Adi doqquzdon
Adi doqquzdon (lat. Lonicera capriofolium L.) — doqquzdonkimilər fəsiləsinin doqquzdon cinsinə aid bitki növü.
| Adi doqquzdon | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lonicera xylosteum | |||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||
| Lonicera xylosteum L. | |||||||||||||||
Hündür olmayan, gövdəsi sarmaşan və ya dırmaşan koldur.
Təbii yayılması
Yabanı halda Avropanın Şimali, Mərkəzi və Şərq vilayətlərində, Şimali Amerikada, Uralda və Qərbi Sibirdə rast gəlinir.
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 2,5 m-dək, yarpağıtökülən koldur. Oduncağı yaşılımtıl-ağdır. Cavan zoğları yaşıl və ya qırmızımtıl rəngli, qoca zoğlarının qabığı boz və qonur-bozdur. Tumurcuqları konusvarı, xırda, 1-2 mm-dir. Yarpaqların uzunluğu 3-7 sm, eni 2-5 sm, qarşı-qarşıya düzülmüş ellipsvarı formalı, qısa, ucu biz, kənarları bütövdür. Yarpaq ayasının yuxarı tərəfi tünd-yaşıl, tutqun, alt tərəfi bozumtul, yumşaq sıx tükcüklərlə örtülüdür. Çiçəkləri yarpaqların qoltuğunda cüt yerləşir. Sarımtıl-ağ çiçək tacının uzunluğu 10-15 mm, zəngvarı içərisi tüklü və küt hissəlidir, çiçəkləmənin sonunda saralır. Kasacığı 5 dişlidir. Çiçəklənmə vaxtı may-iyundur. Meyvələri sulu, tünd-qırmızı, şarşəkilli olub, iyulun axırlarında yetişir. Meyvələrinin içərisində 2 ədəd ağ çəyirdək olur, qışın ortalarına qədər budaqların üzərində qalır. Bəzi hallarda bitkidə ikinci çiçəkləmə müşahidə edilir.
Ekologiyası
Torpağa tələbkar deyil, qışa və quraqlığadavamlıdır. İşıqsevəndir.
Azərbaycanda yayılması
Böyük Qafqazda, Kür-Araz ovalığında, Cənub bölgəsinin aşağı yaruslarında rast gəlinir.
İstifadəsi
Dekorativ bitkidir. Yeməli deyil. Əsl doqquzdon bəzən dekorativ bitki kimi istifadə edilir. Budanmanı yaxşı keçirir. Bal arıları ondan çoxlu miqdarda nektar və tozcuq toplayır.
Yarpaq
Yarpaqları qısasaplaqlı, bərk, oval, və ya ellipsvaridir, tamkənarlı, çılpaq, göyümtüldür, uzunluğu 3,5-10 sm, eni 3-6 sm-dir; yuxari
yarpaqları dəyirmi-ovaldır, cüt-cüt birləşərək kasaşəkilli forma əmələ gətirir.
Çiçək
Çiçəkləri ətirlidir, iridir, oturaqdır, bir neçə ədəd olmaqla çiçək köbəsində yerləşmişdir. Tac çəhrayıtəhər, sarımtıl və ya sarımtıl-ağ
rəngdə olub, uzunluğu 5 sm-dir, uzun qırmızımtıl, xaricdən tükcüklü və ya demək olar ki, çılpaq borucuqlu və 5 bölümlü büküşləri olan uzunsov hissələri vardır.
Meyvə
Meyvələri qırmızımtıl-narıncı rəngli giləmeyvədir. Toxumları ellipsvaridir.
Çiçəkləməsi
May-Avqust
Meyvə verməsi
İyun-Sentyabr
Azərbaycanda yayılması
Samur-Şabran oval., BQ (Quba), Qobustan, BQ şərq, BQ qərb, KQ şimal, KQ mərkəz, KQ cənub. Ovalıqdan orta dağ qurşağına qədər.
Yaşayış mühiti
Çay və kiçik çay sahillərində, kolların arasında, işıqlı meşələrdə və meşə ətrafında rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Dekorativ məqsədlə istifadə olunur.
Yayılması
BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur- Dəvəçi ovalığı, Qobustanın rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Çayların kənarlarında, kolluqların arasında, işıqlı meşə talalarında bitir.
İstinadlar
- Validə M. Əlizadə, Naibə P. Mehdiyeva,Vüqar N. Kərimov, Aidə Q. İbrahimova BÖYÜK QAFQAZIN BİTKİLƏRİ (Azərbaycan) Bakı 2019
- Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016