Maye kristallar- izotrop maye ilə bərk kristallik cisim arasında aralıq vəziyyətdə (mezomorf) olan maddələrə deyilir. Bir tərəfdən onlar axıcılıq xüsusiyyətinə və damcıvari halda olmaq qabilliyyətinə malikdirlər, digər tərəfdən isə onlar üçün ilk növbədə optik anizotropluq xarakterikdir. Maye kristalların strukturunun nizamlılığını təmin edən molekullararası qüvvənin zəif olması onların xassələrinin xarici faktorlardan (temperatur, təzyiq, elektrik sahəsi və s.) güclü asılılığının prinsipial əsasını təşkil edir. Bu asılılıqlar öz növbəsində müxtəlif təyinatlı indikator qurğularının layihələndirilməsində geniş imkanlar açır. Maye kristallar ilk dəfə 1888-ci ildə Avstriya botaniki F.Reynister tərəfindən kəşf edilmişdir. Lakin bu maddələr praktikada yaxın zamanlardan tətbiq olunmağa başlamışdır. Maye kristalların spesifik xüsusiyyəti mezofaz (yəni kristallik halı) halının məhdud temperatur intervalında mövcudluğudur. Maddə qızdırıldıqda faza dəyişməsini aşağıdakı sxem üzrə təsəvvür etmək olar: -bərk cisim-maye kristal-izotrop maye. Maye kristal halını molekulu uzun çubuqşəkilli formada olan üzvi birləşmələr yaradır. Maye kristalların çox hissəsini aromatik sıraya malik birləşmələr yəni molekulu benzol halqalarından ibarət birləşmələr təşkil edir. Belə maddəyə misal olaraq p-metoksibenziliden, p-n butilanilini göstərmək olar. Hazırda 3000-dən yuxarı üzvi birləşmə mezofaz halına malikdir. Bunların içərisində elələri vardır ki, onların mezofaz halının mövcud olduğu temperatur intervalına otaq temperaturu da daxildir. Maye kristalların xarakterik xüsusiyyətləri çox həssas temperatur vericilərinin iş prinsipinin əsasını təşkil edir. Maye kristal indikatorlar vasitəsilə temperaturun dərəcənin mində biri qədər dəyişməsini qeydə almaq olar. Rəngli termoindikatorlar texniki və tibbi diaqnostikada uğurla tətbiq olunur. Bunlar istilik sahəsinin rəngli diaqram formasında təsvirini almağa imkan verir. Maye kristalların tətbiqi hələlik indikator qurğuları ilə məhdudlaşır. Belə qurğulara displeylər, geniş formatlı tablolar, mikrokompüterlər, rəqəmli indikatorlar aiddir. Bu indikatorların bir sıra üstünlükləri vardır:
1)Parlaq işıqda yüksək kontrastlıq;
2)Tələb olunan gücün azlığı;
3)İşçi parametrləri və konstruksiyasına görə inteqral sxemlərə uyğunluğu;
4)Hazırlanmasının sadəliyi və ucuzluğu.
Qeyd edək ki, maye kristallarda indikasiya üçün ətraf mühitin işığından istifadə olunur. Bu göstərici işıq yollarının tozvari və pərdəşəkilli elektrolüminoforların və qaz boşaldıcılı indikatorların uyğun göstəricisindən bir neçə tərtib aşağıdır. Maye kristal əsaslı indikatorların prinsipial çatışmazlığı onların iş rejiminin aşağı sürətli olması, eləcə də elektrik və fatokimyəvi köhnəlmələrə meyilliyidir. Maye kristalların bəzi xüsusiyyətləri onlardan işıq selinin idarə olunması üçün nəzərdə tutulmuş elektrooptik gözlüklərdə istifadə olunmasına imkan verir. Dielektrik araqatları ilə bir-birindən ayrılmış iki şüşə lövhə arasında qalınlığı 5-30 mkm olan maye kristal təbəqəsi vardır. Altlıqların daxili səthinə idarə olunan elektrodlar çəkilir. Elektrooptik gözlük həm işıq zolağı, həm də əksetmə rejimində işləyə bilər. Axırıncı halda elektodlardan biri qeyri-şəffaf hazırlanır.
Növləri
Fransız fiziki İ.Fridel maya kristalları 3 qrupa ayırmağı təklif etmişdir.
Smektik
Nematik
Xolesterik.
Smektik tip maye kristallar həqiqi kristallara daha yaxın quruluşa malikdir. Onlar 2 ölçülü qaydalı quruluşa malikdir ki, buda kristalların 3 ölçülü quruluşuna oxşardır. Nematik maye kristalla rın səthi düzülüşü xətti və nöqtəli düzülüşdür. Xolesterik tip maye kristallarda quruluşda parallel istiqamətlənmiş laylar yaranır.bu laylarin istiqamətləri bir-birinə burulmuş olur.
Maye kristalların tətbiq sahələri çox genişdir :
qol saatları, kalkulyarorlar üçün indikatorlar
televizorların maye kristal ekranı
optiki mikrofonların hazırlanmasında
stereotelevizorlarda
kosmonavtlar üçün eynəklərlərdə
Maye kristallar birləşmələrin molekulları mezogen adlandırılır. Onların tətbiq sahələri getdikcə daha da genişlənir.
Mənbə
Жидкие кристаллы (под редакции С. И. Жданова) Москва , Изд. Химия, 1979,стр- 1-326.
M.S.Salahov, A.A.Əfəndiyev, A.M.Məmmədov,M.Ə. Allahverdiyev, S.Ə. Muradova Fəza səciyyəli k\terminləri və onların izahı .Maye kristallar. Bakı Universitetinin xəbərləri, Təbiət elmləri seriyası №2 ,2004.
Браун Г., Уолкен Дж. Жидкие кристаллы и биологические структуры. Перевод с анг. проф. А.А.Веденова. Москва: Мир, 1982, 198 с.
Блинов Л.М. Жидкие кристаллы: Структура и свойства. Москва: Либроком. 2013, 480 с.
Avqust 12, 2021
maye, kristallar, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, izotrop, maye, ilə, bərk, kristallik, cisim, arasında, aralıq, vəziyyətdə, mezomorf, olan, maddələrə, deyilir, tərəfdən, . Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Maye kristallar izotrop maye ile berk kristallik cisim arasinda araliq veziyyetde mezomorf olan maddelere deyilir Bir terefden onlar axiciliq xususiyyetine ve damcivari halda olmaq qabilliyyetine malikdirler diger terefden ise onlar ucun ilk novbede optik anizotropluq xarakterikdir Maye kristallarin strukturunun nizamliligini temin eden molekullararasi quvvenin zeif olmasi onlarin xasselerinin xarici faktorlardan temperatur tezyiq elektrik sahesi ve s guclu asililiginin prinsipial esasini teskil edir Bu asililiqlar oz novbesinde muxtelif teyinatli indikator qurgularinin layihelendirilmesinde genis imkanlar acir Maye kristallar ilk defe 1888 ci ilde Avstriya botaniki F Reynister terefinden kesf edilmisdir Lakin bu maddeler praktikada yaxin zamanlardan tetbiq olunmaga baslamisdir Maye kristallarin spesifik xususiyyeti mezofaz yeni kristallik hali halinin mehdud temperatur intervalinda movcudlugudur Madde qizdirildiqda faza deyismesini asagidaki sxem uzre tesevvur etmek olar berk cisim maye kristal izotrop maye Maye kristal halini molekulu uzun cubuqsekilli formada olan uzvi birlesmeler yaradir Maye kristallarin cox hissesini aromatik siraya malik birlesmeler yeni molekulu benzol halqalarindan ibaret birlesmeler teskil edir Bele maddeye misal olaraq p metoksibenziliden p n butilanilini gostermek olar Hazirda 3000 den yuxari uzvi birlesme mezofaz halina malikdir Bunlarin icerisinde eleleri vardir ki onlarin mezofaz halinin movcud oldugu temperatur intervalina otaq temperaturu da daxildir Maye kristallarin xarakterik xususiyyetleri cox hessas temperatur vericilerinin is prinsipinin esasini teskil edir Maye kristal indikatorlar vasitesile temperaturun derecenin minde biri qeder deyismesini qeyde almaq olar Rengli termoindikatorlar texniki ve tibbi diaqnostikada ugurla tetbiq olunur Bunlar istilik sahesinin rengli diaqram formasinda tesvirini almaga imkan verir Maye kristallarin tetbiqi helelik indikator qurgulari ile mehdudlasir Bele qurgulara displeyler genis formatli tablolar mikrokomputerler reqemli indikatorlar aiddir Bu indikatorlarin bir sira ustunlukleri vardir 1 Parlaq isiqda yuksek kontrastliq 2 Teleb olunan gucun azligi 3 Isci parametrleri ve konstruksiyasina gore inteqral sxemlere uygunlugu 4 Hazirlanmasinin sadeliyi ve ucuzlugu Qeyd edek ki maye kristallarda indikasiya ucun etraf muhitin isigindan istifade olunur Bu gosterici isiq yollarinin tozvari ve perdesekilli elektroluminoforlarin ve qaz bosaldicili indikatorlarin uygun gostericisinden bir nece tertib asagidir Maye kristal esasli indikatorlarin prinsipial catismazligi onlarin is rejiminin asagi suretli olmasi elece de elektrik ve fatokimyevi kohnelmelere meyilliyidir Maye kristallarin bezi xususiyyetleri onlardan isiq selinin idare olunmasi ucun nezerde tutulmus elektrooptik gozluklerde istifade olunmasina imkan verir Dielektrik araqatlari ile bir birinden ayrilmis iki suse lovhe arasinda qalinligi 5 30 mkm olan maye kristal tebeqesi vardir Altliqlarin daxili sethine idare olunan elektrodlar cekilir Elektrooptik gozluk hem isiq zolagi hem de eksetme rejiminde isleye biler Axirinci halda elektodlardan biri qeyri seffaf hazirlanir Novleri RedakteFransiz fiziki I Fridel maya kristallari 3 qrupa ayirmagi teklif etmisdir Smektik Nematik Xolesterik Smektik tip maye kristallar heqiqi kristallara daha yaxin qurulusa malikdir Onlar 2 olculu qaydali qurulusa malikdir ki buda kristallarin 3 olculu qurulusuna oxsardir Nematik maye kristalla rin sethi duzulusu xetti ve noqteli duzulusdur Xolesterik tip maye kristallarda qurulusda parallel istiqametlenmis laylar yaranir bu laylarin istiqametleri bir birine burulmus olur Maye kristallarin tetbiq saheleri cox genisdir qol saatlari kalkulyarorlar ucun indikatorlar televizorlarin maye kristal ekrani optiki mikrofonlarin hazirlanmasinda stereotelevizorlarda kosmonavtlar ucun eyneklerlerdeMaye kristallar birlesmelerin molekullari mezogen adlandirilir Onlarin tetbiq saheleri getdikce daha da genislenir Menbe RedakteZhidkie kristally pod redakcii S I Zhdanova Moskva Izd Himiya 1979 str 1 326 V A Belyakov Zhidkie kristally Izd Znaniya Moskva str 1 160 M S Salahov A A Efendiyev A M Memmedov M E Allahverdiyev S E Muradova Feza seciyyeli k terminleri ve onlarin izahi Maye kristallar Baki Universitetinin xeberleri Tebiet elmleri seriyasi 2 2004 Braun G Uolken Dzh Zhidkie kristally i biologicheskie struktury Perevod s ang prof A A Vedenova Moskva Mir 1982 198 s Blinov L M Zhidkie kristally Struktura i svojstva Moskva Librokom 2013 480 s Menbe https az wikipedia org w index php title Maye kristallar amp oldid 5996311, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
