fbpx
Wikipedia

Mişşi Sespel

Avqust 02, 2021

Mişşi Sespel (rus. Михаи́л Кузьми́ч Кузьми́н; d. 16 noyabr 1899, Kazan quberniyası, Tsivil qəzası, Kazakkası kəndi – ö. 15 iyun 1922) — çuvaş şairi.

Mişşi Sespel
çuvaş Çеçпĕл Мишши
İlk adı Mixail
Doğum tarixi
Doğum yeri Kazan quberniyası, Tsivil qəzası, Kazakkası kəndi
Vəfat tarixi (22 yaşında)
Vəfat yeri
  • Oster[d], Osterskiy qəzası[d], Çerniqov quberniyası[d], Ukrayna SSR
Dəfn yeri
  • Oster[d]
Vətəndaşlığı
Milliyyəti çuvaş
Təhsili
  • Təteş pedoqoji kolleci[d]
Fəaliyyəti şair, tərcüməçi, yazıçı
Mişşi Sespel Vikimənbədə

Həyatı

Mişşi Sespel 1899-cu il noyabrın 16-da Kazan quberniyası Tsivil qəzasının çuvaşlar yaşayan Kazakkası kəndində kasıb bir ailədə doğulmuşdur.

Fiziki cəhətdən zəif və cılız olan Mixaili atası 1910-cu ilin payızında Şuqurav kilsəsi yanındakı məktəbə qoyur. O, burada rus dilində yazıb-oxumaqla yanaşı, xristian dininin ehkamlarını da öyrənir.

1911-ci ilin yayında ailə üzvləri arasında münaqişə yaranır və bu münaqişə faciə ilə nəticələnir. Mixailin atası həbs edilərək Sibirə göndərilir. Kasıb ailənin vəziyyəti bundan sonra daha da ağırlaşır. Atasını böyük məhəbbətlə sevən balaca Mixail bu hadisədən bərk sarsılır. Lakin o, təhsilini yarıda buraxmır. 1914-cü ildə kilsə məktəbini əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra qonşu Şixazanax kəndindəki ikisinifli dövlət məktəbində təhsilini davam etdirir. Sonralar şagird yoldaşları Mişşi Sespel kimi məşhurlaşan Mixail haqqında xatirələrində yazırlar ki, onun məktəb kitabxanasında oxumadığı kitab yox idi.

Təhsil illərində Mixail rus dili və ədəbiyyatı dərslərinə daha çox maraq göstərir. Müəllimləri P.A. Lomonosovun təşəbbüsü ilə ikinci sinif şagirdləri "Zvezdoçka" (azərb. "Ulduzçığaz"‎) adlı əlyazma jurnalı hazırlayırlar. Bu jurnalın redaktoru və ən çox yazı hazırlayanı Mixail olur. 1917-ci ildə yazdığı "Yenə də məktəbdə" adlı ilk şeirini də oxucular bu jurnalda görürlər.

Çuvaşlar türk soyundan olsalar da, özlərini Volqa bulqarlarının varisi sayırdılar. Eyni zamanda, onlar öz babalarının ədəbi mirasına da sahib çıxmırdılar. Çünki Çuvaşiya ərazisində bulqarlar zamanından qalan qəbir daşlarının üzərləri ərəb əlifbası ilə yazılmış idi. Kağıza köçürülmüş şeir, poema, nəsr və folklor nümunələri isə qıpçaq ləhcəsində, ərəb əlifbası ilə yazılmışdı. Çuvaşlar da XVIII yüzildə zorla xristianlaşdırıldığından 200 ilə yaxın idi ki, kiril əlifbasından istifadə edirdilər. Ərəb əlifbası ilə yazılanları da müsəlmanların, onların qəbul etmədikləri bir dinin abidəsi sayırdılar. Çuvaş dilində yazılı mətnlər çox sonralar, XIX yüzilin ikinci yarısında qələmə alınan İncildən çevirmələr, dua kitabçaları, xristian müqəddəsləri haqqında yazılar idi.

1905-ci ildə həftədə bir dəfə çap olunan və iki ildən sonra hökumət məmurları tərəfindən bağladılan “Hıpar” (azərb. Xəbər‎) qəzeti də yazı dilinin formalaşmasına təsir göstərmişdi. Mixail də bu kitab və qəzetin pərakəndə saylarını oxuya-oxuya çuvaş yazı dilini öyrənmişdi. Amma onun şeirlərinin dili həmin dövrün yazı dilindən ifadələrinin zənginliyi ilə seçilirdi. Səbəbi isə onun folklora, xalq arasında geniş yayılmış nəğmələrə böyük maraq göstərməsi olmuşdu. Mixail ilk təhsilini kilsə yanındakı məktəbdə alsa da, yeniyetməliyindən ateist kimi böyümüş, redaktoru olduğu əlyazma jurnalda din xadimlərini tənqid edən məqalə yazmışdı.

Birinci Dünya Savaşı Rusiyadakı daxili qarışıqlığı daha da dərinləşdirir. Ac-yalavac xalq idarəolunmaz hala gəlir. İmperiya vəziyyətdən çıxarmaq, narazı toplumu sakitləşdirmək üçün Romanovlar sülaləsinin 300 illik hakimiyyətinə son qoyulur. Çar II Nikolay taxtdan əl çəkməyə məcbur edilir. Lakin bu tədbirlər də ölkədə dinclik, firavanlıq yaratmır. Kerenskinin rəhbərlik etdiyi Müvəqqəti hökumət zamanında, nədənsə, çuvaş dilindəki kitabların oxunmasına qadağa qoyulur. Bu da xalqın müxtəlif təbəqələrini incikliyinə səbəb olur.

Ölkədə yaranmış qarışıqlıqdan məharətlə yararlanan bolşeviklər 1917-ci il oktyabrın 25-də, yeni təqvimlə noyabrın 7-də silah gücünə hakimiyyəti ələ alırlar. Bu hakimiyyət dəyişikliyi Rusiyadakı qarışıqlığı daha da dərinləşdirir. Bir tərəfdən, Rusiya işğalı altında olan xalqlar azadlıqlarına qovuşmaq üçün mübarizəyə atılırlarsa, o biri tərəfdən də, hakimiyyəti zorla ələ almış bolşeviklərin yeritdiyi siyasətdən narazı qalanlar silahlı birləşmələr yaradırlar.

Bolşeviklərin kəndlilərə torpaq verəcəkləri, əsarət altındakı xalqları zülmdən qurtaracaqları, sülh, əmin-əmanlıq, firavanlıq və bərabərlik yaradacaqları, “dünya inqilabı” edərək kommunizm quracaqları haqqında şirin vədlər çoxları kimi gənc Mixail Kuzmiçi də bir maqnit kimi özünə cəlb edir.

Ağqvardiyaçılarla bolşeviklərin ölüm-dirim savaşına girdiyi zamanda Simbirsk şəhəri yaxınlığındakı Tetiyuş qəsəbəsində açılmış müəllimlər seminariyasında oxuyan Mixail Kuzmiç bolşeviklərə böyük maraq göstərir. Tələbə dostu Pavel Bekşanski ilə birlikdə bolşeviklərin qəza mərkəzindəki qərargahına gedərək onlarla əməkdaşlıq etmək istədiklərini bildirirlər. 1918-ci ilin yazında məktəbdə inqilabı ruhlu gənclərin ilk təşkilatı yaranır. Bu təşkilata çılğın xasiyyəti, bəlağətli söhbətləri, çağırış ruhlu şeirləri ilə seçilən Mixail Kuzmiç Kuzmin rəhbər təyin edilir. Yavaş-yavaş o, Mixail Kuzmiç Kuzmindən çox Mişşi Sespel kimi tanınır. Şeir və məqalələrini də Mişşi Sespel imzasıyla çap etdirir.

Mişşi Sespel və Pavel Bekşansi məktəbdə bolşevik ideyalarını yaymaq üçün, gənclər təşkilatı yaradır, ilk dəfə divar qəzeti, sonra isə əlyazma jurnal hazırlayırlar.

Bolşeviklər ideyalarını yaymaq üçün 1918-ci ildə çuvaş dilində “Kommunizm yalovyo” (Kommunizm bayrağı) və 1917-ci ildə “Sovetskaya Çuvaşiya” qəzetlərini nəşr etməyə başlayırlar. Mişşi Sespel şeir və məqalələrini “Tetyuşinskiye izvestiya”, “Znamya revolyutsii”, “Kanaş” qəzet və jurnallarında çap etdirməklə kifayətlənmir, gənclərin bolşevik əsgəri birliklərinin sıralarında ağqvardiyaçılara və vətənə getmək istəyən çex əsirlərinə qarşı döyüşlərdə səfərbərliyə alınmasında fəal iştirak edir. Qaynaqların verdiyi bilgiyə görə, 75 min çuvaş gənci bu səfərbərlikdə iştirak edir.

Fəallığına görə Tetyuşski Qəza Partiya Komitəsi 1919-cu ilin əvvəlində onu Moskvaya, rəhbər partiya işçisi hazırlayan kursa oxumağa göndərir. Moskvada Lenini görməsi gənc şairə olduqca güclü təsir göstərir. O daha cılğınlıqla inqilabi ruhlu şeirlər yazmağa başlayır. Ana dilində Lenin haqqında yazdığı şeir çuvaşlar arasında geniş yayılır və bolşevik təbliğatının ən gözəl nümunəsinə çevrilir.

1919-cu ilin payızında qəza komsomolçularının qurultayında iştirak edən Mişşi Sespeli Rusiya Kommunist Gənclər İttifaqı qəza komitəsi katibinə müavin seçirlər. İctimai – təşkilati işlərdə fəal iştirakı ilə yanaşı, o, ardıcıl bədii yaradıcılıqla da məşğul olur. “Həyat və ölüm”, “Uzaq tarlada”, “Ötən əsr” şeirlərini qəza qəzeti, “Krasnıy luç” və komsomol qəzeti “Yunıy kliç”də çap etdirir.Ana dilində elə bir ciddi yazılı ədəbiyyatı olmayan çuvaşların nəzərində o bir qəhrəmana çevrilir. Çünki onun şeirlərində əsas mövzu çuvaş dilinin qorunması, dilin inkişaf etdirilməsi olur. Milli ruhlu “Çuvaş! Çuvaş!”, “Çuvaş dili”, “Uzaqdan axşam gəlincə” və başqa şeirlərini yazan şair deyir:

Sən inan, bunu yazan yer altında yatacaq,
Yetim kimi üzərindəki torpaq onu basdıracaq.
Sənin şöhrətini görmək üçün qalxa bilməyəcək,
Yer üstündə Çuvaş dili şöhrətli olacaq.
Torpağında səslənəcək azadlıq nəğməsi,
Sonra ölülər rahat uyuyacaq.
Rahat, xəfif olacaq üstündəki torpaq!

Mişşi Sespel yazdıqlarına ürəkdən inanır. 1920-ci ilin iyununda Çuvaşiya Muxtar Vilayəti yaradılması Mişşi Sespelin və onun kimi gənclərin böyük sevincinə səbəb olur. Onlar bolşeviklərin varlı-kasıb arasındakı bərabərsizliyi aradan qaldıracaqları, xalqlara azadlıq verəcəkləri, hamını firavan yaşadacaqları haqqındakı şüarların həyata keçməsi üçün bütün çətinliklərə sinə gərirdilər. Onun bu inamından bolşeviklər bacarıqla yararlanır. 21 yaşlı şairi hərbi tribunala sədr təyin edirlər. 1920-ci il noyabrın 11-də isə Mişşi Sespeli Kazan Vilayət Xalq Deputatları Sovetinə seçirlər.

Ana dilində ümumtəhsil məktəbləri, qəzet və jurnallar, teatr açılması, kitablar nəşri Mişşi Sespel kimi romantik ruhlu gənclərə yeni güc, enerji verir. O, sanki sümük vərəmi xəstəliyinə tutulduğunu unudur, sağlam bir insanın görə bilməsi çətin olan işlərin öhdəsindən gəlir. Arzu və istəklərinin tez reallaşması üçün ağılla deyil, hisslərilə hərəkət edir. Bolşeviklərə qarşı çıxan hər bir insanı vətəninin və millətinin xaini hesab etməklə qalmır, bu yolda onlarla yürüməyənlərə də düşmən kimi baxır. “Uzaqda tarlada” şeirində yazır:

Niyə ruhum dalğalanır? Sarı qızı
Görüncə qamaşdı gözlərim.
Buludlar ruhu oxşuyurlar?
Yox, yox...
Ölkəm dirilir!
Kiçik evli kəndlərdə,
Çuvaş çöllərindəki tarlalarda
Yeni hava qanad açıb əsir.
Yeni yol! Həyat! Yeni gün gəlir...

Mişşi Sespel yalnız ana dilində şeir yazmaqla, bu dilin söz xəzinəsini zənginləşdirməklə kifayətlənmir. Dərin elmi biliklərə yiyələnə bilmədiyindən, xarici dillərdə yaradılan poeziya nümunələrindən xəbərsizliyindən öz xalqının folklorundan səmərəli şəkildə bəhrələnir. Formanı da, bədii ifadə vasitələrini də oradan alır. Rus dilində təhsil almış çuvaş aydınlarının əksəriyyəti Mişşi Sespelin şeirlərindəki bədii ifadə vasitələrini və formaları, ən zəngin ədəbiyyat saydıqları Rus ədəbiyyatında görmədikdə heyrətlənirlər.

Heç bir hüququ təhsili, hətta ali təhsili belə olmayan, məhkəmə orqanlarının işindən xəbərsiz bir gəncin xalq arasındakı nüfuzundan istifadə edərək hərbi tribunala rəhbər təyin edirlər. Çuvaş xalqının savadlı, ağıllı, təcrübəli və məntiqli insanlarına “əksinqilabçı” adı qoyaraq çılğın və dəliqanlı şairin əlilə məhv etməyə çalışırlar. Mişşi Sespel ilk günlər bolşeviklərə inanıb onların istəklərini yerinə yetirsə də, getdikcə içindəki insan sevgisi, humanizm baş qaldırır. Bolşeviklərin sözü ilə əməlinin uyğun gəlmədiyini görür. Açıq-aşkar anlayır ki, Rusiyanın müstəmləkə siyasəti yeni formada davam etdirilir. Xalqının vətənsevər və cəsur övladlarının məhv edilməsinə dözmür. “Bu haqsızlığı durdurun!” demək istəyir, amma ona imkan vermirlər. Özünü həbsə atırlar. Üç aylıq həbsdən sonra dostlarının yardımıyla qurtula bilir.

İnandığı bolşeviklərin onu necə aldatdıqlarını, xalqının cəlladına çevirmək istədiklərini anlayan şairin sabahkı işıqlı gələcəyə, kommunizm quruculuğuna inamı itir, aldandığını başa düşür. Onda da anlayır ki, xəstəliyi getdikcə şiddətlənir. Mübarizənin önündə olanda xəstəliyini tamam unutmuş şair müalicə olunmaq üçün Krıma yollanır.

Cənnətmisal Krımı savaşlar nəticəsində dağılmış, xarabalığa dönmüş görür. Vrangelin rəhbərlik etdiyi Rus hərbçiləri-ağqvardiyaçıların milli azadlıq hərəkatında fəal iştirak edən Midat Refatovu, Xasan Urmanovu, Reşit Asanovu, Useyin Sakayevi, Abdulla Baliçiyevi və b. bolşevik kimi 1920-ci ilin aprelin 21-də güllələdiklərindən xəbər tutur.

Təsərrüfatı dağıdılmış, iqtisadiyyatı çökdürülmüş, aclıq bürümüş Krımda müalicə olunmağın, iş tapmağın çətinliyi şairi Kiyevə getməyə məcbur edir. Mişşi Sespel Kiyevdə işləməklə yanaşı, bədii məktəbdə də oxumaq istəyir. Lakin buna imkan vermirlər, onu Sovet Ordusunda əsgəri xidmətə aparırlar. Xəstə olduğundan orduya yaramadığını görüb azad edirlər. O, isə vətənə dönmür, ukraynalı şair F.H.Pokrışnyanın köməyi ilə 1922-ci ilin martından Oster qəzasında torpaq şöbəsində işləməyə başlayır. Şair Taras Şevçenkonun “Kobzar” poemasını ana dilinə çevirir, “Dəniz”, “Dan sökülür”, “Coşmuş dəniz” və b. şeirlərini yazır.

Mişşi Sespel bir tərəfdən ağır xəstəlik və maddi çətinliklər sıxırsa, o biri tərəfdən də yolunda canından keçməyə hazır olduğu hökumətin törətdiklərinə, haqsızlıqlara dözə bilmir. Ümidi üzülmüş, inamı qırılmış gənc şairin xəstəliyi getdikcə şiddətlənir. Xəstəliyin ağrılarından çox, cəmiyyətdəki özbaşınalıq, sözlə işin düz gəlməməsi, zorakılığa qanun donu geydirilməsi onu ağrıdır.

 
Məzarı

Mişşi Sespel 1922-ci il iyunun 15-də Osterdə cavan canına qıymaqla qurmaq istədiyi cəmiyyətə üsyan etmiş olur. Mişşi Sespelin intihar etdiyi və dəfn olunduğu yer indiki Ukrayna Respublikasının Çerniqov vilayətindəki Staraqorodka kəndidir. Kənddəki parkda şairin qəbirüstü abidəsi ucaldılıb.

Fitri istedadıyla sağlığında belə yalnız Çuvaş ədəbiyyatçılarının deyil, Rusiya, Ukrayna şair və ədəbiyyatşünaslarının diqqətini çəkən Mişşi Sespeldən söz açan tədqiqatçılar onu Çuvaş sovet ədəbiyyatının banilərindən biri, sillabo tonik şeirin, çuvaş poeziyasında vurğulu heca vəznində yazılmış şeirin banisi adlandırırlar. Əslində, çuvaş dilində yazılı ədəbiyyatın tarixi o qədər də uzaqlara getmədiyindən Mişşi Sespel qədim türk şeirinin Çuvaş şifahi xalq ədəbiyyatında yaşayan formasından bacarıqla yararlanaraq dərin köklərlə keçmişinə bağlı olduğunu bir daha isbatlayır. Bununla da yeni formalaşan Çuvaş sovet poeziyasını da qədim türk şeir ənənəsinə bağlamış olur.

İstinadlar

  1. Чувашский национальный музей

Xarici keçidlər

  Vikimənbədə Müəllif:Mişşi Sespel ilə əlaqəli məlumatlar var.
  • Чебоксарцы устроили митинг в честь чувашского поэта  (rus.)
  • Государственный архив современной истории Чувашской Республики → Сеспель Мишши  (rus.)
  • Официальный сайт Канашского района Чувашской Республики → Известные земляки  (rus.)
  • Сеспель Мишши в советской традиции «высокого сталинизма» / сост. и вступительная статья Кăрчан Макçăмĕ. — Воронеж: НОФМО, 2007. — 43 с.  (rus.)
  • Сеспель Мишши: рождение современной чувашской литературы / сост. Кăрчан Макçăм. — Воронеж, 2007. — 53 с.  (rus.)
  • Смелые и бесстрашные. С чистыми мыслями и поступками. А.В. Андреева  (rus.)

Avqust 02, 2021
mişşi, sespel, Михаи, Кузьми, Кузьми, noyabr, 1899, kazan, quberniyası, tsivil, qəzası, kazakkası, kəndi, iyun, 1922, çuvaş, şairi, çuvaş, çеçпĕл, Мишшиilk, adı, mixaildoğum, tarixi, noyabr, 1899doğum, yeri, kazan, quberniyası, tsivil, qəzası, kazakkası, kəndi. Missi Sespel rus Mihai l Kuzmi ch Kuzmi n 1 d 16 noyabr 1899 Kazan quberniyasi Tsivil qezasi Kazakkasi kendi o 15 iyun 1922 cuvas sairi Missi Sespelcuvas Cecpĕl MishshiIlk adi MixailDogum tarixi 16 noyabr 1899Dogum yeri Kazan quberniyasi Tsivil qezasi Kazakkasi kendiVefat tarixi 15 iyun 1922 22 yasinda Vefat yeri Oster d Osterskiy qezasi d Cerniqov quberniyasi d Ukrayna SSRDefn yeri Oster d Vetendasligi Rusiya ImperiyasiMilliyyeti cuvasTehsili Tetes pedoqoji kolleci d Fealiyyeti sair tercumeci yaziciMissi Sespel VikimenbedeHeyati RedakteBu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Missi Sespel 1899 cu il noyabrin 16 da Kazan quberniyasi Tsivil qezasinin cuvaslar yasayan Kazakkasi kendinde kasib bir ailede dogulmusdur Fiziki cehetden zeif ve ciliz olan Mixaili atasi 1910 cu ilin payizinda Suqurav kilsesi yanindaki mektebe qoyur O burada rus dilinde yazib oxumaqla yanasi xristian dininin ehkamlarini da oyrenir 1911 ci ilin yayinda aile uzvleri arasinda munaqise yaranir ve bu munaqise facie ile neticelenir Mixailin atasi hebs edilerek Sibire gonderilir Kasib ailenin veziyyeti bundan sonra daha da agirlasir Atasini boyuk mehebbetle seven balaca Mixail bu hadiseden berk sarsilir Lakin o tehsilini yarida buraxmir 1914 cu ilde kilse mektebini ela qiymetlerle bitirdikden sonra qonsu Sixazanax kendindeki ikisinifli dovlet mektebinde tehsilini davam etdirir Sonralar sagird yoldaslari Missi Sespel kimi meshurlasan Mixail haqqinda xatirelerinde yazirlar ki onun mekteb kitabxanasinda oxumadigi kitab yox idi Tehsil illerinde Mixail rus dili ve edebiyyati derslerine daha cox maraq gosterir Muellimleri P A Lomonosovun tesebbusu ile ikinci sinif sagirdleri Zvezdocka azerb Ulduzcigaz adli elyazma jurnali hazirlayirlar Bu jurnalin redaktoru ve en cox yazi hazirlayani Mixail olur 1917 ci ilde yazdigi Yene de mektebde adli ilk seirini de oxucular bu jurnalda gorurler Cuvaslar turk soyundan olsalar da ozlerini Volqa bulqarlarinin varisi sayirdilar Eyni zamanda onlar oz babalarinin edebi mirasina da sahib cixmirdilar Cunki Cuvasiya erazisinde bulqarlar zamanindan qalan qebir daslarinin uzerleri ereb elifbasi ile yazilmis idi Kagiza kocurulmus seir poema nesr ve folklor numuneleri ise qipcaq lehcesinde ereb elifbasi ile yazilmisdi Cuvaslar da XVIII yuzilde zorla xristianlasdirildigindan 200 ile yaxin idi ki kiril elifbasindan istifade edirdiler Ereb elifbasi ile yazilanlari da muselmanlarin onlarin qebul etmedikleri bir dinin abidesi sayirdilar Cuvas dilinde yazili metnler cox sonralar XIX yuzilin ikinci yarisinda qeleme alinan Incilden cevirmeler dua kitabcalari xristian muqeddesleri haqqinda yazilar idi 1905 ci ilde heftede bir defe cap olunan ve iki ilden sonra hokumet memurlari terefinden bagladilan Hipar azerb Xeber qezeti de yazi dilinin formalasmasina tesir gostermisdi Mixail de bu kitab ve qezetin perakende saylarini oxuya oxuya cuvas yazi dilini oyrenmisdi Amma onun seirlerinin dili hemin dovrun yazi dilinden ifadelerinin zenginliyi ile secilirdi Sebebi ise onun folklora xalq arasinda genis yayilmis negmelere boyuk maraq gostermesi olmusdu Mixail ilk tehsilini kilse yanindaki mektebde alsa da yeniyetmeliyinden ateist kimi boyumus redaktoru oldugu elyazma jurnalda din xadimlerini tenqid eden meqale yazmisdi Birinci Dunya Savasi Rusiyadaki daxili qarisiqligi daha da derinlesdirir Ac yalavac xalq idareolunmaz hala gelir Imperiya veziyyetden cixarmaq narazi toplumu sakitlesdirmek ucun Romanovlar sulalesinin 300 illik hakimiyyetine son qoyulur Car II Nikolay taxtdan el cekmeye mecbur edilir Lakin bu tedbirler de olkede dinclik firavanliq yaratmir Kerenskinin rehberlik etdiyi Muveqqeti hokumet zamaninda nedense cuvas dilindeki kitablarin oxunmasina qadaga qoyulur Bu da xalqin muxtelif tebeqelerini incikliyine sebeb olur Olkede yaranmis qarisiqliqdan meharetle yararlanan bolsevikler 1917 ci il oktyabrin 25 de yeni teqvimle noyabrin 7 de silah gucune hakimiyyeti ele alirlar Bu hakimiyyet deyisikliyi Rusiyadaki qarisiqligi daha da derinlesdirir Bir terefden Rusiya isgali altinda olan xalqlar azadliqlarina qovusmaq ucun mubarizeye atilirlarsa o biri terefden de hakimiyyeti zorla ele almis bolseviklerin yeritdiyi siyasetden narazi qalanlar silahli birlesmeler yaradirlar Bolseviklerin kendlilere torpaq verecekleri esaret altindaki xalqlari zulmden qurtaracaqlari sulh emin emanliq firavanliq ve beraberlik yaradacaqlari dunya inqilabi ederek kommunizm quracaqlari haqqinda sirin vedler coxlari kimi genc Mixail Kuzmici de bir maqnit kimi ozune celb edir Agqvardiyacilarla bolseviklerin olum dirim savasina girdiyi zamanda Simbirsk seheri yaxinligindaki Tetiyus qesebesinde acilmis muellimler seminariyasinda oxuyan Mixail Kuzmic bolseviklere boyuk maraq gosterir Telebe dostu Pavel Beksanski ile birlikde bolseviklerin qeza merkezindeki qerargahina gederek onlarla emekdasliq etmek istediklerini bildirirler 1918 ci ilin yazinda mektebde inqilabi ruhlu genclerin ilk teskilati yaranir Bu teskilata cilgin xasiyyeti belagetli sohbetleri cagiris ruhlu seirleri ile secilen Mixail Kuzmic Kuzmin rehber teyin edilir Yavas yavas o Mixail Kuzmic Kuzminden cox Missi Sespel kimi taninir Seir ve meqalelerini de Missi Sespel imzasiyla cap etdirir Missi Sespel ve Pavel Beksansi mektebde bolsevik ideyalarini yaymaq ucun gencler teskilati yaradir ilk defe divar qezeti sonra ise elyazma jurnal hazirlayirlar Bolsevikler ideyalarini yaymaq ucun 1918 ci ilde cuvas dilinde Kommunizm yalovyo Kommunizm bayragi ve 1917 ci ilde Sovetskaya Cuvasiya qezetlerini nesr etmeye baslayirlar Missi Sespel seir ve meqalelerini Tetyusinskiye izvestiya Znamya revolyutsii Kanas qezet ve jurnallarinda cap etdirmekle kifayetlenmir genclerin bolsevik esgeri birliklerinin siralarinda agqvardiyacilara ve vetene getmek isteyen cex esirlerine qarsi doyuslerde seferberliye alinmasinda feal istirak edir Qaynaqlarin verdiyi bilgiye gore 75 min cuvas genci bu seferberlikde istirak edir Fealligina gore Tetyusski Qeza Partiya Komitesi 1919 cu ilin evvelinde onu Moskvaya rehber partiya iscisi hazirlayan kursa oxumaga gonderir Moskvada Lenini gormesi genc saire olduqca guclu tesir gosterir O daha cilginliqla inqilabi ruhlu seirler yazmaga baslayir Ana dilinde Lenin haqqinda yazdigi seir cuvaslar arasinda genis yayilir ve bolsevik tebligatinin en gozel numunesine cevrilir 1919 cu ilin payizinda qeza komsomolcularinin qurultayinda istirak eden Missi Sespeli Rusiya Kommunist Gencler Ittifaqi qeza komitesi katibine muavin secirler Ictimai teskilati islerde feal istiraki ile yanasi o ardicil bedii yaradiciliqla da mesgul olur Heyat ve olum Uzaq tarlada Oten esr seirlerini qeza qezeti Krasniy luc ve komsomol qezeti Yuniy klic de cap etdirir Ana dilinde ele bir ciddi yazili edebiyyati olmayan cuvaslarin nezerinde o bir qehremana cevrilir Cunki onun seirlerinde esas movzu cuvas dilinin qorunmasi dilin inkisaf etdirilmesi olur Milli ruhlu Cuvas Cuvas Cuvas dili Uzaqdan axsam gelince ve basqa seirlerini yazan sair deyir Sen inan bunu yazan yer altinda yatacaq Yetim kimi uzerindeki torpaq onu basdiracaq Senin sohretini gormek ucun qalxa bilmeyecek Yer ustunde Cuvas dili sohretli olacaq Torpaginda seslenecek azadliq negmesi Sonra oluler rahat uyuyacaq Rahat xefif olacaq ustundeki torpaq Missi Sespel yazdiqlarina urekden inanir 1920 ci ilin iyununda Cuvasiya Muxtar Vilayeti yaradilmasi Missi Sespelin ve onun kimi genclerin boyuk sevincine sebeb olur Onlar bolseviklerin varli kasib arasindaki berabersizliyi aradan qaldiracaqlari xalqlara azadliq verecekleri hamini firavan yasadacaqlari haqqindaki suarlarin heyata kecmesi ucun butun cetinliklere sine gerirdiler Onun bu inamindan bolsevikler bacariqla yararlanir 21 yasli sairi herbi tribunala sedr teyin edirler 1920 ci il noyabrin 11 de ise Missi Sespeli Kazan Vilayet Xalq Deputatlari Sovetine secirler Ana dilinde umumtehsil mektebleri qezet ve jurnallar teatr acilmasi kitablar nesri Missi Sespel kimi romantik ruhlu genclere yeni guc enerji verir O sanki sumuk veremi xesteliyine tutuldugunu unudur saglam bir insanin gore bilmesi cetin olan islerin ohdesinden gelir Arzu ve isteklerinin tez reallasmasi ucun agilla deyil hisslerile hereket edir Bolseviklere qarsi cixan her bir insani veteninin ve milletinin xaini hesab etmekle qalmir bu yolda onlarla yurumeyenlere de dusmen kimi baxir Uzaqda tarlada seirinde yazir Niye ruhum dalgalanir Sari qizi Gorunce qamasdi gozlerim Buludlar ruhu oxsuyurlar Yox yox Olkem dirilir Kicik evli kendlerde Cuvas collerindeki tarlalarda Yeni hava qanad acib esir Yeni yol Heyat Yeni gun gelir Missi Sespel yalniz ana dilinde seir yazmaqla bu dilin soz xezinesini zenginlesdirmekle kifayetlenmir Derin elmi biliklere yiyelene bilmediyinden xarici dillerde yaradilan poeziya numunelerinden xebersizliyinden oz xalqinin folklorundan semereli sekilde behrelenir Formani da bedii ifade vasitelerini de oradan alir Rus dilinde tehsil almis cuvas aydinlarinin ekseriyyeti Missi Sespelin seirlerindeki bedii ifade vasitelerini ve formalari en zengin edebiyyat saydiqlari Rus edebiyyatinda gormedikde heyretlenirler Hec bir huququ tehsili hetta ali tehsili bele olmayan mehkeme orqanlarinin isinden xebersiz bir gencin xalq arasindaki nufuzundan istifade ederek herbi tribunala rehber teyin edirler Cuvas xalqinin savadli agilli tecrubeli ve mentiqli insanlarina eksinqilabci adi qoyaraq cilgin ve deliqanli sairin elile mehv etmeye calisirlar Missi Sespel ilk gunler bolseviklere inanib onlarin isteklerini yerine yetirse de getdikce icindeki insan sevgisi humanizm bas qaldirir Bolseviklerin sozu ile emelinin uygun gelmediyini gorur Aciq askar anlayir ki Rusiyanin mustemleke siyaseti yeni formada davam etdirilir Xalqinin vetensever ve cesur ovladlarinin mehv edilmesine dozmur Bu haqsizligi durdurun demek isteyir amma ona imkan vermirler Ozunu hebse atirlar Uc ayliq hebsden sonra dostlarinin yardimiyla qurtula bilir Inandigi bolseviklerin onu nece aldatdiqlarini xalqinin celladina cevirmek istediklerini anlayan sairin sabahki isiqli geleceye kommunizm quruculuguna inami itir aldandigini basa dusur Onda da anlayir ki xesteliyi getdikce siddetlenir Mubarizenin onunde olanda xesteliyini tamam unutmus sair mualice olunmaq ucun Krima yollanir Cennetmisal Krimi savaslar neticesinde dagilmis xarabaliga donmus gorur Vrangelin rehberlik etdiyi Rus herbcileri agqvardiyacilarin milli azadliq herekatinda feal istirak eden Midat Refatovu Xasan Urmanovu Resit Asanovu Useyin Sakayevi Abdulla Baliciyevi ve b bolsevik kimi 1920 ci ilin aprelin 21 de gullelediklerinden xeber tutur Teserrufati dagidilmis iqtisadiyyati cokdurulmus acliq burumus Krimda mualice olunmagin is tapmagin cetinliyi sairi Kiyeve getmeye mecbur edir Missi Sespel Kiyevde islemekle yanasi bedii mektebde de oxumaq isteyir Lakin buna imkan vermirler onu Sovet Ordusunda esgeri xidmete aparirlar Xeste oldugundan orduya yaramadigini gorub azad edirler O ise vetene donmur ukraynali sair F H Pokrisnyanin komeyi ile 1922 ci ilin martindan Oster qezasinda torpaq sobesinde islemeye baslayir Sair Taras Sevcenkonun Kobzar poemasini ana diline cevirir Deniz Dan sokulur Cosmus deniz ve b seirlerini yazir Missi Sespel bir terefden agir xestelik ve maddi cetinlikler sixirsa o biri terefden de yolunda canindan kecmeye hazir oldugu hokumetin toretdiklerine haqsizliqlara doze bilmir Umidi uzulmus inami qirilmis genc sairin xesteliyi getdikce siddetlenir Xesteliyin agrilarindan cox cemiyyetdeki ozbasinaliq sozle isin duz gelmemesi zorakiliga qanun donu geydirilmesi onu agridir Mezari Missi Sespel 1922 ci il iyunun 15 de Osterde cavan canina qiymaqla qurmaq istediyi cemiyyete usyan etmis olur Missi Sespelin intihar etdiyi ve defn olundugu yer indiki Ukrayna Respublikasinin Cerniqov vilayetindeki Staraqorodka kendidir Kenddeki parkda sairin qebirustu abidesi ucaldilib Fitri istedadiyla sagliginda bele yalniz Cuvas edebiyyatcilarinin deyil Rusiya Ukrayna sair ve edebiyyatsunaslarinin diqqetini ceken Missi Sespelden soz acan tedqiqatcilar onu Cuvas sovet edebiyyatinin banilerinden biri sillabo tonik seirin cuvas poeziyasinda vurgulu heca vezninde yazilmis seirin banisi adlandirirlar Eslinde cuvas dilinde yazili edebiyyatin tarixi o qeder de uzaqlara getmediyinden Missi Sespel qedim turk seirinin Cuvas sifahi xalq edebiyyatinda yasayan formasindan bacariqla yararlanaraq derin koklerle kecmisine bagli oldugunu bir daha isbatlayir Bununla da yeni formalasan Cuvas sovet poeziyasini da qedim turk seir enenesine baglamis olur Istinadlar Redakte Chuvashskij nacionalnyj muzejXarici kecidler Redakte Vikimenbede Muellif Missi Sespel ile elaqeli melumatlar var Cheboksarcy ustroili miting v chest chuvashskogo poeta rus Gosudarstvennyj arhiv sovremennoj istorii Chuvashskoj Respubliki Sespel Mishshi rus Oficialnyj sajt Kanashskogo rajona Chuvashskoj Respubliki Izvestnye zemlyaki rus Sespel Mishshi v sovetskoj tradicii vysokogo stalinizma sost i vstupitelnaya statya Kărchan Makcămĕ Voronezh NOFMO 2007 43 s rus Sespel Mishshi rozhdenie sovremennoj chuvashskoj literatury sost Kărchan Makcăm Voronezh 2007 53 s rus Smelye i besstrashnye S chistymi myslyami i postupkami A V Andreeva rus Menbe https az wikipedia org w index php title Missi Sespel amp oldid 6013676, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.