Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Linqvistik relyativizm fərziyyəsi və ya Sapir–Vorf hipotezi — bir dilin quruluşunun onun danışanlarının dünyagörüşünə və baxışlarına, habelə onların idrak proseslərinə təsir etdiyini iddia edən fərziyyə. Bu fərziyyənin iki forması var:
- Sərt versiya: dil təfəkkürü müəyyən edir, buna uyğun olaraq linqvistik kateqoriyalar koqnitiv kateqoriyaları məhdudlaşdırır və müəyyən edir.
- Yumşaq versiya: dil yalnız təfəkkürə təsir edir, linqvistik kateqoriyalarla yanaşı, təfəkkürə ənənələr və bəzi qeyri-linqvistik davranış növləri də təsir edir.
"Sapir–Vorf hipotezi" termini əslində yanlış adlandırmadır, çünki və heç vaxt həmmüəllif olmayıblar və heç vaxt öz fikirlərini elmi fərziyyə kimi iddia etməyiblər. Fərziyyənin sərt və yumşaq variantlarının ortaya çıxması da sonrakı dövrlərə aiddir. Sepir və Vorf heç vaxt qəsdən belə fərqləndirmə etməsələr də, onların əsərlərində linqvistik relyativizm prinsipinin həm sərt, həm də yumşaq təsvirlərinə rast gəlmək mümkündür. Bəzi tədqiqatçıların fikrinə görə, fərziyyənin ilk müəllifi Sepir olmuşdur. Buna görə də hipotezin adlandırmasında onun adı birinci qeyd edilir.
Linqvistik relyativizm prinsipi, həmçinin dil və düşüncə arasındakı əlaqə fəlsəfədən tutmuş psixologiya və antropologiyaya qədər müxtəlif elm sahələrinin marağına səbəb olmuş, ədəbi əsərlər və süni dillərin yaradılması üçün ilham mənbəyi olmuşdur.
İstinadlar
- С. Ю. Бородай. Современное понимание проблемы лингвистической относительности: работы по пространственной концептуализации // Вопросы языкознания (журнал) (rus). № 4. 2013. 18. 2020-01-04 tarixində arxivləşdirilib.
- Hill & Mannheim (1992).
- Kennison, Shelia. Introduction to language development. Los Angeles: Sage. 2013.
- "Жизнь и судьба гипотезы лингвистической относительности • Библиотека". «Элементы» (rus). 2021-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-23.
Əlavə ədəbiyyat
- Бородай С. Ю. Язык и познание: введение в пострелятивизм Arxiv surəti 3 yanvar 2020 tarixindən (Wayback Machine) saytında. М.: ООО Садра, Языки славянских культур, 2020. 800 с.
- Бородай С. Ю. Язык и познание: пострелятивистская исследовательская программа Arxiv surəti 3 yanvar 2020 tarixindən (Wayback Machine) saytında // Вопросы языкознания. 4. 2019. С. 106–136.
- Бородай С. Ю. Современное понимание проблемы лингвистической относительности: работы по пространственной концептуализации Arxiv surəti 12 avqust 2019 tarixindən (Wayback Machine) saytında // Вопросы языкознания. 4. 2013. С. 17–54.
- Бурас, М. М.; "Жизнь и судьба гипотезы лингвистической относительности". (журн) (8). 2011. /.
- Васильев С. А. Философский анализ гипотезы лингвистической относительности. — К., 1974.
- Вежбицкая А. Понимание культур через посредство ключевых слов. — М.: Языки славянской культуры, 2001.
- Козловский С. А. Скорость мысли // Журнал "Компьютерра", #26–27 (550–551), 2004.
- Кронгауз М. А. Семантика. М.: ИЦ "Академия", 2005 (изд. 2)
- Кудрявцева Н. С. Лінгвістична відносність і проблеми перекладу філософської термінології: лінгвокогнітивний підхід. — К. : Видавничий дім Дмитра Бураго, 2017. ISBN 978-966-489-413-2
- Уорф Б. Л. Отношение норм поведения и мышления к языку // Новое в лингвистике, вып. 1, М., 1960.
- Chandler Daniel. The Sapir — Whorf Hypothesis // Web site of University of Wales, AberystwythChandler Daniel, Guy, The Sapir — Whorf Hypothesis // Web site of University of Wales //http://www.aber.ac.uk/media/Documents/short/whorf.html
- Deutscher, Guy, Does Your Language Shape How You Think?, New York Times Magazine, Aug 26, 2010, 26 August 2010Arxiv surəti 1 iyul 2017 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Deutscher, Guy, Through the Language Glass: Why the World Looks Different in Other Languages, Arrow Books, 2011, ISBN , İstifadə tarixi: 2014-03-17Arxiv surəti 30 iyun 2014 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Everett, Dan, "Cultural Constraints on Grammar and Cognition in Pirahã: Another Look at the Design Features of Human Language" (PDF), Current Anthropology, 46 (4), 2005: 621, doi:10.1086/431525Arxiv surəti 15 may 2012 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Kay, Paul & Willet Kempton, "What is the Sapir–Whorf Hypothesis?", American Anthropologist, 86 (1), 1984: 65–79, doi:10.1525/aa.1984.86.1.02a00050
- Kay, Paul & Chad K. McDaniel, "The Linguistic Significance of Meanings of Basic Color Terms", Language, Linguistic Society of America, 54 (3), 1978: 610–646, doi:10.2307/412789, JSTOR 412789
- O'Neill, Sean, Cultural Contact and Linguistic Relativity Among the Indians of Northwestern California, University of Oklahoma Press, 2008, ISBN
- Whorf B. L., Language, thought and reality: Selected writings of Benjamin Lee Whorf. Ed. John B. Carroll.Arxiv surəti 15 may 2014 tarixindən (Wayback Machine) saytında
Xarici keçidlər
- Гипотеза лингвистической относительности — видеозапись лекции М. А. Кронгауза Arxiv surəti 25 yanvar 2018 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Лингвистическая относительность в начале XXI века — лекция C. Ю. Бородая
- Нерефлексивное конструирование онтологий. Философские следствия вовлеченности языка в когнитивность — видеозапись лекции C. Ю. Бородая
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Linqvistik relyativizm ferziyyesi ve ya Sapir Vorf hipotezi bir dilin qurulusunun onun danisanlarinin dunyagorusune ve baxislarina habele onlarin idrak proseslerine tesir etdiyini iddia eden ferziyye Bu ferziyyenin iki formasi var Sert versiya dil tefekkuru mueyyen edir buna uygun olaraq linqvistik kateqoriyalar koqnitiv kateqoriyalari mehdudlasdirir ve mueyyen edir Yumsaq versiya dil yalniz tefekkure tesir edir linqvistik kateqoriyalarla yanasi tefekkure eneneler ve bezi qeyri linqvistik davranis novleri de tesir edir Sapir Vorf hipotezi termini eslinde yanlis adlandirmadir cunki ve hec vaxt hemmuellif olmayiblar ve hec vaxt oz fikirlerini elmi ferziyye kimi iddia etmeyibler Ferziyyenin sert ve yumsaq variantlarinin ortaya cixmasi da sonraki dovrlere aiddir Sepir ve Vorf hec vaxt qesden bele ferqlendirme etmeseler de onlarin eserlerinde linqvistik relyativizm prinsipinin hem sert hem de yumsaq tesvirlerine rast gelmek mumkundur Bezi tedqiqatcilarin fikrine gore ferziyyenin ilk muellifi Sepir olmusdur Buna gore de hipotezin adlandirmasinda onun adi birinci qeyd edilir Linqvistik relyativizm prinsipi hemcinin dil ve dusunce arasindaki elaqe felsefeden tutmus psixologiya ve antropologiyaya qeder muxtelif elm sahelerinin maragina sebeb olmus edebi eserler ve suni dillerin yaradilmasi ucun ilham menbeyi olmusdur IstinadlarS Yu Borodaj Sovremennoe ponimanie problemy lingvisticheskoj otnositelnosti raboty po prostranstvennoj konceptualizacii Voprosy yazykoznaniya zhurnal rus 4 2013 18 2020 01 04 tarixinde arxivlesdirilib Hill amp Mannheim 1992 Kennison Shelia Introduction to language development Los Angeles Sage 2013 Zhizn i sudba gipotezy lingvisticheskoj otnositelnosti Biblioteka Elementy rus 2021 10 23 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 23 Elave edebiyyatBorodaj S Yu Yazyk i poznanie vvedenie v postrelyativizm Arxiv sureti 3 yanvar 2020 tarixinden Wayback Machine saytinda M OOO Sadra Yazyki slavyanskih kultur 2020 800 s Borodaj S Yu Yazyk i poznanie postrelyativistskaya issledovatelskaya programma Arxiv sureti 3 yanvar 2020 tarixinden Wayback Machine saytinda Voprosy yazykoznaniya 4 2019 S 106 136 Borodaj S Yu Sovremennoe ponimanie problemy lingvisticheskoj otnositelnosti raboty po prostranstvennoj konceptualizacii Arxiv sureti 12 avqust 2019 tarixinden Wayback Machine saytinda Voprosy yazykoznaniya 4 2013 S 17 54 Buras M M Zhizn i sudba gipotezy lingvisticheskoj otnositelnosti zhurn 8 2011 Vasilev S A Filosofskij analiz gipotezy lingvisticheskoj otnositelnosti K 1974 Vezhbickaya A Ponimanie kultur cherez posredstvo klyuchevyh slov M Yazyki slavyanskoj kultury 2001 Kozlovskij S A Skorost mysli Zhurnal Kompyuterra 26 27 550 551 2004 Krongauz M A Semantika M IC Akademiya 2005 izd 2 Kudryavceva N S Lingvistichna vidnosnist i problemi perekladu filosofskoyi terminologiyi lingvokognitivnij pidhid K Vidavnichij dim Dmitra Burago 2017 ISBN 978 966 489 413 2 Uorf B L Otnoshenie norm povedeniya i myshleniya k yazyku Novoe v lingvistike vyp 1 M 1960 Chandler Daniel The Sapir Whorf Hypothesis Web site of University of Wales AberystwythChandler Daniel Guy The Sapir Whorf Hypothesis Web site of University of Wales http www aber ac uk media Documents short whorf html Deutscher Guy Does Your Language Shape How You Think New York Times Magazine Aug 26 2010 26 August 2010 Arxiv sureti 1 iyul 2017 tarixinden Wayback Machine saytinda Deutscher Guy Through the Language Glass Why the World Looks Different in Other Languages Arrow Books 2011 ISBN 978 0 09 950557 0 Istifade tarixi 2014 03 17 Arxiv sureti 30 iyun 2014 tarixinden Wayback Machine saytinda Everett Dan Cultural Constraints on Grammar and Cognition in Piraha Another Look at the Design Features of Human Language PDF Current Anthropology 46 4 2005 621 doi 10 1086 431525 Arxiv sureti 15 may 2012 tarixinden Wayback Machine saytinda Kay Paul amp Willet Kempton What is the Sapir Whorf Hypothesis American Anthropologist 86 1 1984 65 79 doi 10 1525 aa 1984 86 1 02a00050 Kay Paul amp Chad K McDaniel The Linguistic Significance of Meanings of Basic Color Terms Language Linguistic Society of America 54 3 1978 610 646 doi 10 2307 412789 JSTOR 412789 O Neill Sean Cultural Contact and Linguistic Relativity Among the Indians of Northwestern California University of Oklahoma Press 2008 ISBN 0 8061 3922 6 Whorf B L Language thought and reality Selected writings of Benjamin Lee Whorf Ed John B Carroll Arxiv sureti 15 may 2014 tarixinden Wayback Machine saytindaXarici kecidlerGipoteza lingvisticheskoj otnositelnosti videozapis lekcii M A Krongauza Arxiv sureti 25 yanvar 2018 tarixinden Wayback Machine saytinda Lingvisticheskaya otnositelnost v nachale XXI veka lekciya C Yu Borodaya Nerefleksivnoe konstruirovanie ontologij Filosofskie sledstviya vovlechennosti yazyka v kognitivnost videozapis lekcii C Yu Borodaya