fbpx
Wikipedia

Mariya Montessori

Avqust 11, 2021

Mariya Montessori (it. Maria Montessori; 31 avqust 1870(1870-08-31)[…], Chiaravalle, Marche[d], Marke – 6 may 1952(1952-05-06)[…], Noordwijk[d], Cənubi Hollandiya) — italyan həkim və pedaqoqu.

Mariya Montessori
it. Maria Montessori
Doğum tarixi 31 avqust 1870(1870-08-31)[…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 6 may 1952(1952-05-06)[…] (81 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Təhsili
Fəaliyyəti psixoloq, filosof, ixtiraçı, həkim, pedaqoq, psixiatr, mühazirəçi[d], riyaziyyatçı, müəllimə
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Mariya Montessori 1870-ci ilin 31 avqustunda Cənubi İtalyanın kiçik əyalət şəhəri olan Kiarvildə (Chiaravelle) dünyaya gəlmişdir. Mariyanın atası Alessandro Montessori yüksək vəzifəli dövlət məmuru idi, anası Reynilde isə evdar xanım olsa da, yaxşı təhsil almışdı. O, ziyalı italyan keşiş və geoloq Antonio Stoppaninin qardaşı qızı idi. Alessandro Montessorinin işləri ilə əlaqədar ailə 1873-cü ildə Florensiyaya, 1875-ci ildə isə oradan Romaya köçür və 1876-cı ildə kiçik Mariya burada ibtidai məktəbə gedir. Valideynləri Mariyanın tərbiyəsinə ciddi yanaşırdılar və yaxşı təhsil alması üçün çalışırdılar. Bizim üçün adi görünsə də, bu o zamanın katolik İtaliyası üçün yayılmış bir hal deyildi. Mariya özü də çalışqan şagird idi, xüsusilə riyaziyyat və dəqiq elmlərə onda maraq var idi. 12 yaşı olduqda Mariya gimnaziyaya daxil olmaq istəyini bildirir. O zaman gimnaziyanın qapıları yalnız oğlan tələbələr üçün açıq idi. Lakin Mariya əzmindən dönmür və 13 yaşında oğlanlar üçün olan texniki məktəbə qəbul olur (Regio Scuola Tecnico Michelangelo Buonarroti). 1886-cı ildə yaxşı nəticələrlə oranı bitirir və elə həmin il təhsilini texniki institutda (Regio Istituto Tecnico Leonardo da Vinci) davam etdirir. İlk olaraq Mariya mühəndis ixtisasına maraq göstərsə də, sonralar uşaq həkimi olmaq qərarına gəlir. Həmin dövrdə İtaliyada həkimlik yalnız kişilərə məxsus peşə idi. Bununla belə, Mariya maneələri dəf edərək Roma Universitetinin riyaziyyat və təbiət elmləri fakültəsinə qəbul olur və iki illik təhsildən sonra tibb üzrə ibtidai təhsil diplomu alır. İtalyanın ilk qadın həkimi olanda onun 26 yaşı var idi.

Mariya həmçinin, qadın haqlarının müdafiəsində fəal iştirak edir, qadın və uşaqlara həsr olunmuş sosial layihələrə dövlət dəstəyi axtarırdı. Bu cür aktiv fəaliyyətinə görə onu Berlində keçiriləcək Qadınların Beynəlxaq Konqresi üçün nümayəndə seçirlər. Konqresdə o özünün həyati, parlaq və tənqidi çıxışı ilə fərqlənir. Mariya Montessori yaddaşlarda qala bilir. Bu, ilk şöhrət idi.

1896-cı ildə Montessori universitet xəstəxanasında (San Giovanni Hospital) həkim asistenti kimi işləməyə başlayır. Məhz orada Mariya ilk dəfə olaraq əqli geriliyi olan uşaqlarla qarşılaşır. Uşaqlar boş otaqlarda saxlanılırdılar, onların oyuncaq və kitabları yox idi və uşaqlarla demək olar ki, ünsiyyət qurulmurdu. Bir dəfə Mariya qəribə bir hadisənin şahidi olur: nahardan sonra uşaqlar çörək qabığı tapırlar və onu əzirlər. Çörək qabığı onların yeganə oyuncağı idi. Bundan təsirlənən Mariya onlara sadə əşyalar – qutular, parçalar gətirməyə başlayır, tez bir zamanda uşaqların davranışında müsbətə doğru dəyişiklik müşahidə olunur. Beləliklə, Mariya Montessorinin metodikasının əsas ideyası yaranır: İstər normal, istərsə də əqli geriliyi olan uşaqların ətraf aləmi anlaması üçün onlara inkişaf etdirici mühit lazımdır. Mariya Montessori pedaqogika, psixologiya və antropologiyanı tədqiq etməyə başlayır, fransız psixoloqları Qaspar İtard və Eduard Segenin əsərlərini oxuyur, Jan Piaje, Anna Freyd ilə müzakirələr edir, müşahidələr və təcrübələr aparır, nəticələrin üzərində düşünür. Tədqiqatları və mütaliyələri əsasında o belə qərara gəlir ki, əqli geriliyi olan uşaqlar tibbdən daha çox, pedaqogikanın problemidir, bu səbəbən də onlarla xəstəxanada deyil, məktəbdə məşğul olmaq lazımdır.

1900-cü ildə o, Romada tibbi-pedoqoji institutun və onun nəzdində fəaliyyət göstərən əqli geriliyi olan uşaqlar üçün təşkil edilmiş Roma Ortofrenik Məktəbinin müdirəsi olur. Məktəbdə uşaqlar üçün xüsusi inkişaf etdirici mühit formalaşdırır. Üç aydan sonra bu məktəbə baş çəkən İtalyan Təhsil Nazirliyinin nümayəndələri öz heyrətlərini gizlədə bilmirlər: əqli geriliyi olan uşaqlar inkişaf baxımından öz həmyaşıdlarını geridə qoymuşdular. Beləliklə, Mariya Montessorinin metodikası öz sözünü deyir və 1907-ci ilin 6 yanvarında ilk Montessori məktəbi açılır, bu, Roma ətrafında San-Lorensoda fəaliyyətə başlayan Uşaq evi (Casa dei Bambini) olur. 1908-ci ilin payızında belə məktəblərin sayı 5-ə çatır, onlardan 4-ü Romada, 1-i Milanda fəaliyyət göstərirdi.

1909-cu ildən etibarən Mariya Montessorinin metodları geniş tətbiq edilməyə başlayır. Həmin il o, Amerika Birləşmiş Ştatlarına səfər edir, orada yaşayan italyan əsilli baron Leapold Frankettinin qonağı olur. Baron Mariya Montessorini öz pedoqoji metodu haqqında kitab yazmağa təşviq edir və Leapold Frankettinin İtaliyadakı villasında Montessori “Elmi pedaqogikanın əsasları” əsərini yazmağa başlayır. Baron həmçinin, onun üçün 100 müəllimdən ibarət kurs təşkil edir və beləliklə, Montessori öz metodikasını digər pedaqoqlara öyrətməyə başlayır. 1913-cü ildə o, ABŞ-a ikinci dəfə səfər edir, bu dəfə Montessori Jon Dyui [5], Tomas Edison [6] və Helen Keller [7] ilə görüşür. 1917-ci ildə Montessori İspaniyaya köçür, oğlu və onun ailəsi ilə burada yaşamağa başlayır. 1922-ci ildə o, İtalyan Təhsil Nazirliyinin dəvəti ilə İtalyanın bütün uşaq bağçalarına inspektor təyin edilir. 1929-cu ildə Montessori oğlu ilə birlikdə Beynəlxalq Montessori Assosiasiyasını təşkil edir, Montessori özü assosiasiyanın prezidenti, oğlu Mario isə onun katibi olur. Həmin ilin vacib hadisələrindən biri də Danimarkada təşkil edilən Montessori-pedaqoqların I beynəlxalq konqresi olur. Beləliklə, Montessori hərəkatı bütün dünyaya yayılır. Montessori İtalyanın ən məşhur memar və mühəndisləri ilə birlikdə xüsusi kollecin layihəsini hazırlayır və elə həmin ildə (1929) bazasında məktəb də olan bu kollec fəaliyyətə başlayır. Kollecin açılışında etdiyi çıxışda Mariya Montessori onu siyasətin maraqlandırmadığını və əsas məqsədinin uşaqların inkişafı üçün sərbəst mühitin formalaşması olduğunu qeyd edir. Bununla belə, kollec müəllimləri nə qədər çalışsalar da, siyasətdən uzaqlaşa bilmirlər. Tezliklə Montessori məktəbləri İspaniyada qadağan olunur, faşist Almaniyasında onun kitabları yandırılır, hətta vətəni İtaliyada Mussolininin [8] hakimiyyəti dövründə onun fəaliyyəti qadağan edilir. Doğrudur, əvvəllər Mussolini Montessorini və onun fəaliyyətini dəstəkləyirdi, lakin bu daha çox siyasi bir addım idi, İtaliya Montessorinin ABŞ və Britaniyadakı nüfuzunu başa düşürdü. Həm də Mussolininin özü də bir vaxtlar pedaqogika ilə məşğul olmuşdu. 1933-34-cü illərdə Mussolini Montessoridən faşist rejiminə tabe olmasını, Montessori məktəblərində “Hitler-Yugend” forması geyilməsini və faşist himninin oxunmasını tələb edir, təbii ki, bu tələb etirazla qarşılanır. Təqiblərdən qaçmaq üçün Mariya Montessori 1936-cı ilin yayında İngiltərəyə gedir, oradan isə Hollandiyaya köçür, 1939-cu ildə isə dəvətlə Hindistana gedir, ömrünün 7 ilini burada keçirir, həmin müddət ərzində mindən çox müəllimə öz metodikasını öyrədir. Montessori Avropaya ancaq müharibədən sonra, 76 yaşında qayıdır. Bununla belə, onun enerjisi insanı təəccübləndirir. 50-ci illərin əvvəllərində o özünün başlıca psixoloji-antropoloji əsərlərini yazır, yenə də çıxışlar edir, ən məsuliyyətli tədris kurslarını şəxsən özü aparırdı. Ölümünə bir il qalmış Londonda IX Beynəlxalq Konfransda Mariya Montessori “Tərbiyə – doğulandan universitetə qədər uşaq psixikasının təbii inkişafına kömək kimi” adlı mühazirə oxuyur.

Mariya Montessorinin şəxsi həyat səhifələri isə peşə həyatı qədər uğurlu olmamışdır. 1898-ci ildə onun Mario adlı oğlu dünyaya gəlir. Lakin kolleqası və oğlunun atası Cüzeppe Montesano ilə münasibətləri evliliklə nəticələnmir və Mariya katolik kilsəsinin tənqidlərindən çəkinərək oğlunu internata (başqa mənbələrdə isə Roma yaxınlığında yerləşən kənddə bir ailəyə) verir. Mariya oğlu ilə yalnız illər sonra, Marionun gəncliyində görüşür və onlar həyatlarının sonuna qədər ayrılmırlar.

Mariya Montessori ömrünün son illərini Hollandiyada keçirir. Bu ölkə onun ideyalarına həmişə xüsusi maraq göstərmişdi. O, 1952-ci ilin mayında Hollandiyada dünyasını dəyişir və Nordviyk (Noordwijk aan Zee) adlanan yerdə kiçik katolik qəbristanlığında dəfn olunur.

Ədəbiyyat

  • Анна Рапопорт. Энциклопедия методов раннего развития. Издательство: АСТ 2009 г.
  • Важные события жизни Марии Монтессори. Документы и фотографии. Презентация подготовлена Е.А. Хилтунен.
  • Дарья Орлова. Большая книга Монтессори. Прайм-Еврознак, 2008
  • Елена Хилтунен. «О жизни Марии Монтессори – учительницы и ученой». Газета “Первое сентября”, 17/1999, издательский дом “Первое сентября”
  • http://montessori.org.au “A Biography of Dr. Maria Montessori”

Xarici keçidlər

  1. ↑ FemBio: Банк інформації про видатних жінок, Frauendatenbank, Банк данных о выдающихся женщинах
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P6722"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138"></a>
  2. ↑ Brockhaus Enzyklopädie
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5019"></a>
  3. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>
  4. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>
  5. ↑ Монтессори Мария // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
  6. LIBRIS — 2018.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1182"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1798125"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5587"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P906"></a>

Avqust 11, 2021
mariya, montessori, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, maria, montessori, avqust, 1870, 1870, chiaravalle, marche, marke, 1952, 1952, noordwijk, cənubi, hollandiya, italyan, . Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mariya Montessori it Maria Montessori 31 avqust 1870 1870 08 31 1 2 3 Chiaravalle Marche d Marke 5 6 may 1952 1952 05 06 4 5 1 Noordwijk d Cenubi Hollandiya italyan hekim ve pedaqoqu Mariya Montessoriit Maria MontessoriDogum tarixi 31 avqust 1870 1870 08 31 1 2 3 Dogum yeri Chiaravalle Marche d Ankona eyaleti d Marke Italiya 5 Vefat tarixi 6 may 1952 1952 05 06 4 5 1 81 yasinda Vefat yeri Noordwijk d Cenubi Hollandiya NiderlandVetendasligi Italiya 6 Italiya KralligiTehsili SapienzaFealiyyeti psixoloq filosof ixtiraci hekim pedaqoq psixiatr muhazireci d riyaziyyatci muellime Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati RedakteMariya Montessori 1870 ci ilin 31 avqustunda Cenubi Italyanin kicik eyalet seheri olan Kiarvilde Chiaravelle dunyaya gelmisdir Mariyanin atasi Alessandro Montessori yuksek vezifeli dovlet memuru idi anasi Reynilde ise evdar xanim olsa da yaxsi tehsil almisdi O ziyali italyan kesis ve geoloq Antonio Stoppaninin qardasi qizi idi Alessandro Montessorinin isleri ile elaqedar aile 1873 cu ilde Florensiyaya 1875 ci ilde ise oradan Romaya kocur ve 1876 ci ilde kicik Mariya burada ibtidai mektebe gedir Valideynleri Mariyanin terbiyesine ciddi yanasirdilar ve yaxsi tehsil almasi ucun calisirdilar Bizim ucun adi gorunse de bu o zamanin katolik Italiyasi ucun yayilmis bir hal deyildi Mariya ozu de calisqan sagird idi xususile riyaziyyat ve deqiq elmlere onda maraq var idi 12 yasi olduqda Mariya gimnaziyaya daxil olmaq isteyini bildirir O zaman gimnaziyanin qapilari yalniz oglan telebeler ucun aciq idi Lakin Mariya ezminden donmur ve 13 yasinda oglanlar ucun olan texniki mektebe qebul olur Regio Scuola Tecnico Michelangelo Buonarroti 1886 ci ilde yaxsi neticelerle orani bitirir ve ele hemin il tehsilini texniki institutda Regio Istituto Tecnico Leonardo da Vinci davam etdirir Ilk olaraq Mariya muhendis ixtisasina maraq gosterse de sonralar usaq hekimi olmaq qerarina gelir Hemin dovrde Italiyada hekimlik yalniz kisilere mexsus pese idi Bununla bele Mariya maneeleri def ederek Roma Universitetinin riyaziyyat ve tebiet elmleri fakultesine qebul olur ve iki illik tehsilden sonra tibb uzre ibtidai tehsil diplomu alir Italyanin ilk qadin hekimi olanda onun 26 yasi var idi Mariya hemcinin qadin haqlarinin mudafiesinde feal istirak edir qadin ve usaqlara hesr olunmus sosial layihelere dovlet desteyi axtarirdi Bu cur aktiv fealiyyetine gore onu Berlinde kecirilecek Qadinlarin Beynelxaq Konqresi ucun numayende secirler Konqresde o ozunun heyati parlaq ve tenqidi cixisi ile ferqlenir Mariya Montessori yaddaslarda qala bilir Bu ilk sohret idi 1896 ci ilde Montessori universitet xestexanasinda San Giovanni Hospital hekim asistenti kimi islemeye baslayir Mehz orada Mariya ilk defe olaraq eqli geriliyi olan usaqlarla qarsilasir Usaqlar bos otaqlarda saxlanilirdilar onlarin oyuncaq ve kitablari yox idi ve usaqlarla demek olar ki unsiyyet qurulmurdu Bir defe Mariya qeribe bir hadisenin sahidi olur nahardan sonra usaqlar corek qabigi tapirlar ve onu ezirler Corek qabigi onlarin yegane oyuncagi idi Bundan tesirlenen Mariya onlara sade esyalar qutular parcalar getirmeye baslayir tez bir zamanda usaqlarin davranisinda musbete dogru deyisiklik musahide olunur Belelikle Mariya Montessorinin metodikasinin esas ideyasi yaranir Ister normal isterse de eqli geriliyi olan usaqlarin etraf alemi anlamasi ucun onlara inkisaf etdirici muhit lazimdir Mariya Montessori pedaqogika psixologiya ve antropologiyani tedqiq etmeye baslayir fransiz psixoloqlari Qaspar Itard ve Eduard Segenin eserlerini oxuyur Jan Piaje Anna Freyd ile muzakireler edir musahideler ve tecrubeler aparir neticelerin uzerinde dusunur Tedqiqatlari ve mutaliyeleri esasinda o bele qerara gelir ki eqli geriliyi olan usaqlar tibbden daha cox pedaqogikanin problemidir bu sebeben de onlarla xestexanada deyil mektebde mesgul olmaq lazimdir 1900 cu ilde o Romada tibbi pedoqoji institutun ve onun nezdinde fealiyyet gosteren eqli geriliyi olan usaqlar ucun teskil edilmis Roma Ortofrenik Mektebinin mudiresi olur Mektebde usaqlar ucun xususi inkisaf etdirici muhit formalasdirir Uc aydan sonra bu mektebe bas ceken Italyan Tehsil Nazirliyinin numayendeleri oz heyretlerini gizlede bilmirler eqli geriliyi olan usaqlar inkisaf baximindan oz hemyasidlarini geride qoymusdular Belelikle Mariya Montessorinin metodikasi oz sozunu deyir ve 1907 ci ilin 6 yanvarinda ilk Montessori mektebi acilir bu Roma etrafinda San Lorensoda fealiyyete baslayan Usaq evi Casa dei Bambini olur 1908 ci ilin payizinda bele mekteblerin sayi 5 e catir onlardan 4 u Romada 1 i Milanda fealiyyet gosterirdi 1909 cu ilden etibaren Mariya Montessorinin metodlari genis tetbiq edilmeye baslayir Hemin il o Amerika Birlesmis Statlarina sefer edir orada yasayan italyan esilli baron Leapold Frankettinin qonagi olur Baron Mariya Montessorini oz pedoqoji metodu haqqinda kitab yazmaga tesviq edir ve Leapold Frankettinin Italiyadaki villasinda Montessori Elmi pedaqogikanin esaslari eserini yazmaga baslayir Baron hemcinin onun ucun 100 muellimden ibaret kurs teskil edir ve belelikle Montessori oz metodikasini diger pedaqoqlara oyretmeye baslayir 1913 cu ilde o ABS a ikinci defe sefer edir bu defe Montessori Jon Dyui 5 Tomas Edison 6 ve Helen Keller 7 ile gorusur 1917 ci ilde Montessori Ispaniyaya kocur oglu ve onun ailesi ile burada yasamaga baslayir 1922 ci ilde o Italyan Tehsil Nazirliyinin deveti ile Italyanin butun usaq bagcalarina inspektor teyin edilir 1929 cu ilde Montessori oglu ile birlikde Beynelxalq Montessori Assosiasiyasini teskil edir Montessori ozu assosiasiyanin prezidenti oglu Mario ise onun katibi olur Hemin ilin vacib hadiselerinden biri de Danimarkada teskil edilen Montessori pedaqoqlarin I beynelxalq konqresi olur Belelikle Montessori herekati butun dunyaya yayilir Montessori Italyanin en meshur memar ve muhendisleri ile birlikde xususi kollecin layihesini hazirlayir ve ele hemin ilde 1929 bazasinda mekteb de olan bu kollec fealiyyete baslayir Kollecin acilisinda etdiyi cixisda Mariya Montessori onu siyasetin maraqlandirmadigini ve esas meqsedinin usaqlarin inkisafi ucun serbest muhitin formalasmasi oldugunu qeyd edir Bununla bele kollec muellimleri ne qeder calissalar da siyasetden uzaqlasa bilmirler Tezlikle Montessori mektebleri Ispaniyada qadagan olunur fasist Almaniyasinda onun kitablari yandirilir hetta veteni Italiyada Mussolininin 8 hakimiyyeti dovrunde onun fealiyyeti qadagan edilir Dogrudur evveller Mussolini Montessorini ve onun fealiyyetini destekleyirdi lakin bu daha cox siyasi bir addim idi Italiya Montessorinin ABS ve Britaniyadaki nufuzunu basa dusurdu Hem de Mussolininin ozu de bir vaxtlar pedaqogika ile mesgul olmusdu 1933 34 cu illerde Mussolini Montessoriden fasist rejimine tabe olmasini Montessori mekteblerinde Hitler Yugend formasi geyilmesini ve fasist himninin oxunmasini teleb edir tebii ki bu teleb etirazla qarsilanir Teqiblerden qacmaq ucun Mariya Montessori 1936 ci ilin yayinda Ingiltereye gedir oradan ise Hollandiyaya kocur 1939 cu ilde ise devetle Hindistana gedir omrunun 7 ilini burada kecirir hemin muddet erzinde minden cox muellime oz metodikasini oyredir Montessori Avropaya ancaq muharibeden sonra 76 yasinda qayidir Bununla bele onun enerjisi insani teeccublendirir 50 ci illerin evvellerinde o ozunun baslica psixoloji antropoloji eserlerini yazir yene de cixislar edir en mesuliyyetli tedris kurslarini sexsen ozu aparirdi Olumune bir il qalmis Londonda IX Beynelxalq Konfransda Mariya Montessori Terbiye dogulandan universitete qeder usaq psixikasinin tebii inkisafina komek kimi adli muhazire oxuyur Mariya Montessorinin sexsi heyat sehifeleri ise pese heyati qeder ugurlu olmamisdir 1898 ci ilde onun Mario adli oglu dunyaya gelir Lakin kolleqasi ve oglunun atasi Cuzeppe Montesano ile munasibetleri evlilikle neticelenmir ve Mariya katolik kilsesinin tenqidlerinden cekinerek oglunu internata basqa menbelerde ise Roma yaxinliginda yerlesen kendde bir aileye verir Mariya oglu ile yalniz iller sonra Marionun gencliyinde gorusur ve onlar heyatlarinin sonuna qeder ayrilmirlar Mariya Montessori omrunun son illerini Hollandiyada kecirir Bu olke onun ideyalarina hemise xususi maraq gostermisdi O 1952 ci ilin mayinda Hollandiyada dunyasini deyisir ve Nordviyk Noordwijk aan Zee adlanan yerde kicik katolik qebristanliginda defn olunur Edebiyyat RedakteAnna Rapoport Enciklopediya metodov rannego razvitiya Izdatelstvo AST 2009 g Vazhnye sobytiya zhizni Marii Montessori Dokumenty i fotografii Prezentaciya podgotovlena E A Hiltunen Darya Orlova Bolshaya kniga Montessori Prajm Evroznak 2008 Elena Hiltunen O zhizni Marii Montessori uchitelnicy i uchenoj Gazeta Pervoe sentyabrya 17 1999 izdatelskij dom Pervoe sentyabrya http montessori org au A Biography of Dr Maria Montessori Xarici kecidler Redakte 1 2 3 4 5 6 FemBio Bank informaciyi pro vidatnih zhinok Frauendatenbank Bank dannyh o vydayushihsya zhenshinah lt a href https wikidata org wiki Track P6722 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q61356138 gt lt a gt 1 2 3 Brockhaus Enzyklopadie lt a href https wikidata org wiki Track Q237227 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5019 gt lt a gt 1 2 3 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru aciq melumat platformasi 2011 lt a href https wikidata org wiki Track Q193563 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19938912 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q54837 gt lt a gt 1 2 3 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru aciq melumat platformasi 2011 lt a href https wikidata org wiki Track Q193563 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19938912 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q54837 gt lt a gt 1 2 3 4 5 Montessori Mariya Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t pod red A M Prohorova 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 lt a href https wikidata org wiki Track Q17378135 gt lt a gt LIBRIS 2018 lt a href https wikidata org wiki Track P1182 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1798125 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5587 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P906 gt lt a gt Menbe https az wikipedia org w index php title Mariya Montessori amp oldid 5453771, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.