 ᠉ Manchu Full Stop

180A ᠊ Nirugu

180B ᠋ Free Variation Selector One

180C ᠌ Free Variation Selector Two

180D ᠍ Free Variation Selector Three

180E ᠎ Vowel Separator

1810 ᠐ Zero

1811 ᠑ One

1812 ᠒ Two

1813 ᠓ Three

1814 ᠔ Four

1815 ᠕ Five

1816 ᠖ Six

1817 ᠗ Seven

1818 ᠘ Eight

1819 ᠙ Nine

1820 ᠠ A

1821 ᠡ E

1822 ᠢ I

1823 ᠣ O

1824 ᠤ U

1825 ᠥ Oe

1826 ᠦ Ue

1827 ᠧ Ee

1828 ᠨ Na

1829 ᠩ Ang

182A ᠪ Ba

182B ᠫ Pa

182C ᠬ Qa

182D ᠭ Ga

182E ᠮ Ma

182F ᠯ La

1830 ᠰ Sa

1831 ᠱ Sha

1832 ᠲ Ta

1833 ᠳ Da

1834 ᠴ Cha

1835 ᠵ Ja

1836 ᠶ Ya

1837 ᠷ Ra

1838 ᠸ Wa

1839 ᠹ Fa

183A ᠺ Ka

183B ᠻ Kha

183C ᠼ Tsa

183D ᠽ Za

183E ᠾ Haa

183F ᠿ Zra

1840 ᡀ Lha

1841 ᡁ Zhi

1842 ᡂ Chi

1843 ᡃ Todo Long Vowel Sign

1844 ᡄ Todo E

1845 ᡅ Todo I

1846 ᡆ Todo O

1847 ᡇ Todo U

1848 ᡈ Todo Oe

1849 ᡉ Todo Ue

184A ᡊ Todo Ang

184B ᡋ Todo Ba

184C ᡌ Todo Pa

184D ᡍ Todo Qa

184E ᡎ Todo Ga

184F ᡏ Todo Ma

1850 ᡐ Todo Ta

1851 ᡑ Todo Da

1852 ᡒ Todo Cha

1853 ᡓ Todo Ja

1854 ᡔ Todo Tsa

1855 ᡕ Todo Ya

1856 ᡖ Todo Wa

1857 ᡗ Todo Ka

1858 ᡘ Todo Gaa

1859 ᡙ Todo Haa

185A ᡚ Todo Jia

185B ᡛ Todo Nia

185C ᡜ Todo Dza

185D ᡝ Sibe E

185E ᡞ Sibe I

185F ᡟ Sibe Iy

1860 ᡠ Sibe Ue

1861 ᡡ Sibe U

1862 ᡢ Sibe Ang

1863 ᡣ Sibe Ka

1864 ᡤ Sibe Ga

1865 ᡥ Sibe Ha

1866 ᡦ Sibe Pa

1867 ᡧ Sibe Sha

1868 ᡨ Sibe Ta

1869 ᡩ Sibe Da

186A ᡪ Sibe Ja

186B ᡫ Sibe Fa

186C ᡬ Sibe Gaa

186D ᡭ Sibe Haa

186E ᡮ Sibe Tsa

186F ᡯ Sibe Za

1870 ᡰ Sibe Raa

1871 ᡱ Sibe Cha

1872 ᡲ Sibe Zha

1873 ᡳ Manchu I

1874 ᡴ Manchu Ka

1875 ᡵ Manchu Ra

1876 ᡶ Manchu Fa

1877 ᡷ Manchu Zha

1880 ᢀ Ali Gali Anusvara One

1881 ᢁ Ali Gali Visarga One

1882 ᢂ Ali Gali Damaru

1883 ᢃ Ali Gali Ubadama

1884 ᢄ Ali Gali Inverted Ubadama

1885 ᢅ Ali Gali Baluda

1886 ᢆ Ali Gali Three Baluda

1887 ᢇ Ali Gali A

1888 ᢈ Ali Gali I

1889 ᢉ Ali Gali Ka

188A ᢊ Ali Gali Nga

188B ᢋ Ali Gali Ca

188C ᢌ Ali Gali Tta

188D ᢍ Ali Gali Ttha

188E ᢎ Ali Gali Dda

188F ᢏ Ali Gali Nna

1890 ᢐ Ali Gali Ta

1891 ᢑ Ali Gali Da

1892 ᢒ Ali Gali Pa

1893 ᢓ Ali Gali Pha

1894 ᢔ Ali Gali Ssa

1895 ᢕ Ali Gali Zha

1896 ᢖ Ali Gali Za

1897 ᢗ Ali Gali Ah

1898 ᢘ Todo Ali Gali Ta

1899 ᢙ Todo Ali Gali Zha

189A ᢚ Manchu Ali Gali Gha

189B ᢛ Manchu Ali Gali Nga

189C ᢜ Manchu Ali Gali Ca

189D ᢝ Manchu Ali Gali Jha

189E ᢞ Manchu Ali Gali Tta

189F ᢟ Manchu Ali Gali Ddha

18A0 ᢠ Manchu Ali Gali Ta

18A1 ᢡ Manchu Ali Gali Dha

18A2 ᢢ Manchu Ali Gali Ssa

18A3 ᢣ Manchu Ali Gali Cya

18A4 ᢤ Manchu Ali Gali Zha

18A5 ᢥ Manchu Ali Gali Za

18A6 ᢦ Ali Gali Half U

18A7 ᢧ Ali Gali Half Ya

18A8 ᢨ Manchu Ali Gali Bha

18A9 ᢩ Ali Gali Dagalga

18AA ᢪ Manchu Ali Gali Lha

Klaviatura

 

Qeydlər

1. Monqol yazısı ilə: ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠪᠢᠴᠢᠭ ⟨   ⟩ Monqol biçiq; kiril qrafikası ilə: Монгол бичиг; latın qrafikası ilə: Mongol bichig

İstinadlar

1. Монгол јазысы // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә ]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев . 1983. С. 44.

Xarici keçidlər

• İzah
  • University of Vienna: Grammar of Written Mongolian by Nicholas POPPE Index
  • CJVlang: Making Sense of the Traditional Mongolian Script
  • StudyMongolian: Written forms with audio pronunciation
  • The Silver Horde: Mongol Scripts
  • Lingua Mongolia: Uighur-script Mongolian Resources
  • Omniglot: Mongolian Alphabet (note: contains several table inaccuracies regarding glyphs and transliterations)
• Lüğət
  • Bolor Dictionary
  • Mongol toli dictionary: state dictionary of Mongolia
• Transliteration
  • University of Virginia: Transliteration Schemes For Mongolian Vertical Script
  • Online tool for Mongolian script transliteration
  • Automatic converter for Traditional Mongolian and Cyrillic Mongolian by the Computer College of Inner Mongolia University
• Əlyazma
  • Mongolian Manuscripts from Olon Süme – Yokohama Museum of EurAsian Cultures
  • Digitised Mongolian manuscripts – The Royal Library, National Library of Denmark
  • Mongolian texts – Digitales Turfan-Archiv, the Berlin-Brandenburg Academy of Sciences and Humanities
  • Preservation of unique and historic newspapers printed in traditional Mongolian script between 1936-1945 – Endangered Archives Programme, British Library
• Official Mongolian script version of the People's Daily Online
• Office of the President of Mongolia website in Mongolian script
• Didi Tang. "Mongolia abandons Soviet past by restoring alphabet". The Times. 20 March 2020. İstifadə tarixi: 21 March 2020.