Masonluq (ing.Freemasonry) – fəlsəfi-etik hərəkat olub XVIII əsrdə gizli beynəlxalq təşkilat şəklində meydana gəlmişdir. Mason sözü ingilis dilində olan freemason sözündən yaranmışdır və tərcüməsi azad bənna deməkdir. Çünki təşkilatı ilk dəfə bənnalar yaradıb. Bu bənnalar məhz Süleyman peyğəmbər üçün məbəd tikiləndə bir araya gəliblər. Hətta təşkilatın simvolunda da tikinti pərgarı və üçkünc xətkeş işarəsi var. Onların ideologoyasına görə Allah da dünyanın memarıdır. Masonluq müxtəlif formalarda mövcud olub üzvlərinin vahid mənəvi və metafiziki idealları bölüşməsi ilə səciyyələnir. Bunlardan ən birincisi Ali Varlığa inamdır. Masonlar həmin varlığın adlandırılmasından Kainatın ulu memarı ifadəsindən istifadə edirlər.
Mason simvolu
1925-ci ildə tam mason geyimində osmanlı zadəganı Əhməd Nami
Masonluq ezotirik quruluş olub sadəcə üzvləri üçün açıq fəaliyyət göstərən bir qurumdur. Bu gün dünyada masonların və mason lojalarının konkret sayı barədə rəqəm söyləmək mümkün deyil. Belə ki, bir çox lojalar üzvləri barədə olan məlumatları məxfi saxlamağı üstün tutur. Bunlara baxmayaraq aparılan təxmini hesablamalar dünyada 7 milyona yaxın masonun olduğunu və bu şəxslərin 12 minə yaxın mason lojasında fəaliyyət göstərdiklərini müəyyənləşdirmişdir. Masonluğun əsas fikir mərkəzlərindən olan Şotlandiya, İrlandiya və Böyük Britaniyada 400.000 nəfərə yaxın mason mövcuddur. Dünya üzrə masonluq sisteminin ən güclü olduğu yer kimi qəbul edilən Amerika Birləşmiş Ştatları-nda isə 2 milyon nəfər masonun varlığı məlumdur.
Masonlar mason lojaları olaraq adlandırılan təşkilatlarda fəaliyyət göstərirlər. Hər bir mason lojası mərkəzi Baş lojaya tabedir. Hər bir ölkədə bir baş loja mövcuddur. Burada istisna kimi Amerika Birləşmiş Ştatlarının hər bir ştatında ayrıca baş lojaların olduğunu qeyd etmək lazımdır. Bir ölkədə fəaliyyət göstərən mason lojaları bir-biri ilə əlaqələr quraraq münasibətlərini genişləndirir, onların ümumi fəaliyyətləri isə baş loja tərəfindən koordinasiya edilir. Masonluq mərasimlərin və toplantıların gizli həyata keçirilməsi səbəbindən insanlar tərəfindən əsirlər boyu müzakirə edilmiş və daim maraq obyekti olaraq qalmışdır.
Namizədlik tələbləri
Masonluğa qoşulmaq üçün ümumi bir qanun yoxdur. Belə bir qanunu olmamasına baxmayaraq masonlar mason olmaq istəyən şəxsdə bəzi mühüm göstəricələrin olmasını vacib hesab edirlər. İlk öncə həmin şəxsə daha öncə mason olmuş ən azı 2 şəxs zamin durmalı və onun namizədliyini irəli sürməlidir. Bundan sonra mason olmaq istəyən şəxs yaşadığı ərazidə yerləşən yerli lojaya müraciət etməklə onun barəsində qəbul prosesinin başladılmasına nail ola bilər. Əvvəllər məhkum olunmuş, cəmiyyətdə mənfi insan kimi xarakterizə edilən və ateist olan şəxslərin masonluğa qəbul edilməsinə yol verilmir. Qadınların masonluğa qəbulu isə ölkələrdən aslı olaraq dəyişməkdədir. Namizədliklə bağlı konkret şərtlər olmasada, bir masonda axtarılan əsas keyfiyyətlər aşağıdakı formada sıralanır:
Namizədin yetkinlik yaşında olması (21 yaşının tamam olması)
Azad insan olması (bu şərt daha tələb olunmur.)
Namizədin sərbəst düşüncə sahibi olması.
Masonluq fəlsəfəsini dərk edə biləcək səviyyədə savada və dünya görüşünə sahib olması.
Lojada sərbəst fəaliyyət göstərməsi üçün hər hansısa fiziki vəya əqli qüsurunun olmaması.
Mənsub olacağı lojanın tədbirlərində zamanında iştirak edə bilməsi.
Ən azı 2 mason tərəfindən masonluğa qəbul edilməsi üçün namizəd olaraq göstərilməsi.
Mənsub olacağı lojanın xərclərinin ödənilməsi üçün üzərinə düşəcək məbləği zamanında ödəyə bilməsi. Normal maddi imkana sahib olması.
Bir şəxsin göstərilən tələbələrə uyğun gəlməsinin ardından müraciət prosesi başlayır. Müraciət edən şəxsin ailə keçmişi və şəxsi keçmişi yoxlanılır. Burada müraciətçinin hansı peşə sahibi olması və özünü cəmiyyətdə necə xarakterizə edə bilməsi kimi cəhətlər böyük rol oynayır. Bəzən 6 aya yaxın davam edən qəbul prosesinin sonunda yüksək dərəcəli masonlar şəxsin masonluq sisteminə qəbul edilib-edilməməsinə səs verirlər. İmtina halında şəxsin növbəti dəfə də müraciət etmək şansı olsda ilk dəfə edilən imtinaların ardından ikinci dəfə masonluğa qəbul ehtimalı azalır.
Masonların konstitusiyası olaraq adlandırılan Anderson nizamnaməsinin üz qabığı. (1923)
Anderson nizamnaməsi 1723-cü ildə İngiltərə Böyük Mason Lojasının üzvü Ceyms Anderson tərəfindən hazırlanmışdır. Nizamnamə özündə bir masonun iş və ya məişət şəraitndə necə davranmalı olduğu barədə məlumatlar verir. Bununla yanaşı dövlət və onun hakimiyyəti, din kimi məsələlərdə masonların izləməli olduqları yol göstərilir. Qəbul edildikdən sonra bütün dünyada yerləşən baş lojalar tərəfindən hamılıqla qəbul edilən Anderson nizamnaməsinə sonradan bəzi kiçik əlavə və dəyişikliklər edilmişdir. Bir masonun əməl etməli olduğu əsas qanunlar toplusu hesab olunan Anderson nizamnaməsində, mason olan bir şəxsin qeyri-mason olan bir şəxsə qarşı edə biləcək mümkün davranışları barədə deyilir:
Danışığınıza və hərəkətlərinizə fikir verməlisiniz ki, iti zəkaya malik olan bir qeyri-mason belə sizin mason olduğunuzu anlamasın. Bəzən, möhtərəm qardaşlığın şərəfi naminə danışdığınız mövzunu dəyişdirə və yaxud həmin şəxs hiss etmədən vəziyyətin axarını başqa məcraya yönləndirməli ola bilərsiniz.
Nizamnamənin bir digəri bölümündə isə bir masonun məişət və yaxın ətrafında edə biləcək mümkün davranışları barədə belə deyilir:
Əxlaqlı və ağıllı bir kimsə olaraq hərəkət etməlisiniz. Xüsusi ilə ailənizin, dostlarınızın və qonşularınızın Loja ilə bağlı məlumatları öyrənməsinə icazə verməyin. Bu məsələni diqqətdə saxlayarkən mason qardaşlığının şərəfini daim göz önünə gətirməniz lazımdır. Bununla yanaşı lojanın gələcək işlərində gümrah və sağlam fəaliyyət göstərmək üçün vaxtından çox işləməli və öz sağlamlığınıza daim önəm verməlisiniz. Çox yeməkdən və sərxoşluqdan uzaq durmanız lazımdır.
İdeologiya və simvolikası
Kuinsi Mason məbədi
Bəzi lojalarda icmaya ateist düşüncəli insanların qəbulu daha məqbul sayılsa da, ümumilikdə, masonluq da dünyanın dini təhlilinə əsaslanır və üzvlüyü dini mənsubiyyətə görə məhdudlaşdırmır. Masonluq fəlsəfəsi özündə xristianlıq və digər dinlərin zahiri elementlərini ehtiva edir. Masonluğun rəmzləri və terminologiyası öz mənşəyini hərəkatın ilk qardaşlarından olan bənnaların əmək alətlərindən alır. Mala, pərgar, şaqul masonlar tərəfindən sözün ən geniş mənasında təhlil edilir və bunlara mistik məna verilir. Masonluğun ümumqəbulolunmuş rəmzi daxilində açıq göz olan üçbucaqdır. Masonluğun digər rəmzlərindən biri də masonların müqəddəs hesab etdiyi akasiya ağacıdır.
Masonluğun əsas dini mənası Allah və insan ruhunun xüsusi enerji halları olmasını iddia etməsindədir. Masonlar bu təlimə əsaslanaraq günah və xəcalət anlayışlarını rədd edir, əvəzində karmaların pozulmasını bəşəriyyət və mason ordeni üçün pis və ya zərərli hesab edirlər. Belə ki, masonların fikrincə ruh şəxssiz substansiya olub başqa bir insan bədəninə ötürülə bilər.
Mason simvolu
Pərgar və Xətkeş
Mason simvollarının ən böyüyü olan bu simvoldakı əsas elementlər Pərgar və xətkeş bu təşkilatın ən mühüm simvoludur. Pərgar və üzərinə əyri qoyulmuş xətkeş (üzərinə Fratenidad Universal yazılıb) təşkilatın ən məşhur 1-ci simvoludur. Pərgar bu simvolda sonsuz çevrədəki sonu olmayan insanları, Xətkeş isə bu təşkilata yaraşan ağıllı, qəddar, bilikli və hiyləgər insanları ölçüb — biçib tapdıqlarını bildirir. Həmçinin pərgar və xətkeş bənnaların alətləri olduğuna görə yeni masonlar ilk masonlar olan 4 bənnanın ruhunu əbədi saxlamaq üçün bu simvolikanı öz təşkilatlarının məşhur simvoluna çevirmişlər.
Ölkələrdə masonluq
Azərbaycanda masonluq
Əslində masonluğun Azərbaycandakı aktiv fəaliyyət tarixçəsi keçən əsrin əvvələrinə təsadüf edir. Rusiyada masonluğun mövcudluğunu, Rokfeller, Rotşild kimi ailələrin keçən əsrin əvvəllərində Azərbaycandakı fəaliyyətini nəzərə alsaq bu o qədər də təəccüblü görünmür.
Hazırda ABŞ-da Böyük magistr dərəcəsinədək yüksəlmiş həmvətənimiz də var. 1938-ci ildə Təbrizdə anadan olan Bağır Heyət gənc yaşlarında İrandan ABŞ-a mühacirət etmişdir. ABŞ-da ticarət fəaliyyətinə daşınmaz əmlakın alqı-satqısı ilə başlayan Bağır Heyət ABŞ vətəndaşlığı aldıqdan sonra adını dəyişərək Robert qoymuşdur. Masonluq fəaliyyətinin ən aktiv dövrünü Rumıniyada keçirmiş, Çauşesku rejiminin yıxılmasında, Rumıniyadakı xalq qiyamının təşkilində, ABŞ-dakı "Nur lojası" və "Azəri lojası"nın qurulmasında fəal iştirak etmişdir.
19 dekabr 2006-cı ildən etibarən o, Vaşinqtondakı lojaların mərkəzi olan "Kolumbiya Dairəsi Böyük Lojası"ına (Grand Lodge of the District of Columbia) başçılıq edən Böyük magistrdir. Azərbaycanda masonların yığıldığı bir çox yer olduğu düşünülür ki, bu yerlərdən biri də Bakıdakı kilsələrin biridir. Mason olmaq fikrində olanlar baş vuracaqları yerlər: Kilsələrin önü, simvolik mənalar daşıyan küçələrin önü və s. yerler olacağı düşünülür. Azərbaycandakı masonluğun başçısı sarı qaşlı üzükle tanınır. Bu üzük şirin gözünü xatırladır.
Qalereya
İstinadlar
Hodapp, Christopher. Freemasons for Dummies. Indianapolis: Wiley, 2005. p.52.
UGLE
. 2013-10-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-12.
masonluq, freemasonry, fəlsəfi, etik, hərəkat, olub, xviii, əsrdə, gizli, beynəlxalq, təşkilat, şəklində, meydana, gəlmişdir, mason, sözü, ingilis, dilində, olan, freemason, sözündən, yaranmışdır, tərcüməsi, azad, bənna, deməkdir, çünki, təşkilatı, dəfə, bənna. Masonluq ing Freemasonry felsefi etik herekat olub XVIII esrde gizli beynelxalq teskilat seklinde meydana gelmisdir Mason sozu ingilis dilinde olan freemason sozunden yaranmisdir ve tercumesi azad benna demekdir Cunki teskilati ilk defe bennalar yaradib Bu bennalar mehz Suleyman peygember ucun mebed tikilende bir araya gelibler Hetta teskilatin simvolunda da tikinti pergari ve uckunc xetkes isaresi var Onlarin ideologoyasina gore Allah da dunyanin memaridir Masonluq muxtelif formalarda movcud olub uzvlerinin vahid menevi ve metafiziki ideallari bolusmesi ile seciyyelenir Bunlardan en birincisi Ali Varliga inamdir Masonlar hemin varligin adlandirilmasindan Kainatin ulu memari ifadesinden istifade edirler Mason simvolu 1925 ci ilde tam mason geyiminde osmanli zadegani Ehmed Nami Masonluq ezotirik qurulus olub sadece uzvleri ucun aciq fealiyyet gosteren bir qurumdur Bu gun dunyada masonlarin ve mason lojalarinin konkret sayi barede reqem soylemek mumkun deyil Bele ki bir cox lojalar uzvleri barede olan melumatlari mexfi saxlamagi ustun tutur Bunlara baxmayaraq aparilan texmini hesablamalar dunyada 7 milyona yaxin masonun oldugunu ve bu sexslerin 12 mine yaxin mason lojasinda fealiyyet gosterdiklerini mueyyenlesdirmisdir Masonlugun esas fikir merkezlerinden olan Sotlandiya Irlandiya ve Boyuk Britaniyada 400 000 nefere yaxin mason movcuddur Dunya uzre masonluq sisteminin en guclu oldugu yer kimi qebul edilen Amerika Birlesmis Statlari nda ise 2 milyon nefer masonun varligi melumdur 1 2 Masonlar mason lojalari olaraq adlandirilan teskilatlarda fealiyyet gosterirler Her bir mason lojasi merkezi Bas lojaya tabedir Her bir olkede bir bas loja movcuddur Burada istisna kimi Amerika Birlesmis Statlarinin her bir statinda ayrica bas lojalarin oldugunu qeyd etmek lazimdir Bir olkede fealiyyet gosteren mason lojalari bir biri ile elaqeler quraraq munasibetlerini genislendirir onlarin umumi fealiyyetleri ise bas loja terefinden koordinasiya edilir Masonluq merasimlerin ve toplantilarin gizli heyata kecirilmesi sebebinden insanlar terefinden esirler boyu muzakire edilmis ve daim maraq obyekti olaraq qalmisdir Mundericat 1 Namizedlik telebleri 2 Anderson nizamnamesi 3 Ideologiya ve simvolikasi 4 Olkelerde masonluq 4 1 Azerbaycanda masonluq 5 Qalereya 6 Istinadlar 7 Xarici kecidler 8 Hemcinin baxNamizedlik telebleri RedakteMasonluga qosulmaq ucun umumi bir qanun yoxdur Bele bir qanunu olmamasina baxmayaraq masonlar mason olmaq isteyen sexsde bezi muhum gostericelerin olmasini vacib hesab edirler Ilk once hemin sexse daha once mason olmus en azi 2 sexs zamin durmali ve onun namizedliyini ireli surmelidir Bundan sonra mason olmaq isteyen sexs yasadigi erazide yerlesen yerli lojaya muraciet etmekle onun baresinde qebul prosesinin basladilmasina nail ola biler Evveller mehkum olunmus cemiyyetde menfi insan kimi xarakterize edilen ve ateist olan sexslerin masonluga qebul edilmesine yol verilmir Qadinlarin masonluga qebulu ise olkelerden asli olaraq deyismekdedir Namizedlikle bagli konkret sertler olmasada bir masonda axtarilan esas keyfiyyetler asagidaki formada siralanir Namizedin yetkinlik yasinda olmasi 21 yasinin tamam olmasi Azad insan olmasi bu sert daha teleb olunmur Namizedin serbest dusunce sahibi olmasi Masonluq felsefesini derk ede bilecek seviyyede savada ve dunya gorusune sahib olmasi Lojada serbest fealiyyet gostermesi ucun her hansisa fiziki veya eqli qusurunun olmamasi Mensub olacagi lojanin tedbirlerinde zamaninda istirak ede bilmesi En azi 2 mason terefinden masonluga qebul edilmesi ucun namized olaraq gosterilmesi Mensub olacagi lojanin xerclerinin odenilmesi ucun uzerine dusecek meblegi zamaninda odeye bilmesi Normal maddi imkana sahib olmasi Bir sexsin gosterilen telebelere uygun gelmesinin ardindan muraciet prosesi baslayir Muraciet eden sexsin aile kecmisi ve sexsi kecmisi yoxlanilir Burada muracietcinin hansi pese sahibi olmasi ve ozunu cemiyyetde nece xarakterize ede bilmesi kimi cehetler boyuk rol oynayir Bezen 6 aya yaxin davam eden qebul prosesinin sonunda yuksek dereceli masonlar sexsin masonluq sistemine qebul edilib edilmemesine ses verirler Imtina halinda sexsin novbeti defe de muraciet etmek sansi olsda ilk defe edilen imtinalarin ardindan ikinci defe masonluga qebul ehtimali azalir Anderson nizamnamesi Redakte Esas meqale Anderson nizamnamesi Masonlarin konstitusiyasi olaraq adlandirilan Anderson nizamnamesinin uz qabigi 1923 Anderson nizamnamesi 1723 cu ilde Ingiltere Boyuk Mason Lojasinin uzvu Ceyms Anderson terefinden hazirlanmisdir Nizamname ozunde bir masonun is ve ya meiset seraitnde nece davranmali oldugu barede melumatlar verir Bununla yanasi dovlet ve onun hakimiyyeti din kimi meselelerde masonlarin izlemeli olduqlari yol gosterilir Qebul edildikden sonra butun dunyada yerlesen bas lojalar terefinden hamiliqla qebul edilen Anderson nizamnamesine sonradan bezi kicik elave ve deyisiklikler edilmisdir Bir masonun emel etmeli oldugu esas qanunlar toplusu hesab olunan Anderson nizamnamesinde mason olan bir sexsin qeyri mason olan bir sexse qarsi ede bilecek mumkun davranislari barede deyilir Danisiginiza ve hereketlerinize fikir vermelisiniz ki iti zekaya malik olan bir qeyri mason bele sizin mason oldugunuzu anlamasin Bezen mohterem qardasligin serefi namine danisdiginiz movzunu deyisdire ve yaxud hemin sexs hiss etmeden veziyyetin axarini basqa mecraya yonlendirmeli ola bilersiniz Nizamnamenin bir digeri bolumunde ise bir masonun meiset ve yaxin etrafinda ede bilecek mumkun davranislari barede bele deyilir Exlaqli ve agilli bir kimse olaraq hereket etmelisiniz Xususi ile ailenizin dostlarinizin ve qonsularinizin Loja ile bagli melumatlari oyrenmesine icaze vermeyin Bu meseleni diqqetde saxlayarken mason qardasliginin serefini daim goz onune getirmeniz lazimdir Bununla yanasi lojanin gelecek islerinde gumrah ve saglam fealiyyet gostermek ucun vaxtindan cox islemeli ve oz saglamliginiza daim onem vermelisiniz Cox yemekden ve serxosluqdan uzaq durmaniz lazimdir Ideologiya ve simvolikasi Redakte Kuinsi Mason mebedi Bezi lojalarda icmaya ateist dusunceli insanlarin qebulu daha meqbul sayilsa da umumilikde masonluq da dunyanin dini tehliline esaslanir ve uzvluyu dini mensubiyyete gore mehdudlasdirmir Masonluq felsefesi ozunde xristianliq ve diger dinlerin zahiri elementlerini ehtiva edir Masonlugun remzleri ve terminologiyasi oz menseyini herekatin ilk qardaslarindan olan bennalarin emek aletlerinden alir Mala pergar saqul masonlar terefinden sozun en genis menasinda tehlil edilir ve bunlara mistik mena verilir Masonlugun umumqebulolunmus remzi daxilinde aciq goz olan ucbucaqdir Masonlugun diger remzlerinden biri de masonlarin muqeddes hesab etdiyi akasiya agacidir Masonlugun esas dini menasi Allah ve insan ruhunun xususi enerji hallari olmasini iddia etmesindedir Masonlar bu telime esaslanaraq gunah ve xecalet anlayislarini redd edir evezinde karmalarin pozulmasini beseriyyet ve mason ordeni ucun pis ve ya zererli hesab edirler Bele ki masonlarin fikrince ruh sexssiz substansiya olub basqa bir insan bedenine oturule biler Mason simvolu Pergar ve XetkesMason simvollarinin en boyuyu olan bu simvoldaki esas elementler Pergar ve xetkes bu teskilatin en muhum simvoludur Pergar ve uzerine eyri qoyulmus xetkes uzerine Fratenidad Universal yazilib teskilatin en meshur 1 ci simvoludur Pergar bu simvolda sonsuz cevredeki sonu olmayan insanlari Xetkes ise bu teskilata yarasan agilli qeddar bilikli ve hiyleger insanlari olcub bicib tapdiqlarini bildirir Hemcinin pergar ve xetkes bennalarin aletleri olduguna gore yeni masonlar ilk masonlar olan 4 bennanin ruhunu ebedi saxlamaq ucun bu simvolikani oz teskilatlarinin meshur simvoluna cevirmisler Olkelerde masonluq RedakteAzerbaycanda masonluq Redakte Eslinde masonlugun Azerbaycandaki aktiv fealiyyet tarixcesi kecen esrin evvelerine tesaduf edir Rusiyada masonlugun movcudlugunu Rokfeller Rotsild kimi ailelerin kecen esrin evvellerinde Azerbaycandaki fealiyyetini nezere alsaq bu o qeder de teeccublu gorunmur Hazirda ABS da Boyuk magistr derecesinedek yukselmis hemvetenimiz de var 1938 ci ilde Tebrizde anadan olan Bagir Heyet genc yaslarinda Irandan ABS a muhaciret etmisdir ABS da ticaret fealiyyetine dasinmaz emlakin alqi satqisi ile baslayan Bagir Heyet ABS vetendasligi aldiqdan sonra adini deyiserek Robert qoymusdur Masonluq fealiyyetinin en aktiv dovrunu Ruminiyada kecirmis Causesku rejiminin yixilmasinda Ruminiyadaki xalq qiyaminin teskilinde ABS daki Nur lojasi ve Azeri lojasi nin qurulmasinda feal istirak etmisdir 19 dekabr 2006 ci ilden etibaren o Vasinqtondaki lojalarin merkezi olan Kolumbiya Dairesi Boyuk Lojasi ina Grand Lodge of the District of Columbia basciliq eden Boyuk magistrdir 3 Azerbaycanda masonlarin yigildigi bir cox yer oldugu dusunulur ki bu yerlerden biri de Bakidaki kilselerin biridir Mason olmaq fikrinde olanlar bas vuracaqlari yerler Kilselerin onu simvolik menalar dasiyan kucelerin onu ve s yerler olacagi dusunulur Azerbaycandaki masonlugun bascisi sari qasli uzukle taninir Bu uzuk sirin gozunu xatirladir Qalereya Redakte Istinadlar Redakte Hodapp Christopher Freemasons for Dummies Indianapolis Wiley 2005 p 52 UGLE https web archive org web 20040206160546 http www ugle org uk masonry YQA about freemasonry htm Dunyanin en meshur 33 derece mason liderlerinden biri azerbaycanlidir 2013 10 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 04 12 Xarici kecidler RedakteNational Grand Lodge of Azerbaijan Almaniya Boyuk Lojasinin resmi veb sayti Rusiya Boyuk Lojasinin resmi veb sayti Boyuk Britaniya Boyuk Lojasinin resmi veb saytiHemcinin bax RedakteMasonlarin siyahisi Yeni Dunya Nizami Vikianbarda Masonluq ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Masonluq amp oldid 6046039, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
