AC-130 Gunship, Lockheed C-130 Hercules nəqliyyat təyyarəsinin xüsusi təyinatlı qüvvələrə qaynar müharibə bölgələrində yaxın hava dəstəyini təmin edə bilmək üçün modifikasiya edilmiş versiyasıdır. Standart bir Lockheed C-130 Hercules nəqliyyat təyyarəsindən daha artıq mühərrik gücü, dırmaşma sürəti və döyüş mənzilinə malikdir. Aşağı hündürlükdə olan uçuşlarda olduqca uğurlu olan, yerləşdiyi bölgələri çöl yerlərindəki hədəflərə qarşı dəqiq atəş aça bilən, təsir gücü yüksək olan hücum təyyarəsidir. Dəqiqə ərzində 610 metr hündürlüyə qalxa bilən təyyarə hər cür eniş-qalxış zolağından istifadə edə bilər. Təyyarədə dörd ədəd hər biri 4.910 at gücündə olan Allison T56-A15 turbopərvanə mühərrikləri vardır. Xilasetmə əməliyyatlarında da istifadə edilə bilən təyyarələrdən ABŞ Silahlı Qüvvələrində 8 ədədi H və 13 ədədi U modelli AC-130 vardır.
Lockheed AC-130 | |
---|---|
Tipi | Lockheed C-130 Hercules |
İstehsalçı | Lockheed Martin |
İlk uçuş | 1966 |
İstimarının bitmə tarixi | 1995 |
Baza modeli | Lockheed C-130 Hercules |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
İnkişaf etdirilməsi
AC-130 modellərinin meydana çıxması Vyetnam müharibəsi dövrünə aiddir. Koreya müharibəsi dövründən etibarən ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri (USAF) qurudakı qoşunlara kömək məqsədilə xüsusi olaraq təchiz edilmiş olan hərbi təyyarələrdən istifadə etməyə başladı. Vyetnam müharibəsində C-47 başda olmaqla müxtəlif nəqliyyat təyyarələri dəyişkən kalibrli və çaplı toplar ilə təchiz edilərək düşmən atəşi altında qalmış ABŞ hərbi birliklərinə aşağı hündürlükdən hava dəstəyini təmin etmək üçün modifikasiya edilmişdilər. Ehtiyaclar nəticəsində Lockheed C-130 Hercules nəqliyyat təyyarələrindən bir qismi də 105, 40, 20 mm-lik toplarla təchiz edilmişdir. Modifikasiya olunmuş bu C-130 modellərinin ən böyük üstünlüyü digər təyyarələrdən daha yuxarı hündürlükdə uçması, beləliklə də düşmənin yerdən açılan atəşlərinin özlərinə çatmamaları idi. Vyetnamda müharibəsində yaxın hava dəstəyi, axtarış-xilasetmə vəzifələrində istifadə edilmiş bu təyyarələr, Şimali Vyetnamdakı təchizat yollarına etdikləri hücumları ilə adlarını dünyaya tanıtdırmışdırlar. Meşəlik ərazilərdə sıxışdırılmış dəniz piyadalarının və xüsusi təyinatlı qüvvələrin ərazilərdən təxliyə edilməsində kömək etmişdirlər.
Vyetnamdan sonra ilk dəfə 1983-cü ilin oktyabr ayında Qrenadada istifadə edilmişdir. Körfəz müharibəsindən əvvəl 1989-cu ildə Panamada güclü atəş altında qalmış dəniz piyadalarına güclü atəş dəstəyi verməsi ilə özünü sübut etmişdir. Körfəz müharibəsindəki performansı çox yüksəkdir. İraqda yaxın hava dəstəyi ilə bərabər zirehli döyüş maşınlarının vurulmasında da istifadə edilmişdir. 17 yanvar-27 yanvar 1991-ci il tarixlərində H modelləri, 50 sortidə 300 saata yaxın uçdu. Körfəz müharibəsi, AC-130H modellərinin ən çox xidmət etmiş olduğu müharibədir. Bir uçuş müddəti 10 saatdan çox olurdu. Somalidə də partizan dəstələrinin yardım vəsaitlərini oğurlamasının qarşısının alınması əməliyyatlarında istifadə edilmişdir. 1999-cu ildə olmuş Kosovo müharibəsində Belqrad yaxınlığında vurulmuş olan Lockheed F-117 Nighthawk pilotunun xilas edilməsi əməliyyatında və Serbiyanın quru qoşunlarının məhv edilməsində uğurla istifadə edilmişdir. Bir AC-130 modelinin Serbiya artilleriya batareyasına hücum etməsi və ordu cəbbəxanasını məhv etməsi rezonans doğurmuşdur. 2001-ci ildə ABŞ-nin Əfqanıstanı və 2003-cü ildə ABŞ-nin İraqı işğal etməsində də iştirak etmişdir. AC-130 modellərinin bu günə qədər 10.000-ə qədər düşmən döyüş texnikasını məhv etməsi ehtimal edilir.
Modelləri
Təyyarənin ilk buraxılmış modeli A modeli olmuşdur. Bu model 13 avqust 1954-cü ildə ilk uçuşunu həyata keçirmişdir. 2 ədəd 40 mm-lik top, 2 ədəd 20 mm-lik Vulcan və 2 ədəd 7.65 mm-lik balaca topdan ibarət olan silah sisteminə malik olmuşdur. Ümumi olaraq 19 ədəd A modeli istehsal edilmişdir. Vyetnam müharibəsi zamanı 5 ədədi vurulmuşdur. 1995-ci ilin sonunda bütün A versiya modellər xidmətdən çıxarılmışdırlar. E modeli ilk uçuşunu 1974-cü ildə həyata keçirmişdir. A modelindəki 40 mm-lik bir top, 105 mm-lik tank əleyhinə haubitsa tolu ilə əvəz edilmişdir. Bütün E modeli olan AC-130 təyyarələri reviziya edilərək (yəni təftiş edilmək) H modeli səviyyəsinə çatdırılmışdırlar. H modeli mühərrik və digər başqa dəyişikliklərlə E modellərinin modernizasiya edilmiş halıdır. Spectre ləqəbi ilə adlandırılmışdırlar. Ümumi olaraq 11 ədəd H modelli AC-130 istehsal edilmiş və dənəsi vurulmuşdur. H modellləri 14 nəfərlik personala malikdirlər.
AC-130U, üçüncü nəsildir və ən müasir texnologiyaları özündə birləşdirmişdir. Spooky ləqəbi ilə adlandırılmışdırlar. 20 dekabr 1990-cı ildə ilk uçuşunu həyata keçirmişdir. AC-130H modelinin daşıya bildiyi cəbbəxananın iki qat artığını daşıya bilir. Eyni zamanda iki fərqli hədəfə hücum etməyə qadirdir. Personal müdafiəsi üçün U modellərində Spectra keramika zirehdən istifadə edilmişdir. 1 ədəd hərəkət edə bilən 25 mm-lik top və hədəfin müəyyənləşdirilməsi üçün elektro-optik axtarış sistemi H modelindəki 2 ədəd stabil topun yerinə quraşdırılmışdır. 25 mm-lik top tam avtomatik olduğu üçün personala ehtiyac yoxdur və buna görə ekipajın sayı 13 nəfər olmuşdur. Təyyarənin daxilində baş verə biləcək yanğın hadisələrinə qarşı daxili yanğınsöndürmə sistemi mövcuddur. Təyyarədə olan GPS, INS, APQ-180 rəqəmsal atəşə nəzarət sistemi və ALLTV (Aşağı hündürlükdə TV sistemi) hər bir hava şəraitində gecə və gündüz, müşahidə və atəş açmağa şərait yaradır. Eyni sistemin bir başqa modeli F-15E Strike Eagle təyyarələrində istifadə edilir. SAR (Sintetik radar) ilə hədəfin müəyyənləşdirilməsi və kilidlənmə qabiliyyəti artmışdır. Beləliklə də, xəta payı azaldılmış, bir atış-bir məhv etmə qabiliyyətinə sahib olmuşdur. Hədəf müəyyən edilir, tanınır və məqsədəmüvafiq silah hədəfə doğru tuşlanır. Pilot kabinəsində olan pilot və ya sistem zabiti də, silahdan atəş açır. Özünü müdafiə sistemri U modeli ilə inkişaf etdirilmişdir. AN/AAQ-24 “DIRCM” sisteminin sayəsində təyyarəyə doğru tuşlanmış istilik başlıqlı döyüş raketləri müəyyən edilib təyyarəyə yaxınlaşmadan əvvəl başlıq sisteminə IR istiliyi əks etdirərək döyüş raketinin korlaşmasını və hədəfini itirməsini təmin edir. U modelindən 13 ədəd istehsal edilmişdir və hal-hazırda hamısı işlək vəziyyətdədir.
Silah sistemləri
AC-130 təyyarələrindəki bütün silahlar təyyarənin sol hissəsində yerləşdirilmişdir. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin arsenalında olan ən böyük silah çapı və kalibrə malik olan təyyarə hesab olunur. 1 ədəd 105 mm-lik M101 Haubica yüngül haubitsa topu ən ağır silahı hesab olunur. Haubitsanın arxaya təpməsi mövcuddur. Təsirli mənzili 7.500 m-dən çox olan bu haubitsa bir dəqiqə ərzində 6-10 mərmi atmağı bacarır. H modelində 2, U modelində 1 ədəd olan 40 mm-lik Bofors L-70 topunun təsirli mənzili 4.500 m-dir və dəqiqədə 100 mərmi ata bilir. Təyyarədə də, 256 ədəd 40 mm-lik mərmisi daşınır. U modelində 1 ədəd 25 mm-lik GAU-25 topu vardır və bir dəqiqə ərzində 1.800 mərmi atmağı bacarır. 3.700 m-dən atəş açmağı bacaran bu bu topun 3.000 ədəd mərmisi vardır. H modelində əlavə olaraq 2 ədəd 6 lüləli M61 Vulcan topu mövcuddur.
Hücum taktikası
AC-130 təyyarəsinin klassik hücum taktikası 3.000 m hündürlükdən 300 km/saat sürətlə hədəf bölgəyə yaxınlaşmaq və saat əqrəbinin əksi istiqamətində hədəfin üstündə dairələr çəkməkdən ibarətdir. Belə yüksəklik və sürət etibarlı atəş və dəqiqlik üçündür. Müəyyənləşdirilmiş hədəfə lazer işarələmə sisteminin köməyi ilə nöqtə atəşi edilir. Hədəfin ətrafında dairələrin çəkilməsi, atəşdən əvvəl və atəşdən sonra müxtəlif vəziyyətlərdə hədəfin üzərinə hücum etməyə şərait yaradır. Radar bölməsi və həcminin böyük olmasına görə əsasən gecə əməliyyatlarında istifadə edilir. Əlverişsiz olan hava şəraitində də, uğurlu nəticələr əldə etməyi bacaran bu təyyarələr, inkişaf etdirilmiş radarının sayəsində yerdəki hədəflərin dostlaramı, yoxsa düşmənəmi aid olduğunu müəyyənləşdirməyi bacarır.
Gələcəyi
ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin Floridadakı Xüsusi Əməliyyatlar Komandanlığına aid olan AC-130 təyyarələri 4 filoda xidmət edirlər. Böhran vaxtlarında da, münaqişə zonalarına yaxın olan hava limanlarına yanacaq doldurulması yolu ilə köçürülə bilirlər. Müxtəlif versiyalara malik olan AC-130 təyyarələrindən uzun müddət istifadə etmək planlaşdırılır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
AC 130 Gunship Lockheed C 130 Hercules neqliyyat teyyaresinin xususi teyinatli quvvelere qaynar muharibe bolgelerinde yaxin hava desteyini temin ede bilmek ucun modifikasiya edilmis versiyasidir Standart bir Lockheed C 130 Hercules neqliyyat teyyaresinden daha artiq muherrik gucu dirmasma sureti ve doyus menziline malikdir Asagi hundurlukde olan ucuslarda olduqca ugurlu olan yerlesdiyi bolgeleri col yerlerindeki hedeflere qarsi deqiq ates aca bilen tesir gucu yuksek olan hucum teyyaresidir Deqiqe erzinde 610 metr hundurluye qalxa bilen teyyare her cur enis qalxis zolagindan istifade ede biler Teyyarede dord eded her biri 4 910 at gucunde olan Allison T56 A15 turbopervane muherrikleri vardir Xilasetme emeliyyatlarinda da istifade edile bilen teyyarelerden ABS Silahli Quvvelerinde 8 ededi H ve 13 ededi U modelli AC 130 vardir Lockheed AC 130Tipi Lockheed C 130 HerculesIstehsalci Lockheed MartinIlk ucus 1966Istimarinin bitme tarixi 1995Baza modeli Lockheed C 130 Hercules Vikianbarda elaqeli mediafayllarInkisaf etdirilmesiAC 130 modellerinin meydana cixmasi Vyetnam muharibesi dovrune aiddir Koreya muharibesi dovrunden etibaren ABS Herbi Hava Quvveleri USAF qurudaki qosunlara komek meqsedile xususi olaraq techiz edilmis olan herbi teyyarelerden istifade etmeye basladi Vyetnam muharibesinde C 47 basda olmaqla muxtelif neqliyyat teyyareleri deyisken kalibrli ve capli toplar ile techiz edilerek dusmen atesi altinda qalmis ABS herbi birliklerine asagi hundurlukden hava desteyini temin etmek ucun modifikasiya edilmisdiler Ehtiyaclar neticesinde Lockheed C 130 Hercules neqliyyat teyyarelerinden bir qismi de 105 40 20 mm lik toplarla techiz edilmisdir Modifikasiya olunmus bu C 130 modellerinin en boyuk ustunluyu diger teyyarelerden daha yuxari hundurlukde ucmasi belelikle de dusmenin yerden acilan ateslerinin ozlerine catmamalari idi Vyetnamda muharibesinde yaxin hava desteyi axtaris xilasetme vezifelerinde istifade edilmis bu teyyareler Simali Vyetnamdaki techizat yollarina etdikleri hucumlari ile adlarini dunyaya tanitdirmisdirlar Meselik erazilerde sixisdirilmis deniz piyadalarinin ve xususi teyinatli quvvelerin erazilerden texliye edilmesinde komek etmisdirler Vyetnamdan sonra ilk defe 1983 cu ilin oktyabr ayinda Qrenadada istifade edilmisdir Korfez muharibesinden evvel 1989 cu ilde Panamada guclu ates altinda qalmis deniz piyadalarina guclu ates desteyi vermesi ile ozunu subut etmisdir Korfez muharibesindeki performansi cox yuksekdir Iraqda yaxin hava desteyi ile beraber zirehli doyus masinlarinin vurulmasinda da istifade edilmisdir 17 yanvar 27 yanvar 1991 ci il tarixlerinde H modelleri 50 sortide 300 saata yaxin ucdu Korfez muharibesi AC 130H modellerinin en cox xidmet etmis oldugu muharibedir Bir ucus muddeti 10 saatdan cox olurdu Somalide de partizan destelerinin yardim vesaitlerini ogurlamasinin qarsisinin alinmasi emeliyyatlarinda istifade edilmisdir 1999 cu ilde olmus Kosovo muharibesinde Belqrad yaxinliginda vurulmus olan Lockheed F 117 Nighthawk pilotunun xilas edilmesi emeliyyatinda ve Serbiyanin quru qosunlarinin mehv edilmesinde ugurla istifade edilmisdir Bir AC 130 modelinin Serbiya artilleriya batareyasina hucum etmesi ve ordu cebbexanasini mehv etmesi rezonans dogurmusdur 2001 ci ilde ABS nin Efqanistani ve 2003 cu ilde ABS nin Iraqi isgal etmesinde de istirak etmisdir AC 130 modellerinin bu gune qeder 10 000 e qeder dusmen doyus texnikasini mehv etmesi ehtimal edilir ModelleriTeyyarenin ilk buraxilmis modeli A modeli olmusdur Bu model 13 avqust 1954 cu ilde ilk ucusunu heyata kecirmisdir 2 eded 40 mm lik top 2 eded 20 mm lik Vulcan ve 2 eded 7 65 mm lik balaca topdan ibaret olan silah sistemine malik olmusdur Umumi olaraq 19 eded A modeli istehsal edilmisdir Vyetnam muharibesi zamani 5 ededi vurulmusdur 1995 ci ilin sonunda butun A versiya modeller xidmetden cixarilmisdirlar E modeli ilk ucusunu 1974 cu ilde heyata kecirmisdir A modelindeki 40 mm lik bir top 105 mm lik tank eleyhine haubitsa tolu ile evez edilmisdir Butun E modeli olan AC 130 teyyareleri reviziya edilerek yeni teftis edilmek H modeli seviyyesine catdirilmisdirlar H modeli muherrik ve diger basqa deyisikliklerle E modellerinin modernizasiya edilmis halidir Spectre leqebi ile adlandirilmisdirlar Umumi olaraq 11 eded H modelli AC 130 istehsal edilmis ve denesi vurulmusdur H modellleri 14 neferlik personala malikdirler AC 130U ucuncu nesildir ve en muasir texnologiyalari ozunde birlesdirmisdir Spooky leqebi ile adlandirilmisdirlar 20 dekabr 1990 ci ilde ilk ucusunu heyata kecirmisdir AC 130H modelinin dasiya bildiyi cebbexananin iki qat artigini dasiya bilir Eyni zamanda iki ferqli hedefe hucum etmeye qadirdir Personal mudafiesi ucun U modellerinde Spectra keramika zirehden istifade edilmisdir 1 eded hereket ede bilen 25 mm lik top ve hedefin mueyyenlesdirilmesi ucun elektro optik axtaris sistemi H modelindeki 2 eded stabil topun yerine qurasdirilmisdir 25 mm lik top tam avtomatik oldugu ucun personala ehtiyac yoxdur ve buna gore ekipajin sayi 13 nefer olmusdur Teyyarenin daxilinde bas vere bilecek yangin hadiselerine qarsi daxili yanginsondurme sistemi movcuddur Teyyarede olan GPS INS APQ 180 reqemsal atese nezaret sistemi ve ALLTV Asagi hundurlukde TV sistemi her bir hava seraitinde gece ve gunduz musahide ve ates acmaga serait yaradir Eyni sistemin bir basqa modeli F 15E Strike Eagle teyyarelerinde istifade edilir SAR Sintetik radar ile hedefin mueyyenlesdirilmesi ve kilidlenme qabiliyyeti artmisdir Belelikle de xeta payi azaldilmis bir atis bir mehv etme qabiliyyetine sahib olmusdur Hedef mueyyen edilir taninir ve meqsedemuvafiq silah hedefe dogru tuslanir Pilot kabinesinde olan pilot ve ya sistem zabiti de silahdan ates acir Ozunu mudafie sistemri U modeli ile inkisaf etdirilmisdir AN AAQ 24 DIRCM sisteminin sayesinde teyyareye dogru tuslanmis istilik basliqli doyus raketleri mueyyen edilib teyyareye yaxinlasmadan evvel basliq sistemine IR istiliyi eks etdirerek doyus raketinin korlasmasini ve hedefini itirmesini temin edir U modelinden 13 eded istehsal edilmisdir ve hal hazirda hamisi islek veziyyetdedir AC 130H modeliSilah sistemleriAC 130 teyyarelerindeki butun silahlar teyyarenin sol hissesinde yerlesdirilmisdir ABS Herbi Hava Quvvelerinin arsenalinda olan en boyuk silah capi ve kalibre malik olan teyyare hesab olunur 1 eded 105 mm lik M101 Haubica yungul haubitsa topu en agir silahi hesab olunur Haubitsanin arxaya tepmesi movcuddur Tesirli menzili 7 500 m den cox olan bu haubitsa bir deqiqe erzinde 6 10 mermi atmagi bacarir H modelinde 2 U modelinde 1 eded olan 40 mm lik Bofors L 70 topunun tesirli menzili 4 500 m dir ve deqiqede 100 mermi ata bilir Teyyarede de 256 eded 40 mm lik mermisi dasinir U modelinde 1 eded 25 mm lik GAU 25 topu vardir ve bir deqiqe erzinde 1 800 mermi atmagi bacarir 3 700 m den ates acmagi bacaran bu bu topun 3 000 eded mermisi vardir H modelinde elave olaraq 2 eded 6 luleli M61 Vulcan topu movcuddur Hucum taktikasiAC 130 teyyaresinin klassik hucum taktikasi 3 000 m hundurlukden 300 km saat suretle hedef bolgeye yaxinlasmaq ve saat eqrebinin eksi istiqametinde hedefin ustunde daireler cekmekden ibaretdir Bele yukseklik ve suret etibarli ates ve deqiqlik ucundur Mueyyenlesdirilmis hedefe lazer isareleme sisteminin komeyi ile noqte atesi edilir Hedefin etrafinda dairelerin cekilmesi atesden evvel ve atesden sonra muxtelif veziyyetlerde hedefin uzerine hucum etmeye serait yaradir Radar bolmesi ve hecminin boyuk olmasina gore esasen gece emeliyyatlarinda istifade edilir Elverissiz olan hava seraitinde de ugurlu neticeler elde etmeyi bacaran bu teyyareler inkisaf etdirilmis radarinin sayesinde yerdeki hedeflerin dostlarami yoxsa dusmenemi aid oldugunu mueyyenlesdirmeyi bacarir GeleceyiABS Herbi Hava Quvvelerinin Floridadaki Xususi Emeliyyatlar Komandanligina aid olan AC 130 teyyareleri 4 filoda xidmet edirler Bohran vaxtlarinda da munaqise zonalarina yaxin olan hava limanlarina yanacaq doldurulmasi yolu ile kocurule bilirler Muxtelif versiyalara malik olan AC 130 teyyarelerinden uzun muddet istifade etmek planlasdirilir