Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Mütə döyüşü (ərəbcə: غزوة مؤتة) — Şərqi Roma İmperiyası ilə Müsəlmanlar arasında baş vermiş ilk müharibə idi.
| Mütə döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Bizans-Ərəb müharibələri | |||
 | |||
| Tarix | Sentyabr 629 | ||
| Yeri | Qüds yaxınlığında, İordaniya | ||
| Səbəbi | Göndərilən müsəlman elçinin (Haris bin Ümeyr'in) səbəbsiz yerə öldürülməsi | ||
| Nəticəsi | Müsəlman mənbələrinə görə müsəlmanların zəfəri, Xristian mənbələrə görə Bizans qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Səbəbləri
İslam peyğəmbəri Məhəmməd böyük dövlətlərin hökmdarlarına elçilər göndərdi və onları İslama dəvət etdi. Bu səfirlərdən biri Haris bin Umayr, Bizans İmperiyasının Busra (Havran) valisinə göndərildi. Lakin Busra valisi Şurahbil elçini öldürdü. Bunu eşidən Məhəmməd Şürahbilin üstünə bir ordu göndərməyə qərar verdi.
Döyüş
Müsəlmanlar 3000 nəfərlik bir ordu qurdular. Ordu komandanlığı ilə əlaqədar Məhəmməd bu təlimatları verdi:
"Zeyd bin Harisəni komandir təyin etdim. Zeyd bin Harisə şəhid olarsa, qoy Cəfər bin Əbu Talib onu əvəz etsin, Cəfər bin Əbu Talib şəhid olarsa, Abdullah bin Revaha onu əvəz etsin oda şəhid olarsa Müsəlmanlar öz arasından münasib birini seçib onu özlərinə komandir təyin etsin."
Daha sonra Məhəmməd orduya qadınları, uşaqları və yaşlıları öldürməmələri lazım olduğunu söylədi; Ağacları, evləri və kilsələri məhv etməmələrini buyurdu.
İslam Ordusunun Mədinədən yola düşdüyünü eşidən Şürahbil, Bizans İmperatoru I. İrakliyə bir məktub göndərdi. Bu vaxt, qardaşı Sedusun əmrində Vadi'l Kürə müsəlmanlarla görüşmək üçün göndərir. Buradakı döyüşdə Sedus öldürüldü və ordusu məğlub oldu.
İrəliləyən İslam ordusu Şamdan keçdi. Bu vaxt Bizans İmperatoru İraklinin 100 min nəfərlik bir ordu ilə onların yanına gəldiyini eşidən müsəlmanlar, necə davranacaqlarını qiymətləndirməyə qərar verdilər. Müsəlmanların çoxu, xəbərin Məhəmmədə göndərilməli olduğunu və onun cavabına görə hərəkət etməsinin doğru olduğunu düşündü. Ancaq bu müharibədə öləcək Abdullah bin Ravahanın aşağıdakı çıxışı hər kəsin fikrini dəyişdirdi və müharibəyə qərar verildi:
"Uşaqlar, qorxduğumuz şey ələ keçirmək istədiyimiz şeydir, yəni şəhid olmaqdır. Gəlin dinimizi izzətləndirmək üçün mübarizə edək. Ya şəhid, ya da qazi olacağıq. Hər ikisi də gözəl deyilmi?"
Mütə meydan döyüşündəki qarşıdurmada Məhəmmədin adını çəkdiyi üç səhabə də öldü. Bunun üzərinə Xalid bin Vəlid əmirliyi öz üzərinə götürdü.
Xalid bin Vəlidin stratejik bir taktikası ilə Bizans ordusunda ani çaxnaşma mühiti yaradıldı. Bundan istifadə edən müsəlmanlar sərt bir hücumla Bizans ordusunu qismən darmadağın etməyə müvəffəq oldular.
Lakin Bizans ordusunun 30 qat üstünlüyünü nəzərə alaraq Xalid bin Vəlid müharibəni daha davam etdirməyi məntiqli görmədi və Mədinəyə qayıtmağa qərar verdi və o gecə geri çəkildi. Bizans ordusu da çox sayda itki verdiyindən İslam ordusunu təqib etməyə çalışmadı.
Həmçinin oxuyun
İstinadlar
Muhammad Husayn Haykal, The Life of Muhammad (Allah's peace and blessing be upon him), Tercüme eden Isma'il Razi A. al-Faruqi, 1976, American Trust Publications,
Fred Donner, The Early Islamic Conquests, sayfa 105
a b General A. I. Akram, The Sword of Allah: Khalid bin Al-Waleed, Bölüm 6, sayfa 2
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, İslâm Ansiklopedisi Genel Müdirlüğü, 1994, sayfa 129.
Yılmaz Öztuna: Devletler ve hânedanlar, Kültür Bakanlığı, 2005, , sayfa 57.
Kaegi, Walter. Byzantium and the Early Islamic Conquests, Cambridge University Press, 1992, , p. 79. "The numbers that the Byzantines raised are, of course, uncertain but unlikely to have exceeded 10,000."
Saif-ur-Rahman Mubarakpuri, ar-Raheeq al-Makhtoom, "The Sealed Nectar", Islamic University of Medina, , Dar-us-Salam publishers
SURUÇ Salih, Peygamberimizin Hayatı, Nesil Yay., c. 2, s. 442,
İbn Sa'd, et-Tabakâtü'l-Kübrâ, Beyrut 1960, c. 2, s. 128
Müslim, Sahih, c. I, s. 1357
SURUÇ Salih, a.g.e., c. 2, s. 446
İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 17
SURUÇ Salih, a.g.e., c. 2, s. 455. Bu taktiğe göre, savaşanların yeri değiştirildi. Yani ordunun sağındakiler sola, solundakiler sağa; öndekiler de arkaya alınarak düşman askerlerinin yeni simalarla karşılaşması ve İslam Ordusu'nun takviye edildiği düşüncesi oluşturulmaya çalışıldı.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mute doyusu erebce غزوة مؤتة Serqi Roma Imperiyasi ile Muselmanlar arasinda bas vermis ilk muharibe idi Mute doyusuBizans Ereb muharibeleriTarix Sentyabr 629Yeri Quds yaxinliginda IordaniyaSebebi Gonderilen muselman elcinin Haris bin Umeyr in sebebsiz yere oldurulmesiNeticesi Muselman menbelerine gore muselmanlarin zeferi Xristian menbelere gore Bizans qelebesiMunaqise terefleriMuselmanlar Serqi Roma Imperiyasi QessanilerKomandan lar Zeyd ibn Harise Cefer ibn Ebu Talib Abdullah ibn Revaha Xalid ibn Velid I Irakli Teodor TrithyriusTereflerin quvvesi3 min 100 minItkilerBilinmir Bilinmir cox hesab edilir Vikianbarda elaqeli mediafayllarSebebleriIslam peygemberi Mehemmed boyuk dovletlerin hokmdarlarina elciler gonderdi ve onlari Islama devet etdi Bu sefirlerden biri Haris bin Umayr Bizans Imperiyasinin Busra Havran valisine gonderildi Lakin Busra valisi Surahbil elcini oldurdu Bunu esiden Mehemmed Surahbilin ustune bir ordu gondermeye qerar verdi DoyusMuselmanlar 3000 neferlik bir ordu qurdular Ordu komandanligi ile elaqedar Mehemmed bu telimatlari verdi Zeyd bin Hariseni komandir teyin etdim Zeyd bin Harise sehid olarsa qoy Cefer bin Ebu Talib onu evez etsin Cefer bin Ebu Talib sehid olarsa Abdullah bin Revaha onu evez etsin oda sehid olarsa Muselmanlar oz arasindan munasib birini secib onu ozlerine komandir teyin etsin Daha sonra Mehemmed orduya qadinlari usaqlari ve yaslilari oldurmemeleri lazim oldugunu soyledi Agaclari evleri ve kilseleri mehv etmemelerini buyurdu Islam Ordusunun Medineden yola dusduyunu esiden Surahbil Bizans Imperatoru I Irakliye bir mektub gonderdi Bu vaxt qardasi Sedusun emrinde Vadi l Kure muselmanlarla gorusmek ucun gonderir Buradaki doyusde Sedus olduruldu ve ordusu meglub oldu Irelileyen Islam ordusu Samdan kecdi Bu vaxt Bizans Imperatoru Iraklinin 100 min neferlik bir ordu ile onlarin yanina geldiyini esiden muselmanlar nece davranacaqlarini qiymetlendirmeye qerar verdiler Muselmanlarin coxu xeberin Mehemmede gonderilmeli oldugunu ve onun cavabina gore hereket etmesinin dogru oldugunu dusundu Ancaq bu muharibede olecek Abdullah bin Ravahanin asagidaki cixisi her kesin fikrini deyisdirdi ve muharibeye qerar verildi Usaqlar qorxdugumuz sey ele kecirmek istediyimiz seydir yeni sehid olmaqdir Gelin dinimizi izzetlendirmek ucun mubarize edek Ya sehid ya da qazi olacagiq Her ikisi de gozel deyilmi Mute meydan doyusundeki qarsidurmada Mehemmedin adini cekdiyi uc sehabe de oldu Bunun uzerine Xalid bin Velid emirliyi oz uzerine goturdu Xalid bin Velidin stratejik bir taktikasi ile Bizans ordusunda ani caxnasma muhiti yaradildi Bundan istifade eden muselmanlar sert bir hucumla Bizans ordusunu qismen darmadagin etmeye muveffeq oldular Lakin Bizans ordusunun 30 qat ustunluyunu nezere alaraq Xalid bin Velid muharibeni daha davam etdirmeyi mentiqli gormedi ve Medineye qayitmaga qerar verdi ve o gece geri cekildi Bizans ordusu da cox sayda itki verdiyinden Islam ordusunu teqib etmeye calismadi Hemcinin oxuyunEreb Bizans muharibeleriIstinadlarMuhammad Husayn Haykal The Life of Muhammad Allah s peace and blessing be upon him Tercume eden Isma il Razi A al Faruqi 1976 American Trust Publications ISBN 0 89259 002 5 Fred Donner The Early Islamic Conquests sayfa 105 a b General A I Akram The Sword of Allah Khalid bin Al Waleed Bolum 6 sayfa 2 Turkiye Diyanet Vakfi Islam ansiklopedisi Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Genel Mudirlugu 1994 sayfa 129 Yilmaz Oztuna Devletler ve hanedanlar Kultur Bakanligi 2005 ISBN 9751704707 sayfa 57 Kaegi Walter Byzantium and the Early Islamic Conquests Cambridge University Press 1992 ISBN 0 521 48455 3 p 79 The numbers that the Byzantines raised are of course uncertain but unlikely to have exceeded 10 000 Saif ur Rahman Mubarakpuri ar Raheeq al Makhtoom The Sealed Nectar Islamic University of Medina ISBN 1 59144 071 8 Dar us Salam publishers SURUC Salih Peygamberimizin Hayati Nesil Yay c 2 s 442 ISBN 975 408 020 8 Ibn Sa d et Tabakatu l Kubra Beyrut 1960 c 2 s 128 Muslim Sahih c I s 1357 SURUC Salih a g e c 2 s 446 Ibn Hisam Sire c 4 s 17 SURUC Salih a g e c 2 s 455 Bu taktige gore savasanlarin yeri degistirildi Yani ordunun sagindakiler sola solundakiler saga ondekiler de arkaya alinarak dusman askerlerinin yeni simalarla karsilasmasi ve Islam Ordusu nun takviye edildigi dusuncesi olusturulmaya calisildi